HLV Bùi Lương - 'biểu tượng' hiếm của marathon Việt Nam

Nhắc đến HLV Bùi Lương, không ai trong giới thể thao Việt Nam suốt hàng chục năm qua không biết. Mọi người thường gọi ông với cái tên thân mật là “ông già gân Bùi Lương”, “người đến chết mới ngừng chạy”, để tỏ lòng ngưỡng mộ tài năng và sự cống hiến của ông với điền kinh Việt Nam. Trao đổi với HLV Bùi Lương về những cống hiến không biết mệt mỏi, ông chỉ gói gọn trong 4 câu thơ:

“Một thời lừng lẫy đường đua;
Tuổi già, sức yếu vẫn chưa muốn về;
Trọn đời sống cứ đam mê;
Duyên thể thao hết mới về cõi tiên”.

Duyên với môn chạy bộ

Ông Bùi Lương theo giấy tờ sinh năm 1939 tại TP. Hồ Chí Minh, nhưng như ông tâm sự, tuổi thật sinh năm 1938, tức năm nay tròn 85 tuổi (tính theo tuổi ta). Ông Lương kể, cha ông người Bắc, mẹ người Nam. Năm 1955, ông tập kết ra Hải Phòng học tập, sinh sống. Nhớ nhà, nhớ gia đình, người thân nên để xua đi nỗi nhớ, ông lấy môn chạy bộ rèn luyện ý chí, nghị lực và duy trì sức khỏe. Có tố chất và đam mê với môn chạy bộ nên năm 1957, ông được mời đăng ký tham gia chạy 5.000m, gọi là chạy đường trường toàn miền Bắc tại Hà Nội. Giải năm đó chạy quanh hồ Hoàn Kiếm và ông xuất sắc về vị trí thứ 3 trong lần đầu dự thi.

Ông Bùi Lương chụp hình với học trò cũ của mình là HLV Trần Văn Lợi (bìa phải) tại Hà Nội năm 2022

Đoạt giải, ông tích cực tập luyện và thi đấu. Năm 1958, ông dự giải việt dã do Báo Tiền Phong tổ chức và giành huy chương bạc (HCB) trong màu áo Hải Phòng. Và chỉ sau đó 3 năm, tức năm 1961, ông lần đầu tiên giành huy chương vàng (HCV) giải việt dã. Từ thời điểm đó trở về sau là thời kỳ thi đấu đỉnh cao của ông.

Ông Bùi Lương chỉ cao 1,62m, nặng 48kg nhưng giữ kỷ lục về chạy cự ly 5.000m và 10.000m toàn quốc trong suốt 14 năm (1961-1975), sau đó vận động viên (VĐV) Nguyễn Văn Tuyết của Lào Cai phá kỷ lục. Đặc biệt, có một kỷ lục của ông Bùi Lương mà cho đến nay chưa một vận động viên Việt Nam nào phá được, đó là 9 lần giành HCV toàn quốc giải việt dã do Báo Tiền Phong tổ chức.

Thi đấu trong 20 năm liên tục kể cả trong màu áo Hải Phòng lẫn cấp đội tuyển quốc gia (1965), khi đã 38 tuổi và có 2 con, năm 1977 ông Bùi Lương mới đi học đại học và chuyển làm HLV đội tuyển điền kinh Hà Nội. Năm 1999, HLV Bùi Lương nghỉ hưu nhưng dường như ông chưa được nghỉ ngày nào. Ông tiếp tục được mời ở lại làm HLV cho đội tuyển điền kinh Hà Nội, rồi đội tuyển điền kinh quốc gia, quân đội và từ 2011 đến 2020 là Bình Phước.

Hơn 40 năm làm công tác huấn luyện, HLV Bùi Lương đã đào tạo nhiều nhà vô địch quốc gia lẫn các kỳ SEA Games. Điển hình là Đặng Thị Tèo - HCV marathon toàn quốc, Đoàn Nữ Trúc Vân - HCV 10.000m SEA Games 22, Nguyễn Chí Đông và Nguyễn Thị Hòa - HCB marathon SEA Games 22… Đặc biệt, từ khi đến Bình Phước, ông đã biến nơi đây thành “mỏ vàng” của môn điền kinh.

“Mỏ vàng” của môn điền kinh

Đầu năm 2011, sau khi được lãnh đạo tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch ngỏ lời mời, ông Bùi Lương vào Bình Phước huấn luyện. “Lúc đầu, tôi từ chối do muốn dành thời gian nghỉ ngơi bên gia đình. Bởi suốt mấy chục năm thi đấu, huấn luyện tôi thường xuyên phải xa nhà, xa người thân. Thế nhưng được vợ động viên, lãnh đạo tỉnh Bình Phước quan tâm, tạo điều kiện; hơn nữa khi đó Bình Phước là “vùng trắng” của môn điền kinh nên tôi cũng trăn trở và rồi quyết tâm đi huấn luyện xa nhà”- HLV Bùi Lương chia sẻ về nhân duyên với điền kinh Bình Phước.

