Hỗ trợ hoạt động khởi nghiệp cho sinh viên với AI tạo sinh

Trong bối cảnh kinh tế biến động, cơ hội nghề nghiệp thay đổi nhanh chóng, khởi nghiệp không còn là lựa chọn xa vời mà trở thành hướng đi được nhiều sinh viên theo đuổi. Tuy nhiên, phần lớn các bạn trẻ vẫn đang loay hoay với bài toán: khởi nghiệp như thế nào, bắt đầu từ đâu, và có khả thi không khi thiếu kinh nghiệm, thiếu vốn, thiếu người hướng dẫn? Trước làn sóng trí tuệ nhân tạo đang len lỏi mạnh mẽ vào mọi ngóc ngách đời sống, một giải pháp mới đang hình thành: Ứng dụng AI tạo sinh để định hướng và hỗ trợ hoạt động khởi nghiệp cho sinh viên.

Khởi nghiệp cho sinh viên với AI tạo sinh

Phương pháp hỗ trợ khởi nghiệp cho sinh viên hiện nay vẫn còn dựa nhiều vào mô hình truyền thống, nơi trọng tâm là gọi vốn, lập kế hoạch kinh doanh và tham gia các cuộc thi ý tưởng. Tuy nhiên, trước sự phát triển của công nghệ, đặc biệt là AI tạo sinh, các mô hình đang dần thay đổi. Ngày nay, AI không chỉ là công cụ kỹ thuật mà đã trở thành một “trợ lý sáng tạo” thực sự - từ lên ý tưởng, khảo sát thị trường, viết nội dung truyền thông đến lập kế hoạch marketing hay dựng prototype sản phẩm. Bằng năng lực sử dụng AI, sinh viên giờ đây có thể xây dựng sản phẩm mẫu, kiểm tra thị trường, thậm chí tiếp cận nhà đầu tư bằng bản demo do AI hỗ trợ cực kỳ hiệu quả.

Một điểm đặc biệt nữa là AI đã xóa nhòa ranh giới giữa sinh viên các khối ngành. Trước đây, sinh viên ngành xã hội thường ngại khởi nghiệp vì thiếu kỹ năng công nghệ; còn sinh viên kỹ thuật lại thiếu năng lực truyền thông. Nhưng với AI, sinh viên báo chí có thể tạo app, sinh viên IT có thể tự viết content marketing, sinh viên y khoa có thể tạo video giáo dục sức khỏe…

Sinh viên giờ đây có thể ứng dụng AI tạo sinh trong khởi nghiệp

Nếu tiếp tục dạy khởi nghiệp như cách truyền thống, chúng ta sẽ bỏ lỡ cơ hội vàng giúp sinh viên tiếp cận khởi nghiệp theo cách nhanh hơn, hiệu quả hơn và phù hợp hơn với bối cảnh chuyển đổi số. Để định hướng lại phương pháp hỗ trợ hoạt động khởi nghiệp cho sinh viên với AI tạo sinh, trước hết, cần chuyển từ phương pháp đào tạo thuần lý thuyết sang phương pháp đào tạo thực hành tích hợp công cụ AI tạo sinh ngay từ bước đầu.

Cụ thể, các trường nên đưa những bài tập như: “dùng ChatGPT để viết mô tả sản phẩm khởi nghiệp”, “tạo mô hình kinh doanh bằng AI”, hoặc “lập chatbot bán hàng thử nghiệm bằng GPT”... Đây là những kỹ năng thực tế mà sinh viên có thể làm ngay, thấy kết quả ngay và có động lực tiếp tục.

Thứ hai, cần có sự tham gia của chuyên gia AI trong các chương trình khởi nghiệp để đảm bảo sinh viên không chỉ dùng AI như một công cụ hỏi-đáp, mà biết cách khai thác tiềm năng thực sự của AI, kiểm tra dữ liệu, và vận dụng AI như một cộng sự thông minh.

Thứ ba, cần tổ chức các hoạt động hack-AI-thon, demo day, hoặc thị trường mô phỏng nơi sinh viên khởi nghiệp bằng ý tưởng + AI, thay vì phải có vốn thật hay sản phẩm thật ngay từ đầu. Cách làm này giúp giảm áp lực, tăng trải nghiệm và nuôi dưỡng tinh thần dấn thân, thay vì chờ đợi hay chấp nhận rủi ro thực tế.

Định hướng lại phương pháp khởi nghiệp lúc này không chỉ là điều nên làm, mà là điều bắt buộc nếu muốn sinh viên Việt đủ sức cạnh tranh với thế giới.

Tiềm năng của AI tạo sinh chưa được khai thác hết

Mặc dù mang lại nhiều tiềm năng, nhiều sinh viên chưa được đào tạo về kỹ năng đặt câu hỏi - prompt khi sử dụng AI. Phần lớn sinh viên vẫn cho rằng AI tạo sinh chỉ để “hỏi cho vui” hay “viết bài hộ”, chưa thấy được tiềm năng của AI như một cộng sự khởi nghiệp chiến lược.

