Hồng bì xứ Mường vào mùa quả mọng

Rộn ràng mùa hồng bì chín mọng

Những chùm hồng bì chín mọng ở làng Đồng Giang, phường Kỳ Sơn.

Cuối tháng Bảy, làng Đồng Giang rộn ràng hơn mọi khi. Khắp các triền đồi, khu vườn, từng chùm quả hồng bì căng mọng, lúc lỉu trên cây được bà con hái xuống, sắp đầy sọt. Xe tải đỗ trước ngõ, khách đặt hối hả bốc từng sọt quả lên đầy ắp khoang hàng.

Chị Bùi Thị Nhung nhẹ nhàng xếp từng chùm hồng bì vừa hái trên cây vào sọt để giao cho khách đặt mua.

Ở ngay đầu làng, vườn hồng bì của gia đình chị Bùi Thị Nhung xum xuê, trĩu cành bên ngôi nhà sàn truyền thống. Nhẹ nhàng xếp từng chùm hồng bì vào sọt, chị Nhung kể: “Gia đình tôi có 30 cây hồng bì, hầu hết tự mọc, lớn lên tự nhiên. Có cây từ thuở bé tôi đã thấy, giờ đã hàng trăm năm tuổi. Vì không phải chăm bón nên hồng bì ở đây hoàn toàn sạch, an toàn. Khi thu hái cần nhẹ nhàng để quả không bị dập và giữ được tươi ngon. Riêng đợt thu hoạch cuối tháng 7, hai chị em tôi thu được 1,2 tạ quả, khách tìm đến tận nhà đặt mua”.

Những rổ quả hồng bì được bày bán ven quốc lộ 6 đoạn qua xóm Đồng Giang níu chân người qua.

Trên quốc lộ 6 qua địa bàn xóm, mùa hồng bì chín luôn níu chân người qua bởi những mâm, rổ hồng bì vàng ruộm, nâu sẫm do dân làng Đồng Giang bán. Chị Nguyễn Thị Thơm cứ vào mùa hồng bì đều hái từ cây của gia đình và hàng xóm bán ngay ven đường. “Tôi chỉ bán hồng bì đúng mùa. Ngày nhiều bán được khoảng 70kg, giá từ 20-35 nghìn đồng/kg. Có cây quả to, chín kỹ màu nâu sậm giá 45 nghìn đồng/kg cũng không đủ cho khách đặt mua” - chị Thơm cho hay.

Những chùm hồng bì chín thâm sẫm, ngọt thơm được khách hàng ưa thích.

Đặc trưng hương vị hồng bì Đồng Giang

Để minh chứng cho độ sạch và đặc trưng của hồng bì Đồng Giang, đặc biệt là hàng loại một, chị Thơm mời khách cùng nếm thử cả vỏ. Quả thật, hồng bì nơi đây vị ngọt thanh, cùi dày, ít hạt, vỏ mỏng. Nhai vỏ có vị the nhẹ, dậy hương thơm tinh dầu khắp vòm họng.

Anh Phan Trọng Tân thường xuyên mua hồng bì về ăn và làm quà mỗi lần qua xóm Đồng Giang.

Không ít người qua đường đã trở thành “khách ruột” của hồng bì xứ này. Anh Phan Trọng Tân - lái xe tải chở hàng trên tuyến quốc lộ 6 chia sẻ: “Hầu như lần nào qua Đồng Giang tôi cũng dừng mua hồng bì về cho gia đình và bạn bè. Chỉ mùa vụ mới có, nên tôi tranh thủ mua quả thơm ngon, sạch của đồng bào vừa để ăn, vừa làm quà”.

Bà Trần Thị Chít đóng thùng hồng bì để gửi cho khách ở Hà Nội đặt.

Nhiều khách hàng ở Hà Nội và một số tỉnh lân cận đã “nghiện” hồng bì xứ Mường. Vì vậy, những người như bà Trần Thị Chít đã thu mua của bà con để gửi hàng, mỗi lần vài tạ quả. Và những gia đình như bà Nguyễn Thị Liên với 29 cây hồng bì trong vườn, mỗi lần thu hái được hơn 1 tạ quả đã có thêm khoản thu nhập để trang trải cuộc sống.

