Hội đồng trường không gây tốn kém, không cần xóa bỏ

Việc bãi bỏ Hội đồng trường ở trường ĐH thành viên cần được nhìn nhận thấu đáo

Bộ GD-ĐT đang lấy ý kiến dự thảo lần 2 Luật giáo dục ĐH (sửa đổi). Trong đó điều 13 đề xuất bãi bỏ Hội đồng trường của các trường ĐH thành viên thuộc ĐH Quốc gia và ĐH vùng.

Tại tọa đàm “Góp ý dự thảo Luật Giáo dục đại học: Giữ hay bỏ hội đồng trường 2 cấp?” do báo Pháp luật TPHCM tổ chức chiều 10/7, ông Đinh Đức Thọ - Phó Tổng biên tập báo Pháp luật TPHCM, cho hay tại Việt Nam, các ĐH Quốc gia và ĐH Vùng đang áp dụng mô hình quản trị hai cấp gồm Hội đồng đại học ở cấp toàn hệ thống và Hội đồng trường ở từng trường thành viên. Về lý thuyết, mô hình này kết nối định hướng chung của đại học với quyền tự chủ của từng trường. Tuy nhiên, trong thực tiễn cùng tồn tại hai cấp hội đồng làm phát sinh một số băn khoăn.

Theo ông Thọ, dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) đề xuất bãi bỏ Hội đồng trường ở cấp trường thành viên là vấn đề lớn cần được nhìn nhận thấu đáo. Bởi đây không chỉ là điều chỉnh về mặt tổ chức mà là quyết định mang tính chiến lược, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền tự chủ, cơ chế ra quyết định và sự phát triển riêng biệt của từng trường đại học, đồng thời tác động sâu rộng đến chất lượng đào tạo nguồn nhân lực cho quốc gia.

Tọa đàm góp ý dự thảo Luật Giáo dục đại học: Giữ hay bỏ hội đồng trường 2 cấp. Ảnh: Nguyệt Nhi

GS Lê Minh Phương, Chủ tịch Hội đồng trường ĐH Bách khoa TPHCM, cho hay Bách khoa trường đầu tiên trong hệ thống ĐH quốc gia TPHCM tổ chức Hội đồng trường đúng quy định của Luật Giáo dục đại học 2018. Hội đồng trường có 25 thành viên, nhiều thành phần. Cơ chế hoạt động định kỳ, công khai, bỏ phiếu các quyết sách chiến lược.

GS Lê Minh Phương cho rằng dự thảo đề xuất “Các cơ sở giáo dục ĐH thuộc Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và các trường ĐH thành viên của ĐH quốc gia, ĐH vùng không tổ chức Hội đồng trường” (tại Điều 13) là một vấn đề gây băn khoăn.

“Điều 13 của dự thảo mâu thuẫn với nguyên tắc tự chủ đại học, đi ngược lại với Luật Giáo dục ĐH 2018 (sửa đổi) và các Nghị quyết 19, 29 của Trung ương. Việc áp đặt mô hình quản trị không có Hội đồng trường đồng nghĩa với việc tước đoạt quyền tự chủ cốt lõi về tổ chức quản lý”, ông Phương nói.

Ông Phương đề xuất nên sửa quy định tại Điều 13 liên quan đến việc “Không tổ chức Hội đồng trường” ở các trường ĐH thành viên ĐH quốc gia, ĐH vùng theo quan điểm “mọi cơ sở giáo dục đại học đều có quyền tự chủ như nhau”; giữ nguyên mô hình hội đồng trường theo Luật Giáo dục đại học 2018 cho tất cả các trường đại học dân sự. Bên cạnh đó, cần có đánh giá tác động độc lập, khảo sát rộng rãi các trường thành viên; đảm bảo rằng mọi điều chỉnh luật đều dựa trên bằng chứng thực tiễn, số liệu khoa học và đánh giá độc lập, không mang tính suy đoán.

