Hiệp định thương mại Việt - Mỹ: Biến áp lực thuế 20% thành 'đường băng' cho xuất khẩu giá trị cao

Mới đây Việt Nam và Hoa Kỳ đã đồng ý công bố Tuyên bố chung về Khuôn khổ Hiệp định thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng nhân dịp Tổng thống Donald Trump và Thủ tướng Phạm Minh Chính tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN tổ chức từ ngày 26 - 28/10.

Nông nghiệp và công nghệ cao trước ngưỡng cửa Hiệp định

Theo số liệu của Cục Hải quan, từ đầu năm đến hết tháng 9/2025, tổng kim ngạch trao đổi thương mại song phương Việt Nam - Hoa Kỳ đạt khoảng 126,4 tỷ USD.

Theo đó, Việt Nam và Hoa Kỳ sẽ cùng hợp tác trên tinh thần xây dựng để giải quyết mối quan tâm của cả hai bên liên quan đến các rào cản phi thuế quan, thống nhất các cam kết liên quan đến thương mại số, dịch vụ và đầu tư; thảo luận về sở hữu trí tuệ, phát triển bền vững cũng như tăng cường hợp tác để nâng cao khả năng chống chịu của chuỗi cung ứng…

Một trong các điều khoản chính của Hiệp định là Việt Nam sẽ dành quyền tiếp cận thị trường ưu đãi cho gần như toàn bộ hàng xuất khẩu nông nghiệp và công nghiệp của Hoa Kỳ. Song song với đó, Hoa Kỳ sẽ duy trì mức thuế đối ứng 20% như được quy định tại Sắc lệnh Hành pháp số 14257 ngày 2/4/2025, đã được sửa đổi, đối với hàng hóa có xuất xứ từ Việt Nam. Đồng thời, sẽ xác định các sản phẩm trong danh mục nêu tại Phụ lục III của Sắc lệnh Hành pháp số 14356 ngày 5/9/2025 “Điều chỉnh thuế tiềm năng đối với các đối tác có định hướng tương đồng” - để được hưởng mức thuế đối ứng 0%.

Giới phân tích đánh giá Hiệp định sẽ là bước tiến trong quan hệ thương mại hai nước, đặc biệt mở ra cơ hội và thách thức đan xen cho các ngành công nghệ cao và nông nghiệp của Việt Nam.

Phân tích về nội dung Việt Nam sẽ dành quyền tiếp cận thị trường ưu đãi cho gần như toàn bộ hàng nông nghiệp và công nghiệp xuất khẩu của Hoa Kỳ vào Việt Nam, ông Lê Quốc Phương, nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin công nghiệp và thương mại, Bộ Công Thương cho biết. “Điều này có nghĩa là chúng ta sẽ giảm thuế thấp, thậm chí về 0% đối với một số hàng hóa trong lĩnh vực này của Hoa Kỳ vào Việt Nam”.

Đặc biệt, với nông sản, Hoa Kỳ đang là quốc gia nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam, chiếm 20,2% trong tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản. Do đó điều khoản mở cửa thị trường sẽ tạo thách thức nhất định cho các doanh nghiệp Việt Nam do áp lực cạnh tranh gay gắt hơn. Tương tự, Hoa Kỹ cũng là thị trường lớn nhất của điện tử, máy tính và linh kiện xuất khẩu của Việt Nam, theo số liệu đầu năm đến nay.

Tuy nhiên, chuyên gia cho rằng, về tổng thể, do cấu trúc nền kinh tế của Việt Nam không cạnh tranh nhiều với Hoa Kỳ mà chủ yếu theo hướng bổ sung nên việc dành quyền tiếp cận thị trường ưu đãi cho gần như toàn bộ hàng xuất khẩu nông nghiệp và công nghiệp của Hoa Kỳ cơ bản vẫn mang lại nhiều lợi ích.

“Người tiêu dùng sẽ được mua hàng Mỹ chất lượng tốt với giá rẻ; nhà sản xuất cũng nhập khẩu từ Hoa Kỳ nhiều nguyên phụ liệu là đầu vào cho sản xuất với giá rẻ như: gỗ, đậu tương, linh kiện điện tử…”, ông Phương cho biết.

Đồng quan điểm, Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán Thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ đánh giá hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ mang tính chất bổ sung, chủ yếu phục vụ phân khúc hàng tiêu dùng, vốn không cạnh tranh trực tiếp với hàng nội địa của Hoa Kỳ, mang lại lợi ích cho người tiêu dùng Mỹ với giá cả hợp lý và chất lượng phù hợp. Trong khi đó, hàng hóa Hoa Kỳ xuất khẩu vào Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao, cơ khí chế tạo, năng lượng và nguyên liệu đầu vào, vẫn còn nhiều tiềm năng để tăng trưởng.

“Việc tháo gỡ các hạn chế đối với xuất khẩu hàng công nghệ cao từ Hoa Kỳ vào Việt Nam sẽ giúp cán cân thương mại giữa hai nước được cải thiện tích cực hơn, đồng thời thúc đẩy hợp tác đầu tư trong các lĩnh vực mà hai bên cùng có thế mạnh”, ông Hưng nói tại Hội nghị giao ban Xúc tiến thương mại diễn ra mới đây.

