Hoàn thiện khung pháp lý để sớm vận hành Trung tâm Tài chính quốc tế tại Việt Nam

Bốn phương án về cơ quan điều hành, giám sát

Tại hội nghị, các đại biểu đã nghe Bộ Tài chính đề xuất bốn phương án về cơ quan điều hành, cơ quan giám sát Trung tâm Tài chính quốc tế.

Phương án 1 là thành lập hai cơ quan điều hành, hai cơ quan giám sát thuộc UBND hai thành phố là TP.HCM và thành phố Đà Nẵng. Ưu điểm là phát huy được tính chủ động, linh hoạt của chính quyền địa phương; khởi động sớm vận hành và tích lũy kinh nghiệm thực tế. Đồng thời cũng phản ánh chủ trương phân cấp mạnh mẽ, cho phép các thành phố thử nghiệm các mô hình “sandbox tài chính”, dịch vụ mới. Theo phương án này sẽ sử dụng bộ máy sẵn có của địa phương, tiết kiệm thời gian, chi phí, đưa trung tâm tài chính đi vào hoạt động trong năm 2025 theo chỉ đạo của Bộ Chính trị…

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày tại hội nghị. Ảnh: Đức Minh

Tuy nhiên, hạn chế là có thể dẫn đến khác biệt trong thực thi chính sách giữa hai địa điểm, chịu ảnh hưởng phát triển ngắn hạn của địa phương. Mặt khác, đội ngũ nhân lực giám sát ở địa phương còn yếu, không chuyên sâu trong kiểm soát các rủi ro như rửa tiền, gian lận xuyên biên giới,...

Ở phương án 2, Bộ Tài chính đề xuất thành lập một cơ quan điều hành, một cơ quan giám sát thuộc trung ương. Ưu điểm là tính pháp lý và thống nhất cao nhất, đồng bộ về quy trình, tiêu chuẩn giữa hai địa điểm; đảm bảo sự độc lập và chuyên nghiệp của trung tâm tài chính khi không bị ảnh hưởng bởi các chính sách phát triển tại địa phương. Đồng thời cũng thuận lợi trong ký kết, công nhận, kết nối, hợp tác quốc tế với các cơ quan tương tự ở nước ngoài; đảm bảo giám sát chuyên nghiệp, minh bạch, số hóa cao.

Còn ở mặt hạn chế, theo Bộ Tài chính, là mất nhiều thời gian để hoàn thiện khung pháp lý riêng, nhân sự, cơ sở hạ tầng. Tốc độ phản ứng với biến động thị trường có thể chậm hơn khi quy trình quyết định qua nhiều cấp, quá trình xử lý phản ứng kéo dài, giảm hiệu quả. Phương án cũng đòi hỏi ngân sách lớn cho bộ máy, công nghệ và nhân sự. Việc tách rời giữa cơ quan trung ương và chính quyền địa phương cũng có thể tạo độ trễ trong triển khai thực tế, theo kinh nghiệm từ Hồng Kông, Thâm Quyến…

Phương án 3 là thành lập hai cơ quan điều hành, hai cơ quan giám sát thuộc địa phương dưới sự điều phối của Ban chỉ đạo quốc gia trong giai đoạn 2025-2030, từng bước hoàn thiện thể chế, nhân lực, thử nghiệm cơ chế vận hành.

Sau năm 2030, khi Trung tâm tài chính quốc tế đã vận hành ổn định thì chuyển dần sang phương án 2. Quá trình chuyển đổi sẽ được luật hóa bằng Luật Trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam, đồng thời hợp nhất hai cơ quan điều hành địa phương thành các văn phòng đại diện thuộc cơ quan trung tâm tài chính quốc gia.

Ưu điểm của phương án 3 là được triển khai theo lộ trình, sẽ giúp tận dụng được tính linh hoạt, thực tiễn của mô hình địa phương, đồng thời hướng đến chuẩn mực quản trị thống nhất, độc lập và bền vững, phù hợp với chiến lược phát triển trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam trong dài hạn. Đây là cách làm “an toàn - linh hoạt - nâng dần cấp độ hội nhập”.

Mặt hạn chế là khó khăn trong việc chuyển đổi từ mô hình địa phương sang trung ương về chuyển giao thẩm quyền, tài sản, nhân sự, cơ chế tài chính. Ngoài ra, sẽ có độ trễ, ảnh hưởng đến tiến độ chuẩn hóa theo thông lệ quốc tế. Từ đó, đòi hỏi Ban Chỉ đạo quốc gia phải có năng lực điều phối mạnh và cơ chế phối hợp hiệu quả để tránh tình trạng “hai tầng chỉ huy” trong quản lý, vận hành Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam trong giai đoạn đầu và có thể tạo tâm lý e ngại cho các định chế tài chính, nhà đầu tư quốc tế về rủi ro chính sách thay đổi sau 2030, nếu khung pháp lý chưa được đảm bảo liên tục.

Cuối cùng, phương án 4 là thành lập hai cơ quan điều hành thuộc hai địa phương và một cơ quan giám sát thuộc trung ương. Việc thành lập 2 cơ quan điều hành tại 2 địa phương có ưu điểm giống như phương án 1.

