Học sinh bị bắt nạt, đánh hội đồng: Cần đồng hành và trang bị sự tự tin cho trẻ

Xu hướng tăng bạo lực học đường

Từ đầu năm đến nay, liên tiếp xảy ra các vụ học sinh bị đánh hội đồng. Những vụ bạo lực học đường có xu hướng ngày càng tăng về tính manh động như dùng vũ khí đe dọa, thậm chí xuất hiện hiện tượng bảo kê, khiến dư luận lo ngại. Nhiều trường hợp trẻ bị bắt nạt, bị đánh chỉ bởi lý do “nhìn thấy ngứa mắt”. Có những bé ở lứa tuổi mầm non đi học bị trêu chọc, cười nhạo và đẩy ngã chỉ vì hay mặc bộ đồng phục cũ sờn.

Mới đây nhất, ngày 15/9, một nam sinh lớp 8, Trường Trung học cơ sở Tiên Lục số 3, tỉnh Bắc Ninh bị bạn dùng chổi quét rác đánh vào người, bị đá vào đầu và người trong khuôn viên trường học được đăng tải, chia sẻ trên mạng xã hội facebook. Sự việc bắt nguồn từ mâu thuẫn vay mượn tiền giữa một số học sinh cùng lớp 8A4. Quá trình nam sinh này bị đánh có một số học sinh đứng xem và quay lại video.

Liên tiếp xảy ra các vụ học sinh đánh bạn hội đồng khiến dư luận lo ngại

Một trường hợp khác vào ngày 14/7, nữ sinh Bùi Trà M học lớp 11 ở phường phố Hiến (tỉnh Hưng Yên) bị nhóm bạn đánh hội đồng ngay tại quán nước. M bị giật tóc, đạp vào đầu, vào mặt, bị kéo lê ra đường mà không ai can thiệp kịp. Dù M đã gục xuống đất, không còn khả năng chống cự, nhóm đối tượng vẫn tiếp tục lao vào đánh hội đồng một cách hung hãn. Vụ việc khiến nạn nhân phải nhập viện trong tình trạng đa chấn thương và tinh thần suy sụp nghiêm trọng. Trước đó, nạn nhân từng hai lần bị chính nhóm này hành hung, có lần bị xô ngã khi đang đi xe khiến M bị thương.

TS Đào Trung Hiếu, giảng viên Khoa Luật, Trường Đại học Mở Hà Nội, chuyên gia tội phạm học cho biết, nhìn nhận theo mô hình sinh thái Bronfenbrenner (1979), thì nguyên nhân dẫn đến hành vi bắt nạt đến từ 3 yếu tố. Về cá nhân, trẻ có khí chất hiếu thắng, thiếu kỹ năng kiểm soát cảm xúc, từng chứng kiến hoặc trải qua bạo lực gia đình. Về yếu tố gia đình, thiếu gắn bó, kỷ luật quá khắt khe hoặc quá lỏng lẻo, cha mẹ ít trò chuyện, dẫn đến lệch chuẩn hành vi. Từ phía nhà trường, có kẽ hở trong giám sát, áp lực thành tích, thiếu chương trình giáo dục kỹ năng sống. Ngoài ra còn bởi yếu tố xã hội và truyền thông, trẻ tiếp xúc sớm với game, phim ảnh bạo lực, văn hóa “idol” phản anh hùng, từ đó học hành vi “quyền lực = bạo lực”. “Các yếu tố này kết hợp khiến hành vi bắt nạt không chỉ là cá biệt mà trở thành hiện tượng xã hội học đường”, TS Đào Trung Hiếu cho hay.

Một đứa trẻ bị bắt nạt hoặc đánh hội đồng chịu tác động đa tầng, từ thể chất đến tinh thần

Để trẻ được bảo vệ kịp thời

Theo TS Hiếu, có nhiều dấu hiệu để nhận biết, cảnh báo trẻ đang bị bắt nạt. Về tâm lý, trẻ sợ đến trường, hay viện cớ đau bụng - đau đầu để nghỉ học, dễ cáu gắt hoặc buồn bã. Về mặt hành vi, điểm số giảm, thu mình, thay đổi nhóm bạn, hay xin tiền bất thường, quần áo rách, có vết bầm. Trên mạng xã hội, trẻ xóa tài khoản đột ngột, né tránh điện thoại, không muốn phụ huynh xem tin nhắn.

