Hội thảo khoa học 'Thế giới nhạc, họa, thơ của Văn Cao'

Phát biểu khai mạc, đề dẫn Hội thảo, PGS. TS Nguyễn Thế Kỷ, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương cho biết, cuộc đời 72 năm của nhạc sĩ Văn Cao gắn bó trọn vẹn với thế kỷ 20 nhiều biến động. Trên hành trình cuộc đời ấy, dẫu không ít chông gai, sóng gió, ám ảnh: "Có tuổi thanh niên/ Như cây mùa xuân mới mọc/ Bị tước dần vỏ non"… Nhưng vượt lên tất cả, lối sống khiêm nhường, bình dị, nhẫn nhịn; tình yêu thương và trân trọng con người, cỏ cây, phố xá... đã giúp ông vượt lên nỗi đau, nỗi bất hạnh, luôn đồng hành cùng dân tộc, cùng nhân dân, sáng tạo nên những tác phẩm bất hủ".

Bằng tài năng như là thiên bẩm, bằng sự tự học, tự rèn, đổi mới, sáng tạo, bứt phá, Văn Cao đã có những cống hiến to lớn đối với nền văn hóa, văn nghệ nước nhà ở cả ba lĩnh vực - âm nhạc, thơ và hội họa. Văn Cao được Nhà nước ta trao tặng các phần thưởng cao quý: Huân chương Hồ Chí Minh, huân chương Độc lập hạng Nhất, huân chương Độc lập hạng Ba, Huân chương Kháng chiến hạng Nhất, Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật (đợt 1, năm 1996). Tên ông cũng được đặt cho nhiều đường phố ở Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Nam Định, Huế, Đà Nẵng...

PGS. TS Nguyễn Thế Kỷ, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương phát biểu khai mạc, đề dẫn Hội thảo.

"Kết quả của Hội thảo sẽ là cơ sở khoa học để Ban Tổ chức xây dựng các luận cứ, các kiến nghị nhằm tư vấn, tham mưu giúp Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xây dựng, bổ sung, hoàn thiện quan điểm, đường lối, chủ trương, chính sách về văn hóa, văn nghệ, trong đó có chính sách ghi nhận, tôn vinh, đãi ngộ danh nhân văn hóa, văn nghệ; giữ gìn và phát huy giá trị của các tác phẩm văn học, nghệ thuật tiêu biểu trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước" - PGS. TS Nguyễn Thế Kỷ nhấn mạnh.

Trình bày tham luận tại Hội thảo, GS Phong Lê cho biết: "Không chỉ ở thời điểm hôm nay, nhân kỷ niệm 100 năm năm sinh của ông, mà ngay từ 1945, Văn Cao đã là một tên tuổi nghệ sĩ lớn mà cả dân tộc Việt, nhân dân Việt, từ nhỏ đến lớn, từ trẻ đến già không ai không biết đến và chịu ơn. Theo di nguyện của Văn Cao, gia đình nhạc sĩ đã hiến tặng bản quyền Quốc ca cho Tổ quốc, một nghĩa cử vĩ đại mà mỗi công dân Việt như chúng ta cần biết điều này để thấy rằng, nếu thực hiện chế độ bản quyền thì chỉ riêng nhuận bút của Tiến quân ca đủ đưa Văn Cao lên hàng tỷ phú trong khi đời sống riêng của ông cho đến khi qua đời vẫn trong cảnh thanh bạch, khó khăn".

Bên cạnh việc khẳng định cố nhạc sĩ Văn Cao là một tác gia lớn trong thế giới tân nhạc với Buồn tàn thu, Thiên thai, Bến xuân, Thu cô liêu, Cung đàn xưa, Đàn chim Việt... GS Long Lê cũng nêu bật việc ông là một thi sĩ tên tuổi: "Nói Văn Cao còn là nói đến một nhà thơ lớn - mà tôi không phải phân vân khi chọn từ này, bởi ông là tác giả của không ít bài thơ làm "tổ" trong lòng bạn đọc nhiều thế hệ, ít ra là thế hệ tôi. Không nói đến chất thơ thấm đẫm trong nhiều nhạc phẩm thời Tân nhạc trước 1945, sau một số bài thơ rất được người đọc nhớ và thuộc trước 1945 như Quê lòng, Đêm mưa, Ai về Kinh Bắc, Một đêm đàn lạnh trên sông Huế..."

Ban chủ tọa Hội thảo khoa học với chủ đề “Thế giới Nhạc, Họa, Thơ của Văn Cao”.

