Hoàn thiện khung thể chế để TPHCM bứt phá - Bài 6: Đòn bẩy thúc đẩy kinh tế số

Giai đoạn 2026-2030 là thời kỳ then chốt để TPHCM vươn mình trở thành trung tâm kinh tế, tài chính, khoa học - công nghệ (KH-CN) hàng đầu khu vực và thế giới. Trong giai đoạn này, thành phố xác định kinh tế số chiếm từ 30% - 40%/GRDP; tổng chi xã hội cho nghiên cứu phát triển (R&D) đạt 2%-3% GRDP, bố trí ít nhất 4%-5% tổng chi ngân sách hàng năm cho KH-CN và chuyển đổi số... Để đạt mục tiêu này, TPHCM cần có những cơ chế, chính sách đủ mạnh để mở đường, thu hút các “ông lớn” trên thế giới đầu tư vào thành phố.

Thành phố tiên phong

Trong bối cảnh thế giới đang bước vào giai đoạn cạnh tranh ngày càng gay gắt về tri thức, công nghệ và đổi mới sáng tạo, KH-CN, đổi mới sáng tạo (ĐMST) và chuyển đổi số trở thành động lực cốt lõi định hình năng lực cạnh tranh và vị thế chiến lược của mỗi quốc gia, mỗi đô thị. Trong xu thế đó, TPHCM được định vị là địa phương tiên phong, không chỉ về quy mô kinh tế mà còn về năng suất, công nghệ và năng lực đổi mới, đóng vai trò lan tỏa trong chiến lược phát triển vùng và cả nước.

Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Được khẳng định, thành phố xác định những trọng tâm, trọng điểm, chiến lược cho sự phát triển trước mắt và lâu dài. Một trong các nhiệm vụ là phát triển Trung tâm Công nghệ cao đa mục tiêu (ĐMST, trí tuệ nhân tạo-AI, GIS, chip bán dẫn), Khu Công nghiệp công nghệ cao, giáo dục chất lượng cao, y tế chất lượng cao.

Theo Giám đốc Sở KH-CN TPHCM Lâm Đình Thắng, hoạt động KH-CN, ĐMST đã đạt được những kết quả nền tảng, khẳng định được vai trò động lực, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Thành phố đẩy mạnh thương mại hóa kết quả nghiên cứu thông qua hỗ trợ hoàn thiện công nghệ, thử nghiệm và tiêu chuẩn hóa sản phẩm, bảo hộ và khai thác sở hữu trí tuệ.

Để thực hiện các mục tiêu trên, TPHCM đã xác lập mô hình phát triển kinh tế số đặc thù, phù hợp với đặc điểm của một siêu đô thị năng động, sáng tạo và là trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước. Mô hình được cấu trúc theo hướng “1 không gian - 3 vùng”, gồm không gian số thống nhất toàn TPHCM, vùng trung tâm phát triển hạ tầng dữ liệu, vùng ĐMST - công nghệ và vùng ứng dụng - sản xuất thông minh. TPHCM tập trung hoàn thiện thể chế và chính sách, tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho ĐMST và phát triển các mô hình kinh doanh số; phát triển hạ tầng dữ liệu và nền tảng số, làm cơ sở cho kết nối, chia sẻ và điều hành thông minh…

Sinh viên Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TPHCM trong giờ thực hành tự động hóa. Ảnh: HOÀNG HÙNG

Thúc đẩy mạnh mẽ các lĩnh vực mới

Giám đốc Sở KH-CN TPHCM Lâm Đình Thắng khẳng định, kinh tế số đang trở thành động lực tăng trưởng chủ lực của TPHCM trong giai đoạn phát triển mới. Song, việc phát triển kinh tế số vẫn đang tồn tại những điểm nghẽn cần tháo gỡ. Trong đó, thể chế và chính sách là nút thắt lớn nhất do thiếu tính đồng bộ, thống nhất, khung pháp lý cho các mô hình kinh doanh số mới vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Bên cạnh đó, việc thu hút và giữ chân nguồn nhân lực công nghệ cao, đặc biệt trong các lĩnh vực như AI, bán dẫn còn gặp nhiều thách thức… đặt ra yêu cầu hoàn thiện cơ chế chính sách.

Để giải quyết nút thắt đó, dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết 98 đã đề xuất cho phép TPHCM tính vào chi phí được trừ để xác định thu nhập chịu thuế đối với hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) bằng 200% chi phí thực tế của hoạt động này khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp. Chi phí R&D thực tế được xác định theo quy định của pháp luật về kế toán.

Cùng với đó là đề xuất thu nhập của doanh nghiệp từ thực hiện dự án đầu tư mới phát sinh tại địa bàn Khu Thương mại tự do thuộc một số ngành, nghề, lĩnh vực được áp dụng mức thuế thu nhập doanh nghiệp 10% trong 20 năm, miễn thuế 4 năm và giảm 50% số thuế phải nộp trong 9 năm tiếp theo. Trong đó, có công nghiệp bán dẫn, AI, trung tâm R&D, công nghiệp vật liệu mới, vật liệu bán dẫn, công nghiệp hỗ trợ cho công nghệ cao…

Phó Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số TPHCM Nguyễn Thanh Hòa nhận định, việc hoàn thiện các cơ chế này không chỉ tạo thuận lợi cho viện, trường và doanh nghiệp, mà còn trực tiếp thúc đẩy việc triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW. Bởi hiện nay còn thiếu những chính sách đủ mạnh, mạch kết nối này chưa thật sự thông suốt.

Khi Nghị quyết 98 sửa đổi, bổ sung được thông qua, thành phố sẽ có cơ sở để thúc đẩy mạnh mẽ nghiên cứu các lĩnh vực mới như AI, bán dẫn, vật liệu mới, công nghiệp hỗ trợ, hạ tầng năng lượng, hạ tầng số, công nghệ dầu khí… để tạo ra các động lực mới, bổ sung vào động lực tăng trưởng trong tương lai.

Phó Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số TPHCM cho rằng, kết hợp cùng cơ chế mới khi Nghị quyết 98 được sửa đổi, bổ sung, TPHCM hoàn toàn có thể đạt được mục tiêu kinh tế số đã đặt ra trong nhiệm kỳ 2025-2030.

NHÓM PV