Hợp nhất 3 tỉnh Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình: Khai mở động lực phát triển mới

Báo Nam Định trân trọng trích giới thiệu đến bạn đọc một số tham luận của các chuyên gia, nhà khoa học, lãnh đạo địa phương cùng các doanh nghiệp tại hội thảo. Các tham luận tập trung phân tích sâu sắc và làm rõ những tiềm năng nổi trội, lợi thế động của không gian phát triển mới sau khi hợp nhất ba tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình. Đặc biệt, nhấn mạnh vai trò then chốt của sự đổi mới tư duy và hành động sáng tạo của đội ngũ lãnh đạo trong việc khai mở những cơ hội phát triển, tạo nên hiệu ứng cộng hưởng tích cực, thúc đẩy sự phát triển toàn diện, bền vững cho vùng đất giàu truyền thống văn hóa và lịch sử này.

Hy vọng qua đây, bạn đọc sẽ có thông tin toàn diện, sâu sắc hơn về tầm vóc, ý nghĩa và sức sống mới của tiểu vùng Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình trong không gian kinh tế - đô thị vùng đồng bằng sông Hồng.

Quang cảnh hội thảo. (Ảnh Viết Dư)

Hình thành trục liên kết kinh tế - đô thị Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình

KTS. Trần Ngọc Chính
(Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng)

Việc hợp nhất ba tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình không chỉ là bước ngoặt lớn trong tổ chức hành chính mà còn mở ra một không gian phát triển liên vùng chiến lược, hình thành trung tâm động lực mới phía Nam đồng bằng sông Hồng (ĐBSH). Với quy mô gần 4.000km2, dân số trên 4,4 triệu người và GRDP dự kiến vượt 310 nghìn tỷ đồng trong năm 2024, đơn vị hành chính mới mang tên Ninh Bình có tiềm năng to lớn để bứt phá trên bản đồ kinh tế quốc gia.

Sự tương đồng về vị trí địa lý, văn hóa, kinh tế và hạ tầng giữa ba tỉnh là nền tảng vững chắc để tái cấu trúc không gian phát triển vùng. Hợp nhất tạo điều kiện thúc đẩy kết nối mạnh mẽ giữa các khu vực đô thị, công nghiệp, nông nghiệp và kinh tế biển, trong đó tập trung phát huy vai trò của “vùng duyên hải chiến lược” Nam Định - Ninh Bình. Hà Nam với lợi thế trung tâm logistics, chế biến và đào tạo nguồn nhân lực sẽ góp phần quan trọng vào bức tranh phát triển chung. Theo Quy hoạch vùng ĐBSH đến năm 2030, tầm nhìn 2050, liên vùng này sẽ trở thành trục động lực phía Nam đồng bằng, tập trung phát triển công nghiệp chế biến, nông nghiệp công nghệ cao, kinh tế biển và du lịch. Mỗi tỉnh giữ vai trò chuyên biệt, bổ trợ lẫn nhau: Hà Nam hướng đến công nghiệp công nghệ cao, logistics và trở thành đô thị cửa ngõ phía Nam Hà Nội; Nam Định phát triển kinh tế biển, dệt may, làng nghề và giáo dục - văn hóa; Ninh Bình tập trung phát triển du lịch di sản, công nghiệp cơ khí và công nghệ cao. Về không gian đô thị, các trung tâm như Phủ Lý, Nam Định và Hoa Lư sẽ là hạt nhân của trục phát triển vùng Phủ Lý - Nam Định - Tam Điệp, mỗi nơi có vai trò riêng biệt: Phủ Lý là trung tâm hành chính, công nghiệp và logistics; Nam Định là trung tâm dịch vụ, công nghiệp nhẹ, y tế và giáo dục; Hoa Lư giữ vai trò trung tâm di sản, du lịch và sinh thái.