Mứt hồng bì được làm từ những quả tươi ngon, hấp dẫn.

Không chỉ thơm ngon, hồng bì từ lâu đã được người Mường coi là vị thuốc. Đồng bào thường ngâm quả với mật ong để chữa ho, viêm họng, hay dùng để chữa một số bệnh thông thường như khó tiêu, cảm sốt... Giờ đây, nhiều người như chị Nguyễn Thị Thơm còn làm mứt, siro hồng bì. Đi ngoài nắng về mà được uống ngụm trà hồng bì mát lịm, nhấm nháp miếng mứt dẻo thoảng mùi hương tinh dầu thật sảng khoái, quên hết mỏi mệt.

Thứ quả mộc mạc kỳ vọng vươn xa

Cây hồng bì ở Đồng Giang, phường Kỳ Sơn đang vào mùa thu quả.

Hồng bì là loại cây thân gỗ gần gũi, dân giã, có ở nhiều nơi trong tỉnh Hòa Bình cũ, nhưng nổi tiếng nhất phải kể đến vùng Kỳ Sơn như các xóm Ao Trạch, Đễnh, đặc biệt là xóm Đồng Giang. Với tiếng lành, không ít người đã lấy hạt giống từ Đồng Giang về nơi khác trồng nhưng không được thơm ngon như ở đây. Có lẽ chính khí hậu, thổ nhưỡng đã làm nên hương vị đặc trưng.

Cây hồng bì bé cũng đã cho những chùm quả mọng.

Trước đây, hồng bì thường mọc hoang trên đồi, trong vườn, người Mường bản địa thường gọi là quả nhâm, quả voòng. Gắn bó từ đời này đến đời khác với đồng bào, loài cây này có sức chống chịu tốt, ít sâu bệnh nên không mất công đầu tư chăm sóc. “Làm chơi ăn thật” nên nhiều gia đình trồng nhân rộng từ những cây con mọc lên từ hạt. Đến Đồng Giang dễ thấy hồng bì hiện diện trên đồi, trong vườn, ven suối và nay một số hộ còn đưa xuống ruộng một vụ bấp bênh.

Trưởng xóm Đồng Giang Nguyễn Ngọc Tuấn hướng mắt về cây hồng bì trong vườn nhà giới thiệu: “Xóm có 170 hộ, chủ yếu là người Mường. Nhà nào cũng có hồng bì, ít thì dăm ba cây, nhiều 30 - 40 cây. Hồng bì đã mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho đồng bào. Song chủ yếu mới chỉ dừng ở thu hoạch quả tươi, bảo quản được ít ngày”.

Hồng bì vẫn luôn là thức quà yêu thích của những người trẻ trong làng Đồng Giang.

Những người cao niên như cụ Bùi Văn Kiểu vẫn kể cho con cháu nghe về một thời gian khó xưa khi kẹo bánh không có, trẻ con trong làng chỉ có quả hồng bì làm thức quà tuổi thơ. Khi chúng ho, ốm cũng thứ quả dân giã ấy làm thuốc. Người lớn khi đi làm ngoài nắng về, ngồi dưới gốc cây rợp bóng mát, nghe chim líu ríu chuyền cành, bẻ chùm hồng bì thưởng thức thấy an yên. Nay hồng bì vẫn gắn bó với đồng bào, dung dị mà mang lại hiệu quả kinh tế.

Những chuyến xe tải chở hồng bì xứ Mường đi muôn nơi.

Với những đặc trưng về chất lượng và hương vị, cùng những câu chuyện truyền trời từ cây hồng bì bản địa, người dân địa phương kỳ vọng phát triển vùng trồng hồng bì để nâng tầm sản phẩm, tiến tới xây dựng thương hiệu. Đó là câu chuyện không xa nếu được quy hoạch và hỗ trợ đúng hướng. Còn bao đời nay, người Mường Đồng Giang, Kỳ Sơn vẫn giữ nguyên sự mộc mạc, tự nhiên, chân thành trong từng quả hồng bì thơm ngon, an toàn được trao đến tay khách hàng.

Cẩm Lệ