Hóa giải nỗi lo khớp gối

Bà T.T.H (65 tuổi, ở tỉnh Đồng Nai) bị đau đầu gối phải nhiều năm. Mỗi khi ngồi xuống hoặc đứng lên là đau nhói như có kim đâm vào khớp, đặc biệt vào buổi sáng, khớp gối cứng, phải xoa bóp mới có thể cử động. Tình trạng càng tồi tệ hơn mỗi khi trời trở lạnh. Tại Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn (TP HCM), bác sĩ chỉ định bà phải thay khớp gối toàn phần.

Mau phục hồi

Lúc đầu, bà H. lo lắng lớn tuổi thì khả năng phục hồi sẽ lâu. Tuy nhiên, sau khi phẫu thuật 12 giờ, bà được hướng dẫn tập vật lý trị liệu, vận động đi lại. Hiện bà không còn đau đớn, cảm nhận rõ khớp gối linh hoạt hơn, không còn bị cứng vào buổi sáng, sớm quay lại sinh hoạt thường ngày. "Khi vừa ra khỏi phòng phẫu thuật, tôi không còn cảm thấy đau đớn, thậm chí không nhận ra mình đã phẫu thuật. Con tôi hỏi thì mới nhận ra mình đã thay khớp gối" - bà H. nhớ lại.

Tương tự, ông D.V.T (72 tuổi, ở TP HCM) bị thoái hóa khớp cách đây hơn 5 năm. Gần đây, cơn đau nhiều hơn, ông đi khám thì được bác sĩ chỉ định thay khớp gối. "Bác sĩ chẩn đoán tôi bị thoái hóa khớp độ 4, sụn tổn thương, dây chằng lỏng lẻo không thể bảo tồn. Phương pháp phẫu thuật mới có thể hồi phục nhanh. Giờ tôi không còn cảm giác nhức trong khớp như trước. Tôi đã có thể đi lại, sinh hoạt nhẹ nhàng và duy trì tập vật lý trị liệu" - ông T. nói.

TS-BS Tăng Hà Nam Anh, Giám đốc Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình và Cột sống Hoàn Mỹ - Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn, cho biết bệnh nhân thoái hóa khớp nếu được phát hiện sớm thì có thể điều trị bảo tồn. Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân điều trị bảo tồn không còn hiệu quả thì phương án tối ưu là thay khớp gối toàn phần. "Trước đây, thay khớp gối chỉ đơn thuần là tạo ra một khớp xoay tròn. Tuy nhiên, thực tế cho thấy khớp gối không chỉ xoay tròn mà còn có khả năng xoay trong hoặc xoay ngoài khi gấp duỗi. Ví dụ, khi ngồi và gấp chân lại, bàn chân có xu hướng xoay vào trong. Khi duỗi chân ra, bàn chân lại xoay nhẹ ra ngoài. Vì vậy, các phẫu thuật viên trên thế giới đã phát triển loại khớp gối Medial Pivot giúp bệnh nhân đi lại sớm và kéo dài tuổi thọ của khớp nhân tạo" - TS Nam Anh thông tin.

Loại khớp mới này giúp giữ vững khớp gối tốt hơn, đặc biệt trong các tư thế như lên cầu thang khi gối gấp khoảng 30 đến 90 độ. Loại khớp gối thông thường trước đây có thể gặp vấn đề về độ vững trong những tư thế này. Phương pháp này mô phỏng gần giống với chuyển động tự nhiên của khớp gối. Nhờ đó, bệnh nhân có thể đi lại tự nhiên, lên cầu thang dễ dàng mà không gặp trở ngại. Bên cạnh đó, thay vì gây tê ngoài màng cứng như trước đây dễ gây biến chứng thì phương pháp gây tê ống cơ khép, giúp bệnh nhân giảm đau tốt và có thể tập đi sớm hơn.

Người bệnh sau phẫu thuật từ 4-12 giờ đã có thể tập đi lại

Cẩn trọng thói quen hại khớp

Theo các chuyên gia, thoái hóa khớp gối là một trong những bệnh viêm khớp phổ biến nhất, tiến triển qua nhiều giai đoạn và ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng sống và sinh hoạt của người bệnh.

Theo TS-BS Nam Anh, người Việt Nam, đặc biệt là người châu Á, có một số gien dễ gây tổn thương khớp gối. Thói quen ngồi xổm và ngồi xếp bằng cũng góp phần làm hư hại khớp gối theo thời gian. Một số bệnh lý như viêm khớp dạng thấp, bệnh gout hoặc viêm cột sống dính khớp (thể ngoại biên) cũng có thể dẫn đến thoái hóa khớp gối. Đặc biệt, ở Việt Nam, phần lớn các ca phải phẫu thuật thay khớp gối đều do thoái hóa khớp, xuất phát từ thói quen sinh hoạt, lao động nặng và tư thế ngồi không đúng.

BS.CK2 Đoàn Thị Huyền Trân, Trưởng Khoa Cơ Xương Khớp - Bệnh viện Nhân dân 115 (TP HCM), cho biết thoái hóa khớp gối là một bệnh lý rất phổ biến hiện nay, thường gặp ở những người trung niên và cao tuổi. Vì vậy, nếu phát hiện các dấu hiệu như đau nhức khớp gối; có tiếng lục cục trong khớp khi vận động; cứng khớp vào buổi sáng; sưng đau, tràn dịch khớp; biến dạng khớp… thì nên đến bệnh viện để kiểm tra và điều trị kịp thời.

Một số nguyên nhân gây thoái hóa khớp như lão hóa tự nhiên; thừa cân, béo phì; thường ngồi xổm, bắt chéo chân, sai tư thế; mắc một số bệnh nền (gout, viêm khớp…); chấn thương (đứt dây chằng, gãy xương…). Việc hiểu rõ các dấu hiệu và nguyên nhân của bệnh thoái hóa khớp gối sẽ giúp chúng ta có những biện pháp phòng ngừa hiệu quả, làm chậm quá trình thoái hóa và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Theo các bác sĩ, tuổi tác là yếu tố quan trọng gây thoái hóa khớp gối do sụn bị bào mòn, khiến xương cọ xát, gây viêm và đau. Tuy nhiên, không phải ai cao tuổi cũng bị thoái hóa khớp. Có nhiều người cao tuổi, thậm chí ở độ tuổi 80-90, vẫn có thể leo núi, đi bộ đường dài mà không gặp vấn đề gì về khớp. Điều này chứng tỏ lớn tuổi không đồng nghĩa với việc đau khớp gối. Việc nhận biết sớm và có phương án bảo vệ, phòng ngừa, làm chậm quá trình thoái hóa là rất quan trọng.

Tập vật lý trị liệu ngay sau phẫu thuật thay khớp gối đóng vai trò rất quan trọng. Bởi lẽ, khớp hoạt động nhờ xương, sụn, gân cơ và dây chằng. Khi cơ yếu, khớp cũng suy yếu, ví dụ đau khớp gối làm cơ đùi yếu. Tập vật lý trị liệu giúp tăng sức cơ, cải thiện vận động. "Bệnh nhân có thể tự tập tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ. Khi đang đau, nên nghỉ ngơi, dùng thuốc, sau đó tập dần từ nhẹ đến nặng. Với thoái hóa khớp gối, có thể tập tạ cổ chân bằng cách đá lăng chân, giữ 5 giây, lặp lại ít nhất 20 lần. Người cao tuổi có thể tập nhẹ nhàng như nằm giơ chân lên xuống" - BS Trân lưu ý.

Bài và ảnh: HẢI YẾN