GS Phong Lê nhận định, Văn Cao còn một sự nghiệp rất đáng ghi nhận về hội họa, trong tư cách một họa sĩ, ngay từ trước 1945, với các bức tranh có tên Thái Hà ấp đêm mưa, Cuộc khiêu vũ của những người tự tử trong một Triển lãm nghệ thuật năm 1943. Tư chất họa sĩ tài hoa đã "cứu" Văn Cao trong suốt 30 năm hoạn nạn. Văn Cao không thể hoặc không được phép làm nhạc, làm thơ, mà chỉ có thể được vẽ để kiếm sống bằng các tranh minh họa cho báo, sách và làm bìa cho sách; vào những năm ấy, tác giả nào được Văn Cao vẽ bìa cũng đều rất vui sướng và hãnh diện, vì sự sáng tạo và nét tài hoa qua một chữ Văn trên một góc nhỏ của trang bìa.

Nói về những cống hiến của cố nhạc sĩ Văn Cao trong sự nghiệp âm nhạc, nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân - Chủ tịch Liên hiệp các hội văn học Nghệ thuật Việt Nam chia sẻ: "Văn Cao là một nhạc sĩ lớn, một nghệ sĩ bậc thầy trong nhiều lĩnh vực nghệ thuật: âm nhạc, thơ ca, hội họa... Ông được tiếp xúc với âm nhạc phương Tây từ nhỏ, khi học tại Trường Bonnal, sau học tại Trường dòng Saint-Joseph (Hải Phòng).

Mỗi một ngày mới, trên đất mẹ Việt Nam thân yêu và nhiều nơi trên thế giới, giai điệu Tiến quân ca - quốc ca nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam - mà tác giả là nhạc sĩ Văn Cao lỗi lạc lại vang lên hùng tráng, tràn đầy niềm tự hào dân tộc, gợi nhắc lòng ta tưởng nhớ tới một nghệ sĩ tài hoa, một chiến sĩ cách mạng, một nhạc sĩ đầu đàn của nền âm nhạc chuyên nghiệp nước ta".

Cũng tại Hội thảo, nhạc sĩ Văn Thao, con trai cố nhạc sĩ Văn Cao cho biết: "Những ngày ở Hà Nội, nhạc sĩ Phạm Duy thường đến thăm và trò chuyện với vợ chồng tôi ở căn buồng nhỏ tại 102 Lê Duẩn. Ông vui vẻ cho tôi biết nhiều sự kiện trong cuộc đời của ông và cha tôi. Ông không giấu tôi bất cứ chuyện gì kể cả những chuyện riêng tư của ông. Ông nói: "Tao luôn ganh đua với bố mày. Bố mày có Thiên Thai, tao cũng có Tiếng sáo Thiên Thai. Bố mày có Trương Chi, tao cũng có Khối tình Trương Chi. Bố mày có Trường ca Sông Lô, tao cũng có Tiếng hát Sông Lô. Bố mày giỏi quá. Tao không thể bằng được"...

Quang cảnh hội thảo khoa học với chủ đề “Thế giới Nhạc, Họa, Thơ của Văn Cao”.

Hội thảo "Thế giới Nhạc, Thơ, Họa của Văn Cao" có sự tham dự của hơn 100 đại biểu, với 24 bản tham luận được gửi tới từ các nhà nghiên cứu thuộc cả ba khu vực Bắc - Trung - Nam.

Kết quả của Hội thảo là cơ sở để Ban Tổ chức xây dựng các luận cứ khoa học tư vấn giúp Đảng và Nhà nước xây dựng những chủ trương, chính sách và có những biện pháp phù hợp trong việc ghi nhận, tôn vinh và bảo tồn những tác phẩm vô giá, những cống hiến lớn lao của Văn Cao nói riêng và các văn nghệ sĩ nói chung; giữ gìn và phát huy giá trị của những tác phẩm văn học, nghệ thuật trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước.

Sau Hội thảo, Ban Tổ chức sẽ biên tập các bài tham luận, in Kỷ yếu chính thức. Đây là tài liệu tham khảo giá trị, hữu ích cho các cơ quan và những người làm công tác quản lý, nghiên cứu văn hóa, văn nghệ; các trường đại học, các viện nghiên cứu, các nhà nghiên cứu lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật và đội ngũ văn nghệ sĩ trong cả nước.

Tin và ảnh: Trung Nguyễn