Quan trọng hơn, ông Đỗ Ngọc Hưng cho rằng tuyên bố chung lần này giúp định vị Việt Nam là đối tác có định hướng ổn định, bền vững và lâu dài, cùng chia sẻ lợi ích và giá trị chung với Hoa Kỳ. Điều này góp phần nâng cao uy tín của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt ở các lĩnh vực công nghệ số, điện tử và linh kiện, đồng thời mở ra cơ hội thu hút thêm đầu tư chất lượng cao từ Hoa Kỳ.

Cần nhanh chóng thay đổi mô hình xuất khẩu

Nhiều chuyên gia khẳng định Hiệp định có nhiều ý nghĩa với các doanh nghiệp, đặc biệt, việc công khai rõ ràng mức thuế đối ứng giúp doanh nghiệp hoạch định chiến lược kinh doanh lâu dài tốt hơn, không còn chờ đợi khả năng giảm thuế hay lo ngại chuỗi cung ứng bị đứt gãy do các biện pháp thuế có tính chất đột ngột. Từ đó, doanh nghiệp, đặc biệt doanh nghiệp xuất khẩu có thể tập trung vào nâng cao chất lượng, gia tăng giá trị nội địa, chủ động xây dựng một chuỗi cung ứng bền vững, lâu dài với quy mô lớn hơn.

Trước mắt, với một số ngành hàng dự báo sẽ gặp thách thức trước hàng xuất khẩu của Hoa Kỳ như chăn nuôi và chế biến, TS. Lê Quốc Phương cho rằng Chính phủ cần có biện pháp hỗ trợ người dân và doanh nghiệp về khoa học công nghệ, xúc tiến thương mại, tổ chức sản xuất, chuyển đổi số… nhằm giảm thiểu tác động bất lợi.

Ở góc độ kinh tế vĩ mô, các chuyên gia cho rằng mức thuế 20% là bước ngoặt chiến lược buộc Việt Nam phải nhanh chóng thay đổi mô hình xuất khẩu.

Theo TS. Lê Duy Bình - Giám đốc Economica Việt Nam, cần thiết phải điều chỉnh mô hình xuất khẩu từ việc tập trung vào tăng trưởng kim ngạch sang việc nâng cao chất lượng và tính bền vững. Điều này đòi hỏi sự nỗ lực của cả doanh nghiệp và cơ quan quản lý.

Còn PGS.TS Ngô Trí Long đánh giá, với mục tiêu tăng trưởng cả năm 2025 cao ở mức 8,3 - 8,5%, thuế đối ứng 20% với Hoa Kỳ có thể được xem là van điều tiết giúp khóa bớt biến động thuế quan, tăng tính dự báo đơn hàng quý IV. Đặc biệt, có thể kéo vốn và đơn hàng “có điều kiện” vào các ngành đáp ứng tiêu chuẩn cao, thúc đẩy chuyển đổi từ gia công sang sản xuất, dịch vụ có hàm lượng công nghệ và dữ liệu. Đặc biệt, trong trung hạn, việc ký và triển khai đầy đủ Hiệp định thương mại đối ứng sẽ là “đường băng” cho giai đoạn 2026 - 2030 với xuất khẩu giá trị cao hơn, nội địa hóa sâu hơn và năng lực chống chịu chuỗi cung ứng tốt hơn.

Tại Phiên họp lần thứ hai của Ban Chỉ đạo quốc gia triển khai Nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân chiều 1/11, báo cáo liên quan đến Hiệp định thương mại với Hoa Kỳ, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, sắp tới, Bộ trưởng Bộ Công Thương và đoàn công tác của Chính phủ sẽ sang Hoa Kỳ tiếp tục đàm phán tạo nên khuôn khổ mới, giúp doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ thuận lợi hơn.

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân, Đại học Kinh tế TP. HCM

Việc Hoa Kỳ xem xét miễn thuế cho một số sản phẩm nhập khẩu từ Việt Nam là bước thuận lợi, bên cạnh việc duy trì mức thuế đối ứng 20% đối với hàng hóa có xuất xứ từ Việt Nam. Mức thuế hợp lý giúp doanh nghiệp duy trì sức cạnh tranh, đồng thời hạn chế tác động tiêu cực tới giá tiêu dùng tại Hoa Kỳ.

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam

Việc mở cửa thị trường cho các mặt hàng rau quả Hoa Kỳ vào Việt Nam sẽ không tác động lớn vì rau quả của Hoa Kỳ là rau quả ôn đới, trong khi rau quả xuất khẩu của Việt Nam là rau quả nhiệt đới. Với điều khoản mở cửa thị trường cho hàng nông nghiệp Hoa Kỳ, ngành rau quả Việt Nam gần như không ảnh hưởng, vì không phải là những mặt hàng cạnh tranh trực tiếp.

PGS.TS Nguyễn Thường Lạng, Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế, Đại học Kinh tế Quốc dân

Thương mại Việt Nam sắp tới sẽ có bước chuyển rất mạnh. Chúng ta có thể tận dụng được thị trường lớn là Hoa Kỳ, đồng thời xây dựng được chuỗi cung ứng bền vững với nhiều mặt hàng. Việc đẩy mạnh nhập khẩu các mặt hàng nông sản Mỹ vào Việt Nam cũng sẽ khiến cho nông nghiệp trong nước linh hoạt hơn, cạnh tranh hơn, tạo động lực phát triển tốt hơn, từ đó góp phần giúp Việt Nam chuyển dịch cơ cấu theo mô hình đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh, phát thải ròng thấp, hợp tác toàn diện, đảm bảo lợi ích quốc tế và chắc chắn là đất nước sẽ vươn mình.

Đỗ Kiều