“Một đứa trẻ bị bắt nạt hoặc đánh hội đồng chịu tác động đa tầng. Thể chất thì bị bầm tím, chấn thương, thậm chí nguy hiểm tính mạng. Tinh thần bị mắc các chứng trầm cảm, rối loạn lo âu, rối loạn stress hậu sang chấn, giảm tự tin, hình thành nhân cách lệch chuẩn. Về mặt xã hội, trẻ học kém, bỏ học, khó thiết lập quan hệ tích cực, dễ trở thành “nạn nhân mạn tính” hoặc sau này chuyển thành “kẻ bắt nạt” để bù đắp”, TS Đào Trung Hiếu nhấn mạnh.

Phụ huynh và giáo viên cần tạo không gian "an toàn tâm lý" để con thấy được đồng hành sẽ dễ mở lòng chia sẻ

TS Đào Trung Hiếu cho rằng, nếu 10 năm trước, bạo lực học đường chủ yếu là “đánh hội đồng” thì nay tỷ lệ đó giảm nhẹ ở một số thành phố nhờ giám sát, camera, truyền thông. Tuy vậy, bắt nạt trên mạng lại tăng mạnh, phức tạp hơn do ẩn danh, lan truyền nhanh. Điều này cho thấy vấn đề không biến mất mà chuyển dạng, đòi hỏi cách tiếp cận, cách giải quyết mới: Kết hợp giáo dục kỹ năng số, nâng cao nhận thức phụ huynh, phối hợp giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Thông tin và Truyền thông, đồng thời xử lý nghiêm các vụ việc để răn đe.

Trong cuộc sống, nhất là trong môi trường học đường hay cộng đồng, không phải lúc nào trẻ cũng được bao bọc trong sự an toàn tuyệt đối. Bởi thế, việc trang bị cho trẻ biết cách bảo vệ bản thân và ứng phó khéo léo là điều mà cha mẹ cần quan tâm. TS Đào Trung Hiếu đưa ra lời khuyên cho trẻ khi bị bắt nạt: “Trẻ cần hiểu rằng, việc mình bị bắt nạt không phải do lỗi của bản thân. Có một số nguyên tắc trẻ nên biết để bảo vệ được bản thân. Thứ nhất, giữ an toàn: tránh đối đầu trực diện khi kẻ bắt nạt là số đông hoặc hung hãn. Thứ hai, nói ra sớm: báo cho thầy cô, cha mẹ, cố vấn học đường; không chịu đựng âm thầm. Thứ ba, lưu bằng chứng: chụp màn hình, ghi âm, ghi chú ngày giờ sự việc nếu bị bắt nạt trên mạng. Thứ tư, tập kỹ năng tự vệ và giao tiếp: các câu trả lời ngắn gọn, dứt khoát, không sợ hãi nhưng cũng không khiêu khích. Quan trọng nhất là tăng sự kết nối xã hội: có bạn bè, nhóm hỗ trợ, câu lạc bộ để trẻ cảm thấy có chỗ dựa.

Từ phía gia đình, cần tạo thói quen trò chuyện hằng ngày, dạy trẻ kỹ năng giải quyết xung đột, quản lý cảm xúc; kiểm soát thời gian online; phối hợp với giáo viên. Cha mẹ có thể trang bị cho con kỹ năng ứng xử thông minh và sự tự tin để bảo vệ bản thân. Trẻ cần học cách từ chối khi bị ép buộc làm điều không muốn. Thái độ dứt khoát giúp con tránh được việc bị lợi dụng hay bắt nạt kéo dài. Cha mẹ cũng nên khuyến khích con biết cách tìm kiếm sự đồng hành, biết dựa vào những mối quan hệ tích cực xung quanh để không bao giờ cảm thấy đơn độc. Nhà trường cần xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử học đường; có cơ chế báo cáo ẩn danh; tổ chức chuyên đề kỹ năng sống; tăng cường nhân viên tâm lý học đường. “Phụ huynh và giáo viên nên tạo không gian “an toàn tâm lý” để trẻ thấy tin cậy, biết rằng mình không đơn độc, con sẽ dễ mở lòng chia sẻ sớm và tìm được sự bảo vệ kịp thời từ gia đình, thầy cô”, TS Đào Trung Hiếu lưu ý.

Ngọc Vũ/VOV.VN