Rào cản thứ hai là thiếu kỹ năng số cơ bản, bao gồm việc đặt câu hỏi, kiểm chứng dữ liệu, phân biệt thông tin thật - giả, hoặc chỉnh sửa kết quả AI tạo ra cho phù hợp với bối cảnh thực tế. Điều này khiến sinh viên dễ bị lệ thuộc hoặc thất vọng khi AI không trả lời đúng ý.

Rào cản thứ ba là môi trường học thuật chưa thực sự hỗ trợ cho khởi nghiệp bằng AI. Nhiều giảng viên chưa được đào tạo về công nghệ mới, chương trình học chưa cập nhật kịp thời, sinh viên thì thiếu không gian sáng tạo và thực hành. Nếu không thay đổi hệ sinh thái này, dù có AI cũng không thể phát huy hết tác dụng. Đó là lý do vì sao AI phải được đào tạo và định hướng bài bản từ nhà trường.

Việc khởi nghiệp bằng AI không chỉ giúp sinh viên làm chủ công cụ công nghệ, mà còn giúp họ làm chủ tư duy và năng lực tạo giá trị - điều mà thị trường lao động hiện nay đang rất cần. Thực trạng “thất nghiệp có bằng cấp” phổ biến vì nhiều sinh viên tốt nghiệp nhưng thiếu kỹ năng thực hành, thiếu tư duy phản biện và không biết giải quyết vấn đề cụ thể. Trong khi đó, nếu được hướng dẫn sử dụng AI để tạo ra sản phẩm thực tế - dù nhỏ - sinh viên sẽ hiểu được giá trị của mình trong chuỗi cung ứng xã hội.

Đưa AI tạo sinh vào chương trình khởi nghiệp học đường

Muốn đưa AI tạo sinh vào chương trình khởi nghiệp học đường một cách hiệu quả, trước tiên cần thay đổi tư duy từ cấp quản lý giáo dục đến đội ngũ giảng viên. Nhiều nơi vẫn xem AI như một công cụ thử nghiệm, dùng cho vui, thay vì đưa nó vào như một năng lực nền tảng của thời đại mới. Chúng ta cần hiểu rằng: giống như Excel từng là kỹ năng bắt buộc của dân văn phòng, thì trong vòng 5 năm tới, kỹ năng ứng dụng AI tạo sinh sẽ là yêu cầu tối thiểu với mọi người đi làm - đặc biệt trong lĩnh vực sáng tạo và kinh doanh.

Tiếp theo, các trường cần xây dựng giáo trình mở, có tính thực hành cao, linh hoạt cập nhật theo các nền tảng AI mới. Không cần quá nặng về lý thuyết thuật toán, mà nên tập trung vào ứng dụng thực tiễn: viết nội dung truyền thông, tạo sản phẩm thử nghiệm, phân tích hành vi khách hàng, mô phỏng tương tác người dùng… Toàn bộ quy trình khởi nghiệp có thể được mô phỏng bằng AI tạo sinh.

Cần đưa AI tạo sinh vào chương trình khởi nghiệp học đường một cách hiệu quả và bền vững

Cuối cùng, cần xây dựng mạng lưới kết nối giữa nhà trường - doanh nghiệp - chuyên gia AI - quỹ hỗ trợ khởi nghiệp, để sinh viên không chỉ học mà còn có nơi thử nghiệm, được tài trợ, được phản biện và có cơ hội ra thị trường. Khởi nghiệp học đường thời đại AI không chỉ là làm mô hình, mà là làm thật, với sự đồng hành của công nghệ và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

Các quốc gia như Mỹ, Singapore, Hàn Quốc và Đức đang tích cực triển khai các chính sách và chương trình cụ thể để tích hợp AI tạo sinh vào hệ sinh thái khởi nghiệp trong trường đại học. Điều này bao gồm việc giảng dạy AI như một môn học độc lập và tích hợp AI vào các môn học liên quan đến kinh doanh, truyền thông, thiết kế và tâm lý học. Những nỗ lực này nhằm chuẩn bị cho sinh viên và doanh nhân tương lai những kỹ năng cần thiết để thành công trong kỷ nguyên AI.

Tại Singapore, chính phủ nước này đã xây dựng chương trình AI Singapore trị giá hàng trăm triệu USD, trong đó có hạng mục riêng hỗ trợ sinh viên và giảng viên xây dựng mô hình khởi nghiệp bằng AI. Các trường đại học ở đây cũng tổ chức “AI Bootcamp” định kỳ, nơi sinh viên học cách phát hiện vấn đề xã hội, tạo giải pháp bằng AI và trình bày ý tưởng trước nhà đầu tư.

Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi từ mô hình này. Điều quan trọng là phải bắt đầu từ chính sách cấp nhà trường: đào tạo lại giảng viên, xây dựng tài nguyên mở về AI, và quan trọng nhất là tạo cơ hội để sinh viên được thử - được sai - được làm thật. Khi sinh viên được tin tưởng và hỗ trợ đúng cách, những đột phá từ AI sẽ không còn là điều quá xa vời.

Thạc sĩ Mai Nguyễn Hoàng Nam