Định hình mạng lưới đô thị đa trung tâm, phát triển bền vững

Sau sáp nhập đơn vị hành chính, vùng Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình định hình một mạng lưới đô thị đa trung tâm, chuyên môn hóa cao, kết nối chặt chẽ qua các hành lang hạ tầng chiến lược như cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ - Ninh Bình, Quốc lộ (QL) 1, QL 10 và cao tốc ven biển CT.08. Thành phố Hoa Lư (trên cơ sở đô thị Ninh Bình hiện tại) được định hướng là trung tâm hành chính - chính trị, văn hóa và du lịch của tỉnh mới. Với mục tiêu đạt chuẩn đô thị loại I, Hoa Lư sẽ là nơi hội tụ các cơ sở hành chính cấp tỉnh, các thiết chế văn hóa, giáo dục - y tế chất lượng cao và đặc biệt là trung tâm khai thác giá trị di sản Tràng An - Cố đô Hoa Lư - Tam Cốc - Bích Động.

Ba cực đô thị động lực, tạo thành “tam giác phát triển” liên kết dọc theo các trục hạ tầng chiến lược (cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ - Ninh Bình, QL10, cao tốc ven biển CT.08), gồm: Phủ Lý (Hà Nam): Đô thị công nghiệp và logistics chiến lược, gần Hà Nội, hạ tầng hiện đại. Tiếp tục phát triển các Khu công nghiệp Đồng Văn I-IV, hướng tới trở thành trung tâm công nghiệp hỗ trợ, chế biến nông sản và logistics kỹ thuật cao của vùng. Nam Định (Nam Định): Giữ vai trò là trung tâm kinh tế - dịch vụ tổng hợp ven biển, phát triển mạnh các ngành dệt may, cơ khí, thực phẩm. Đặc biệt, cảng Ninh Cơ và Khu kinh tế Ninh Cơ sẽ là đầu mối logistic - cảng biển tổng hợp quy mô lớn phục vụ toàn vùng đồng bằng sông Hồng. Hoa Lư (Ninh Bình): Là trung tâm di sản - du lịch sinh thái - văn hóa cấp vùng, hướng đến hình mẫu “Đô thị di sản thiên niên kỷ” với bản sắc riêng biệt, có tính cạnh tranh quốc tế trong ngành du lịch và kinh tế sáng tạo. Ngoài ra, Tam Điệp được định hướng phát triển công nghiệp, vận tải và thương mại trung chuyển.

Sau sáp nhập, tỉnh mới cần tăng cường liên kết đô thị vệ tinh, hình thành mạng lưới đô thị đa trung tâm Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình. Các đô thị loại III, IV như Duy Tiên (Hà Nam), Ý Yên (Nam Định), Yên Khánh, Kim Sơn (Ninh Bình) cùng loạt thị trấn huyện lỵ như Phát Diệm, Quỹ Nhất, Bình Minh, Vụ Bản, Xuân Trường, Nho Quan, Me… đóng vai trò là vệ tinh, bổ trợ cho các đô thị trung tâm, tạo thế cân bằng phát triển. Những đô thị này được định hướng phát triển theo các ngành nghề đặc thù như làng nghề, nông nghiệp thông minh, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ du lịch cộng đồng. Đô thị làng nghề là một định hướng chiến lược mới, với mục tiêu tái cấu trúc không gian sản xuất truyền thống, hình thành các cụm đô thị làng nghề chuyên đề, tích hợp trong chuỗi giá trị công - thương - du lịch vùng. Mô hình này kết hợp giữa phát triển sản xuất, giữ gìn bản sắc văn hóa và thúc đẩy du lịch nông thôn, tạo nên vùng nông nghiệp - sinh thái - làng nghề đặc trưng gắn với sản phẩm OCOP và hành lang phát triển liên tỉnh.