Hai thiết chế độc lập, không cần xóa bỏ

PGS.TS Đoàn Thị Phương Diệp, Trưởng phòng Thanh tra pháp chế Trường ĐH Kinh tế - Luật (ĐH Quốc gia TP.HCM) cho rằng giữ hay bỏ mô hình hội đồng trường hai cấp là các vấn đề pháp lý và thực tiễn đặt ra cần giải quyết thấu đáo. Theo bà Diệp, mô hình hội đồng trường “hai cấp” bắt nguồn từ Luật Giáo dục ĐH năm 2012 và được làm rõ hơn qua lần sửa đổi năm 2018, Nghị định 186. Tuy nhiên, cách gọi “hai cấp” là chưa chính xác, bởi mối quan hệ giữa hai loại hội đồng này không phải quan hệ cấp trên – cấp dưới mà là hai thiết chế độc lập về mặt quản trị trong một thể chế đại học.

Hội đồng trường là cơ quan quản trị cao nhất tại trường thành viên còn Hội đồng ĐH chủ yếu tập trung ở tầm chiến lược cấp hệ thống, không trực tiếp giám sát hay quản trị từng trường thành viên. Hội đồng trường đi vào thực tế tất cả các công việc liên quan đến sự vận hành của trường đại học, còn hội đồng ĐH quan tâm đến quyết định chiến lược, phát triển của ĐH. Nếu trường đại học thành viên bỏ Hội đồng trường thì “đẩy” toàn bộ chức năng đó lên Hội đồng ĐH là bất khả thi – vừa trái thực tiễn, vừa không phù hợp quy định pháp luật hiện hành.

PGS.TS Đoàn Thị Phương Diệp, Trưởng phòng Thanh tra pháp chế Trường ĐH Kinh tế - Luật. Ảnh: Nguyệt Nhi

Theo bà Diệp, Luật Giáo dục ĐH hiện hành là sự kết hợp hài hòa giữa hai mô hình, vừa có yếu tố quản trị, vừa có vai trò giám sát – phản biện – kết nối cộng đồng. Đây là cấu trúc tiến bộ, cần được phát huy thay vì xóa bỏ. Luật năm 2018 đã xác định rõ Hội đồng trường là tổ chức quản trị cao nhất tại mỗi trường đại học. Thiết chế này không gây tốn kém vì không hoạt động thường trực. Tuy nhiên, nó tạo ra một “lực đối trọng” cần thiết để giám sát hiệu quả ban giám hiệu, đảm bảo sự minh bạch và nâng cao chất lượng quản trị.

Việc bãi bỏ Hội đồng trường không những làm suy giảm quyền tự chủ đại học, mà còn đi ngược lại xu thế hiện đại hóa giáo dục đại học, cả về lý thuyết và thực tiễn quốc tế.

Cùng quan điểm này PGS.TS Lê Tuấn Lộc, Chủ tịch Hội đồng trường Trường ĐH Kinh tế - Luật cho rằng dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi chưa có sự phân biệt rõ giữa đại học quốc gia, đại học vùng và các đại học khác mà dường như đang được gom chung thành một loại hình.

Theo ông, dự thảo luật cần phân định giữa các khái niệm “đại học”, “trường đại học” và “hệ thống đại học”, bởi điều này liên quan trực tiếp đến tổ chức và vai trò của Hội đồng đại học và Hội đồng trường – trong đó, quyền tự chủ thực chất bắt nguồn từ các trường thành viên.

Ông Lộc cho rằng, Hội đồng trường hiện nay, với sự tham gia của nhiều thành phần là thiết chế đảm bảo tính giám sát, khách quan và đưa ra các quyết sách chính xác.

“Tổ chức Hội đồng trường tại các trường thành viên đang hoạt động tốt thì không lý do gì phải thay đổi. Nếu chỉ còn Hội đồng đại học mà bỏ Hội đồng trường, hệ thống sẽ rơi vào tình trạng quá tải, cồng kềnh và kém linh hoạt trong xử lý các vấn đề cụ thể. Cho nên cần tiếp tục duy trì Hội đồng trường tại các trường thành viên, đồng thời có thể bổ sung quy định để nâng cao hiệu quả hoạt động”, ông Lộc đề xuất.

PGS.TS Đoàn Đức Lương, Hiệu trưởng Trường Đại học Luật – Đại học Huế nhận định việc duy trì Hội đồng trường ở các trường đại học thành viên là thiết chế không thể thiếu. Ông cho rằng vì các trường đại học thành viên là một cơ sở giáo dục đại học đúng nghĩa, thực hiện đầy đủ chức năng, nhiệm vụ như các trường đại học khác, nên Hội đồng trường là yếu tố tất yếu trong quản trị đại học.

Lê Huyền