Học nghề không còn là lựa chọn thứ hai

Trong bối cảnh đất nước đang bước vào giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ, việc sửa đổi Luật Giáo dục nghề nghiệp lần này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Đây không chỉ là yêu cầu tất yếu nhằm tháo gỡ những điểm nghẽn tồn tại lâu nay, mà còn là cơ hội để định hình lại hệ thống giáo dục nghề nghiệp theo hướng hiện đại, linh hoạt và phù hợp với nhu cầu phát triển của đất nước.

Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn cho biết mô hình trung học nghề là điểm nhấn trong sửa đổi Luật giáo dục nghề nghiệp - Ảnh: VGP/Thu Trang

Tháo gỡ điểm nghẽn phân luồng: Hướng đến chương trình tích hợp

Một trong những điểm nghẽn lớn hiện nay là công tác phân luồng học sinh sau trung học cơ sở. Mô hình trung cấp 9+ khiến người học vừa phải theo chương trình trung cấp hoặc học nghề, vừa phải học thêm một khối lượng đáng kể kiến thức văn hóa hoặc tham gia các lớp giáo dục thường xuyên bên ngoài.

Dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp hướng tới khắc phục bất cập này bằng việc thiết kế các chương trình đào tạo nghề nghiệp tích hợp, bài bản, giúp thu hút đông đảo người học và nâng cao hiệu quả phân luồng.

Trò chuyện với phóng viên Báo điện tử Chính phủ, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn chia sẻ, trong nhiều giải pháp sửa đổi Luật giáo dục nghề nghiệp thì một giải pháp quan trọng, đó là đưa vào mô hình trung học nghề.

"Mô hình trung học nghề được thiết kế để tích hợp các môn học và kiến thức phổ thông với kỹ năng nghề, giúp học sinh trong vòng 3 năm vừa nắm vững một số kỹ năng nghề cơ bản, vừa đạt được khối lượng kiến thức tối thiểu cần thiết để mở ra nhiều lựa chọn sau tốt nghiệp", Thứ trưởng nhấn mạnh, các em có thể đi làm ngay, học tiếp lên cao đẳng hoặc đại học. Bằng trung học nghề sẽ được công nhận tương đương bằng tốt nghiệp THPT, từ đó thu hút người học và nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo.

Theo Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn, cách tiếp cận này sẽ giải quyết đồng thời nhiều vấn đề tồn tại lâu nay. Chẳng hạn, với khối ngành nghệ thuật, mô hình đào tạo trung cấp có thể được chuyển sang trung học nghề, mang tên như "trường trung học nghệ thuật" hoặc "trường trung học năng khiếu". Điều này không chỉ tháo gỡ vướng mắc trong đào tạo mà còn mở rộng cơ hội để người học lựa chọn con đường phù hợp nhất với năng lực và sở trường của mình. Sau khi hoàn thành lớp 12 hoặc tốt nghiệp trung học nghề, các em có thể tiếp tục học lên trung cấp, cao đẳng hoặc đại học, đúng với nguyện vọng và điều kiện cá nhân. Đây chính là cách tạo dựng hệ thống giáo dục nghề nghiệp linh hoạt, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người học.

Đào tạo nghề chỉ thực sự hiệu quả khi gắn liền với môi trường sản xuất.

Gắn đào tạo với doanh nghiệp: Học qua làm, sát thực tế

Bên cạnh đó, việc tích lũy và công nhận chứng chỉ, cũng như mô hình đào tạo tích hợp kiến thức văn hóa với kỹ năng nghề, đã được đề cập. Một yếu tố then chốt khác cần nhấn mạnh là sự gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp. Đào tạo nghề chỉ thực sự hiệu quả khi gắn liền với môi trường sản xuất, nơi người học được trải nghiệm thực tiễn, rèn luyện tay nghề và hiểu rõ yêu cầu của thị trường lao động.

Thứ trưởng cho biết, dự thảo luật cũng bổ sung các quy định nhằm khuyến khích doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào quá trình đào tạo, qua đó nâng cao chất lượng và tăng tính trách nhiệm của các bên liên quan.

"Với vai trò là đơn vị sử dụng lao động, doanh nghiệp vừa có quyền lợi, vừa có trách nhiệm tham gia vào quá trình đào tạo. Điều này giúp học sinh, sinh viên trong các chương trình giáo dục nghề nghiệp có cơ hội "học qua làm", học ngay tại môi trường làm việc và rèn luyện kỹ năng nghề thực tế". Thứ trưởng Sơn khẳng định, đây không chỉ là giải pháp hiệu quả để nâng cao chất lượng đào tạo, mà còn tạo điều kiện để doanh nghiệp sớm thu hút nhân lực cho những vị trí mong muốn, thay vì phải tuyển rồi đào tạo lại từ đầu.