Song, mặt hạn chế là việc đặt cơ quan giám sát tại trung ương không thể đảm bảo việc giám sát liên tục, thường xuyên mà phải phụ thuộc vào báo cáo, đánh giá của cơ quan điều hành tại địa phương. Cơ quan giám sát tại trung ương do Chính phủ thành lập sau khi Nghị định được ban hành, có thể dẫn đến kéo dài thời gian thực hiện Nghị quyết 222.

Các đại biểu tham dự Hội nghị. Ảnh: Nhật Bắc/VGP

Địa phương ủng hộ phương án hai cơ quan điều hành riêng

Phát biểu tại hội nghị, các đại diện tổ chức, định chế tài chính, chuyên gia tài chính quốc tế đánh giá sự nỗ lực, hành động quyết đoán của Chính phủ trong việc triển khai Trung tâm Tài chính quốc tế tại Việt Nam. Theo các chuyên gia, việc triển khai Trung tâm Tài chính quốc tế tại Việt Nam sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển đổi số, phát triển thị trường tài chính, tăng cường năng lực xuất khẩu và thúc đẩy tăng trưởng.

Nhìn vào bối cảnh hiện nay ở Việt Nam, ông Stephen Glynn, nguyên giám đốc điều hành Cơ quan giám sát tài chính Astana (trực tuyến từ Úc) cho rằng, phương án 2 là phù hợp với Việt Nam để thống nhất về cơ chế, tránh sự phân mảnh trong quản lý, điều hành.

Ông cũng gợi ý, Việt Nam cần cân nhắc để có điểm khác biệt so với các trung tâm tài chính khác với khuôn khổ pháp lý giống nhau, dựa trên fintech. Còn tiềm năng lớn của Việt Nam là trung tâm thương mại và sản xuất năng động. Do đó, Việt Nam có thể trở thành trung tâm tài chính thương mại quốc tế với cơ chế khác biệt so với các trung tâm tương tự ở trên thế giới trong khoảng 20 năm trở lại đây. Với thực tiễn hiện nay, ông ủng hộ phương án một trung tâm tài chính quốc tế, một cơ quan điều hành.

Bên cạnh đó, một số ý kiến ủng hộ phương án 4 là lập hai cơ quan điều hành thuộc hai địa phương và một cơ quan giám sát thuộc trung ương. Lý do là trung tâm tài chính tại Đà Nẵng và TP.HCM có những ưu tiên khác nhau, do đó cần có các cơ quan điều hành riêng để phù hợp và tập trung phát huy điểm mạnh của từng nơi.

Đại diện thành phố TP.HCM và Đà Nẵng cũng ủng hộ phương án 4 với hai cơ quan vận hành riêng biệt ở hai nơi. Theo Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được, mô hình này sẽ đảm bảo hai địa phương phát huy bản sắc riêng của mình, không cạnh tranh lẫn nhau mà ngược lại, hỗ trợ nhau cùng vận hành thành công Trung tâm tài chính quốc tế.

Chủ tịch UBND Thành phố Đà Nẵng Phạm Đức Ấn khẳng định, Đà Nẵng đã chủ động, chuẩn bị sẵn sàng các điều kiện để sớm đưa Trung tâm tài chính quốc tế đi vào vận hành từ cuối tháng 11.

Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình phát biểu. Ảnh: Nhật Bắc/VGP

Để trung tâm vận hành hiệu quả, ông Giando Zappia, Nhà sáng lập Quỹ Agrya, Chủ tịch tiểu ban Tài chính bền vững EuroCham nhấn mạnh hai yếu tố, là sự phối hợp giữa Bộ Tài chính với ngân hàng Trung ương để đảm bảo thông suốt và việc triển khai hiệu quả các mô hình sandbox để thử nghiệm các cơ chế mới.

Ông đề xuất đưa vào dự thảo Nghị định quy định Thủ tướng là Trưởng Ban chỉ đạo, Bộ Tài chính là cơ quan phụ trách, có cơ quan giải quyết tranh chấp và giám sát độc lập. Đồng thời, phát triển cân bằng mô hình ở hai thành phố và có sự hỗ trợ lẫn nhau.

Về mô hình cơ quan giám sát, ông đề xuất sau giai đoạn thử nghiệm thì Chính phủ có thể cân nhắc hợp nhất hai cơ quan giám sát thành một và nâng tầm lên cấp độ quốc gia. Xây dựng một bộ quy tắc chuẩn giữa TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng để tăng trách nhiệm giải trình cũng như có khả năng ứng phó rủi ro mạnh mẽ hơn, tận dụng được những thực tiễn quốc tế hiệu quả nhất.

Dựa trên kinh nghiệm từ Dubai, Tổng Giám đốc Ngân hàng MUFG Takio Nozaki kiến nghị thành lập cơ quan dịch vụ tài chính chuyên trách. Cơ quan này sẽ chịu trách nhiệm cấp phép, xây dựng quy định chi tiết, giám sát các hoạt động trong lĩnh vực tài chính và liên quan đến tài chính, ngân hàng, thị trường vốn, bảo hiểm.

Cơ quan quản lý trung tâm tài chính sẽ giao định hướng chiến lược tổng thể, cấp phép và giám sát các tổ chức phi tài chính hoạt động trong trung tâm. “Điều này đặc biệt quan trọng bởi vì các tổ chức tài chính chịu điều chỉnh bởi hệ thống pháp lý đặc thù và cần một cái cơ chế giám sát chuyên biệt”, ông nhấn mạnh.

Hoàng Yến