Hoàn thiện chính sách đấu thầu nhằm thúc đẩy chuyển giao công nghệ và đổi mới sáng tạo

Tăng cường linh hoạt trong lựa chọn nhà thầu

Trình bày tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết: Trước sự thay đổi của tình hình kinh tế - xã hội, các văn bản pháp luật về đầu tư, tài chính, ngân sách cũng đã phát sinh một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện nên cần phải được rà soát, nghiên cứu để sửa đổi, bổ sung. Theo đó, Chính phủ đã khẩn trương rà soát, tổng kết, đánh giá tình hình thực hiện các Luật trong lĩnh vực đầu tư, tài chính, ngân sách và đã xác định 07 Luật cần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp để thực hiện sắp xếp, tổ chức bộ máy chính quyền địa phương, tạo động lực góp phần thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế…

Về Luật Đấu thầu (sửa đổi), Bộ trưởng cho biết, một trong những nội dung đáng chú ý của Luật là bổ sung các quy định liên quan đến đấu thầu nhằm thúc đẩy chuyển giao công nghệ, tiếp cận công nghệ tiên tiến từ nước ngoài, đặc biệt trong các lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng.

Cụ thể, đối với các dự án khoa học công nghệ lựa chọn nhà đầu tư quốc tế, dự thảo yêu cầu nhà đầu tư nước ngoài phải liên danh với nhà đầu tư trong nước để tham gia đấu thầu. Trong đó, các nhà đầu tư nước ngoài có cam kết chuyển giao công nghệ sẽ được hưởng ưu đãi khi đánh giá hồ sơ dự thầu.

Trong trường hợp đấu thầu trong nước đối với các gói thầu phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, nhà thầu trong nước được phép liên danh hoặc sử dụng nhà thầu phụ là tổ chức nước ngoài, với điều kiện nhà thầu trong nước phải đứng đầu liên danh.

Dự thảo cũng bổ sung nguyên tắc cho phép chủ đầu tư và người có thẩm quyền, căn cứ vào quy mô, tính chất và điều kiện cụ thể của từng gói thầu, được lựa chọn hình thức lựa chọn nhà thầu phù hợp như đấu thầu rộng rãi, chỉ định thầu hoặc các hình thức khác, với mục tiêu đảm bảo chất lượng, tiến độ và hiệu quả dự án.

Đặc biệt, các quy định mới mở rộng trường hợp áp dụng chỉ định thầu trong các dự án mang tính đặc thù, cần bảo đảm lợi ích quốc gia hoặc đòi hỏi yêu cầu nghiên cứu, ứng dụng, phát triển công nghệ, nhằm rút ngắn thời gian triển khai các dự án lớn, cấp bách.

Song song đó, dự thảo cũng đưa ra quy định kiểm soát chặt chẽ hơn hình thức chỉ định thầu, như yêu cầu về tỷ lệ tiết kiệm khi chỉ định thầu để nâng cao hiệu quả kinh tế, đồng thời cho phép loại hồ sơ dự thầu có giá thấp bất thường nhằm ngăn chặn hiện tượng bỏ giá thấp để trúng thầu nhưng không đảm bảo chất lượng thực hiện.

Một điểm mới nữa là dự thảo bổ sung các quy định về kiểm tra, giám sát hoạt động đấu thầu nhằm nâng cao trách nhiệm của người có thẩm quyền, tăng cường phòng chống tiêu cực, tham nhũng trong quá trình lựa chọn nhà thầu và triển khai dự án. Đồng thời, đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian đấu thầu cũng là nội dung được đưa vào, nhằm tạo thuận lợi cho các chủ đầu tư và doanh nghiệp.

Hoàn thiện khung pháp lý cho các dự án PPP

Đối với Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP), dự thảo cũng có những điều chỉnh quan trọng. Theo đó, cho phép áp dụng hợp đồng BOT cho các dự án nâng cấp, mở rộng công trình hạ tầng hiện có; đồng thời bổ sung cơ chế xử lý đối với các dự án PPP trong lĩnh vực khoa học công nghệ có doanh thu thực tế thấp hơn 50% so với kỳ vọng ban đầu.

Cơ chế chia sẻ rủi ro cũng được sửa đổi theo hướng Chính phủ sẽ quy định cụ thể tỷ lệ chia sẻ phần giảm doanh thu, bảo đảm phù hợp với từng giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi.

Thẩm tra dự án luật, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi cho biết, các quy định mới có thể tạo điều kiện rút ngắn thời gian thực hiện dự án, nhất là các dự án sử dụng vốn ngân sách. Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cũng cảnh báo nguy cơ phát sinh cơ chế "xin - cho", lợi dụng chính sách chỉ định thầu cho doanh nghiệp thân hữu, gây khó khăn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ trong tiếp cận các gói thầu công.

Do đó, Ủy ban đề nghị Chính phủ cần đánh giá tác động kỹ lưỡng, làm rõ cơ sở chính trị và thực tiễn của các đề xuất để Quốc hội xem xét thấu đáo.

Đối với đề xuất bỏ quy định cấm thu phí trực tiếp từ người sử dụng trong một số dự án PPP, cơ quan thẩm tra cho rằng cần cân nhắc kỹ, đảm bảo quyền lựa chọn của người dân cũng như hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân trong triển khai các dự án hạ tầng quan trọng.

Huy Tùng