Học nghề không phải là lựa chọn "thấp hơn" hay "kém hơn" so với học đại học.

Thay đổi nhận thức xã hội về học nghề

Trên thực tế, khi nhắc đến "học nghề", phần lớn người dân và xã hội vẫn mang tâm lý e dè, bởi định kiến lâu nay cho rằng chỉ có con đường đại học mới mở ra cơ hội thành công. Chính tư duy này khiến không ít người bỏ qua lựa chọn phù hợp với năng lực và điều kiện của mình. Cần thay đổi cách nhìn nhận: học nghề không phải là lựa chọn "thấp hơn" hay "kém hơn" so với học đại học, cũng như học đại học không mặc nhiên "hơn" học nghề. Đó đơn giản là hai con đường khác nhau để đi đến thành công. Đào tạo nghề, nếu được tổ chức bài bản, cho phép người học sớm rèn luyện kỹ năng, tích lũy kinh nghiệm thực tiễn và bước vào thị trường lao động với sự tự tin – đó mới chính là thước đo thực chất cho sự nghiệp sau này.

Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh trước hết phải khẳng định chúng ta tạo cơ hội lựa chọn con đường học tập phù hợp cho người học. "Điều quan trọng nhất chỉ gói gọn ở hai yếu tố: chất lượng đào tạo và cơ hội việc làm – hai yếu tố này luôn gắn chặt với nhau. Đào tạo phải đảm bảo chất lượng, đồng thời đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động. Để làm được điều đó, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp: thu hút học sinh theo học, đầu tư trang thiết bị, phát triển đội ngũ giảng viên, cải thiện điều kiện học tập, ứng dụng công nghệ và tăng cường gắn kết với doanh nghiệp". Ông nhấn mạnh, cách tiếp cận này mới tạo ra sự phát triển bền vững, và chỉ khi đảm bảo được chất lượng và mang lại việc làm tốt, mới có thể là lý do để thuyết phục học sinh, sinh viên và phụ huynh tin tưởng lựa chọn con đường này.

Các trường phải thấy yếu tố quyết định phát triển bền vững là chất lượng.

Trao quyền tự chủ, gắn với trách nhiệm giải trình

Muốn thay đổi nhận thức xã hội về học nghề, bên cạnh việc hoàn thiện chính sách và gắn kết đào tạo với doanh nghiệp, cần trao thêm quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Tuy nhiên, quyền tự chủ chỉ phát huy hiệu quả khi đội ngũ cán bộ quản lý đủ năng lực để thực hiện đầy đủ và đúng đắn, tuân thủ nguyên tắc "tự chủ gắn với trách nhiệm giải trình". Cần hiểu rõ, tự chủ không đồng nghĩa với tự do, mà là sự chủ động trong khuôn khổ trách nhiệm và minh bạch.

Theo Thứ trưởng, tự chủ đồng nghĩa với quyền được tự quyết trong khuôn khổ pháp luật. Mức độ tự chủ càng cao thì càng đòi hỏi đơn vị phải thực hiện tốt trách nhiệm giải trình, đảm bảo công khai, minh bạch, duy trì hệ thống báo cáo và các nghĩa vụ liên quan, "các trường cũng phải thấy cuối cùng yếu tố quyết định thương hiệu, yếu tố quyết định phát triển bền vững đấy là chất lượng. Chất lượng và chất lượng. Luật lần này cũng xây dựng theo cái nguyên tắc lấy chất lượng là trung tâm. Tự chủ cũng để hướng tới nâng cao chất lượng".

Dự thảo Luật lần này được xây dựng trên nguyên tắc lấy chất lượng làm trung tâm, coi quyền tự chủ là công cụ để nâng cao chất lượng và đảm bảo trách nhiệm với người học. Mọi đổi mới – từ thiết kế chương trình, gắn kết với doanh nghiệp, mở rộng cơ hội lựa chọn cho người học, đến nâng cao năng lực quản lý đều hướng tới mục tiêu chung là phát triển bền vững giáo dục nghề nghiệp, để lĩnh vực này thực sự trở thành một trụ cột của hệ thống giáo dục quốc gia, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động hiện đại.

(Theo baochinhphu.vn)