Hơn 2.000 hộ kinh doanh doanh thu trên 10 tỷ đồng nhưng nộp thuế khoán chỉ khoảng 0,4%

Bộ Tài chính vừa trình Chính phủ dự án Luật Quản lý thuế (thay thế), trong đó đề xuất xóa bỏ hoàn toàn hình thức thuế khoán đối với hộ và cá nhân kinh doanh từ năm 2026. Thay vào đó, tất cả sẽ phải chuyển sang cơ chế tự khai, tự nộp thuế.

Theo Bộ Tài chính, việc duy trì thuế khoán đã không còn phù hợp với xu hướng minh bạch hóa quản lý thuế theo chuẩn mực quốc tế. Bộ này thống kê, đến cuối năm 2024, cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ và cá nhân kinh doanh đang được quản lý thuế, trong đó, tổng số hộ kinh doanh ổn định là 2,2 triệu hộ.

Mức thuế khoán bình quân hiện khoảng 672.000-700.000 đồng/tháng/hộ, trong khi mức thuế bình quân theo phương pháp kê khai là khoảng 4,6 triệu đồng/tháng/hộ, tức cao gấp gần 7 lần.

Tổng đóng góp vào ngân sách Nhà nước từ khu vực này đạt gần 26.000 tỷ đồng trong năm 2024. Đáng chú ý, hơn 4.000 hộ kinh doanh có doanh thu trên 10 tỷ đồng nhưng hơn một nửa vẫn nộp thuế khoán với mức thuế rất thấp, chỉ khoảng 0,4% doanh thu, trong khi hộ kê khai phải nộp thuế lên tới 25-30% doanh thu. Điều này tạo sự bất công bằng và lợi thế cạnh tranh không lành mạnh.

Hình thức thuế khoán sẽ bị xóa bỏ kể từ năm 2026

Như vậy, thuế khoán vẫn là phương thức phổ biến nhất đối với hộ kinh doanh cá thể, nhưng mức thuế thu được từ phương pháp kê khai cao gấp nhiều lần so với thuế khoán. Điều này cho thấy sự chênh lệch lớn trong việc phản ánh doanh thu thực tế và nghĩa vụ thuế giữa hai hình thức.

Không chỉ vậy, việc duy trì thuế khoán không khuyến khích hộ kinh doanh phát triển và chuyển đổi thành doanh nghiệp. Trong bối cảnh nền kinh tế số được dự báo sẽ tăng trưởng gấp 11 lần vào năm 2030, đạt 220 tỷ USD, Bộ Tài chính cho rằng việc không kiểm soát được doanh thu thực tế và giao dịch điện tử của hàng trăm nghìn hộ kinh doanh online sẽ gây trở ngại lớn cho quá trình chuyển đổi số quốc gia.

Ngoài ra, Bộ Tài chính cũng cho rằng, việc không theo dõi được dòng tiền thực tế của 286 nghìn hộ kinh doanh có doanh thu từ 200 triệu đồng đến dưới 1 tỷ đồng tạo rủi ro về rửa tiền, gian lận thuế và ảnh hưởng đến an ninh kinh tế.

Trước tình trạng trên, cơ quan này đã đề xuất đổi mới phương pháp quản lý thuế với doanh nghiệp siêu nhỏ, gồm cả hộ, cá nhân kinh doanh.

Theo đó, Bộ Tài chính đề xuất xóa quy định khoán thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh và bổ sung quy định hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp thuế theo phương pháp tính thuế trực tiếp (tỷ lệ % trên doanh thu) thống nhất với quy định của Luật Thuế giá trị gia tăng và Luật Thuế thu nhập cá nhân.

Bộ Tài chính cũng đề xuất bổ sung quy định về mức tỷ lệ %/doanh thu tính thuế GTGT đối với hộ kinh doanh có quy mô doanh thu tương đương doanh nghiệp siêu nhỏ hoặc doanh nghiệp nhỏ và vừa để đảm bảo công bằng và khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi lên doanh nghiệp.

Bổ sung quy định xử phạt, ấn định thuế trong trường hợp hộ kinh doanh vi phạm trong kê khai, nộp thuế…

Hiện tại, từ ngày 1/6/2025, Nghị định số 70/2025 chính thức có hiệu lực, quy định, hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên sẽ phải chuyển sang kê khai thuế và sử dụng hóa đơn điện tử.

Đồng thời, từ 1/1/2026, hình thức thuế khoán sẽ chính thức bị bãi bỏ để thay thế bằng phương pháp kê khai nhằm minh bạch hóa hoạt động kinh doanh và tăng hiệu quả quản lý thuế.

Việc này thúc đẩy quá trình chuyển đổi số, nâng cao tính minh bạch trong hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, chi phí tuân thủ có thể dao động từ vài triệu đến hàng chục triệu đồng mỗi năm đối với các hộ kinh doanh, tạo áp lực tài chính ban đầu.

Việc chuyển đổi cũng có thể gây khó khăn cho những mô hình siêu nhỏ như quán tạp hóa trong hẻm, quán cà phê vỉa hè, người bán hàng online, đặc biệt là các hộ do người dân tộc thiểu số, người già làm chủ với trình độ công nghệ hạn chế. Nếu áp dụng sẽ có nguy cơ một số hộ kinh doanh nhỏ phải ngừng hoạt động do không đáp ứng được yêu cầu mới.

Mặc dù quá trình chuyển đổi có thể gây ra một số khó khăn ban đầu, nhưng những lợi ích chiến lược về một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và phù hợp với nền kinh tế số mà giải pháp này mang lại, Bộ Tài chính cho rằng việc xóa bỏ thuế khoán là hoàn toàn vượt trội so với việc duy trì một cơ chế đã lạc hậu.

Hà Loan