Ở tuổi 85 nhưng ông Bùi Lương vẫn đam mê chạy bộ mỗi ngày

Với kinh nghiệm hàng chục năm huấn luyện VĐV thi đấu ở mọi đấu trường nên HLV Bùi Lương vào Bình Phước thời gian ngắn đã thu được kết quả đáng tự hào. Từ con số 0 tròn trĩnh thì cuối năm 2011, điền kinh Bình Phước đã có thành tích trên bản đồ thể thao Việt Nam. Đó là VĐV Trần Văn Lợi đoạt huy chương đồng (HCĐ) marathon toàn quốc. Các năm 2012, 2013 sau đó, Trần Văn Lợi trở thành “Vua leo núi” tại giải việt dã toàn quốc Chinh phục đỉnh cao Bà Rá. Chưa dừng lại ở đó, cuối năm 2013, Trần Văn Lợi tiếp tục giành HCV marathon toàn quốc tại Hà Nội; xếp thứ 6 châu Á giải marathon tại Hồng Kông.

Tiếp nối Trần Văn Lợi là Hoàng Nguyên Thanh. Trong những năm 2014, 2015, Hoàng Nguyên Thanh chỉ giành HCB marathon toàn quốc cự ly 42km+195m, HCĐ SEA Games tại Singapore, thì từ năm 2020 đến nay đã có sự bứt phá ngoạn mục. Hoàng Nguyên Thanh không chỉ đưa điền kinh Bình Phước có trên bản đồ Việt Nam mà còn có trên bản đồ khu vực Đông Nam Á. Hoàng Nguyên Thanh đã lập 2 kỷ lục mà chưa có VĐV điền kinh nào ở Việt Nam thực hiện thành công. Đó là vừa đoạt HCV marathon toàn quốc vừa là “Vua leo núi” tại giải việt dã toàn quốc Chinh phục đỉnh cao Bà Rá cùng năm 2021. Đặc biệt hơn, tại SEA Games lần thứ 31 (năm 2022 tại Thủ đô Hà Nội), Hoàng Nguyên Thanh là VĐV đầu tiên của Việt Nam đoạt HCV lịch sử nội dung marathon cự ly 42km+195m với thời gian 2 giờ 25 phút.

Những thành tích mà Hoàng Nguyên Thanh có được thời gian gần đây tuy không có sự hướng dẫn, dìu dắt trực tiếp từ ông Bùi Lương, nhưng các HLV trẻ đã tiếp nối, kế thừa kinh nghiệm của người thầy năm xưa.

Chưa một ngày được nghỉ

Năm 2020, sau gần 10 gắn bó với điền kinh Bình Phước, HLV Bùi Lương chính thức xin nghỉ hẳn về nhà. Nói là nghỉ nhưng theo như tâm sự, ông chưa một ngày được nghỉ. Bởi món “chạy bộ” như cơm ăn, nước uống hằng ngày không thể thiếu đối với ông, còn sống là còn chạy, còn đam mê.

Có thói quen chạy thể dục vào buổi sáng hằng ngày, mặt khác ông được nhiều người biết đến nên nhờ ông hướng dẫn kỹ thuật chạy. Tiếng lành đồn xa, từ một nhóm với vài chục người thì nay đã tăng lên hơn 2 ngàn người tham gia với đủ mọi lứa tuổi. Có người ban đầu tưởng chừng như không thể lựa chọn môn chạy, thì nay trở thành điểm sáng về tinh thần thể thao dù tuổi đã ngoài 60. Tất cả đều là những con người bình thường, nghiệp dư, thậm chí là yếu về thể chất nhưng khi đến với ông, mọi người đều bị thuyết phục bởi tấm gương quyết tâm rèn luyện thể dục. Ai cũng hăng hái tham gia luyện tập, đã tạo nên một bộ môn thể thao phong trào lớn mạnh.

Hơn 60 năm thi đấu, cống hiến cho môn điền kinh Việt Nam, ngoài những tấm huy chương danh giá, phá nhiều kỷ lục, đào tạo nhiều thế hệ học trò xuất sắc, HLV marathon Bùi Lương được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba năm1980; được vinh danh ở hạng mục Cống hiến trọn đời cho thể thao Việt Nam, trong lễ trao giải Cúp chiến thắng tại Hà Nội đầu năm 2017.Kỷ lục gia, HLV marathon Bùi Lương là “biểu tượng” hiếm thấy của điền kinh Việt Nam.

Nhà ở gần các công viên Thanh Xuân, Thống Nhất, Hòa Bình, Thành Công, Thanh Hà, hồ Hoàn Kiếm, nên ông chia đều mỗi buổi hướng dẫn, tập luyện một điểm. Khu vực gần thì ông chạy bộ ra, xa hơn thì bắt xe buýt. Phương pháp tập luyện từ thấp lên cao, ngày đầu tuần chạy 5km thì ngày cuối tuần nâng lên 10km. Ngoài ra, ông còn được các công ty, doanh nghiệp mời gọi làm cố vấn môn điền kinh.

Theo ông, mới tập chạy sẽ có phản ứng như đau chân, đau cơ, khó thở… nên phải có phương pháp, kỹ thuật và nhất là phải có tinh thần khổ luyện thì thành tích mới tốt. Ngoài đam mê tập luyện thì VĐV không dùng các chất kích thích và ăn uống, ngủ, nghỉ điều độ. Với niềm đam mê và luyện tập đúng cách nên đến nay dù ở tuổi 85 nhưng ông Bùi Lương vẫn minh mẫn, khỏe mạnh, chưa xuất hiện các chứng bệnh về xương khớp.

Vũ Thuyên