Đặc biệt, cần định hướng tổ chức phát triển hành lang di sản - kinh tế biển - đô thị lấn biển. Trong đó, không gian văn hóa - sinh thái xuyên suốt ba tỉnh được tổ chức lại theo hành lang: Tam Chúc - Bái Đính - Tràng An: Du lịch tâm linh - sinh thái; Phủ Dầy - Đền Trần - Kim Sơn: Lễ hội - văn hóa tín ngưỡng; Giao Thủy - Kim Sơn: Du lịch cộng đồng - rừng ngập mặn sinh thái. Tiềm năng biển Nam Định - Ninh Bình được khai thác qua mô hình đô thị lấn biển tại khu vực cửa sông Đáy - Ninh Cơ (2.000-3.000ha), hình thành trung tâm tích hợp cảng biển - logistics - công nghiệp - đô thị hiện đại, phù hợp tiêu chí phát triển bền vững. Đồng thời, vùng biển Hải Hậu - Giao Thủy được quy hoạch thành tổ hợp đô thị du lịch biển, nông nghiệp thông minh và kinh tế sinh thái.

Ưu tiên nâng cấp hạ tầng giao thông, quy hoạch sân bay vùng

Nâng cấp hạ tầng giao thông trục chính là ưu tiên trước mắt, đồng thời cần đề xuất quy hoạch sân bay vùng. Trong đó hệ thống giao thông liên vùng là nền tảng then chốt. Cao tốc Bắc - Nam, QL1A, QL14, QL10, QL21B: Nâng cấp đồng bộ, kết nối hiệu quả giữa các cực phát triển. Cao tốc Ninh Bình - Hải Phòng (PPP): Tạo hành lang kết nối với cảng Lạch Huyện và sân bay Cát Bi, Vân Đồn. Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam: Ba ga chiến lược đặt tại Phủ Lý, Mỹ Lộc, Yên Mô. Bên cạnh đó, đề xuất quy hoạch sân bay vùng Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình được coi là bước đi chiến lược, nhằm nâng tầm năng lực liên kết vùng và tiếp cận các trung tâm kinh tế - du lịch quốc gia, quốc tế. Sân bay không chỉ phục vụ giao thông mà còn là động lực tái cấu trúc không gian đô thị, công nghiệp, dịch vụ, du lịch. Trong đó, Ý Yên (Nam Định) được đánh giá là vị trí tối ưu để quy hoạch sân bay vùng, với lợi thế về vị trí trung tâm, hạ tầng kết nối và tiềm năng hình thành đô thị sân bay hiện đại.

Việc hình thành trục liên kết kinh tế - đô thị Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình là bước đột phá chiến lược, tạo tiểu vùng năng động, nâng cao sức cạnh tranh vùng đồng bằng sông Hồng. Phát huy thế mạnh riêng: Hà Nam với công nghiệp - logistics; Nam Định kinh tế biển - dệt may - nông nghiệp; Ninh Bình tập trung di sản - du lịch - vật liệu xây dựng. Quy hoạch đồng bộ, mở rộng không gian biển và phát triển hạ tầng hiện đại là then chốt cho chuỗi đô thị đa trung tâm, đặc thù và bền vững.

-------------------------------------------

Kinh tế biển Ninh Bình sau sáp nhập:
Bứt phá từ không gian mới

PGS.TS. Nguyễn Chu Hồi
(Đại biểu Quốc hội khóa XV; Phó Chủ tịch Thường trực Hội Thủy sản Việt Nam)

Phát triển bền vững kinh tế biển (KTB) đã trở thành tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt của Đảng, thể hiện nhất quán qua các kỳ Đại hội. Từ Nghị quyết 09-NQ/TW (2007) đến Chiến lược phát triển bền vững KTB Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045 (ban hành năm 2018), Việt Nam xác định rõ mục tiêu: trở thành quốc gia biển mạnh, phát triển bền vững trên nền tảng tăng trưởng xanh, bảo tồn sinh thái và ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu.

Chiến lược biển 2030 nhấn mạnh điều chỉnh hài hòa giữa phát triển và bảo tồn, giữa kinh tế và an ninh quốc phòng, giữa văn hóa xã hội và môi trường sinh thái. Việt Nam sẽ phát triển các ngành KTB truyền thống theo hướng bền vững, khuyến khích năng lượng tái tạo, bảo tồn đa dạng sinh học, mở rộng khu bảo tồn biển và phát triển đô thị biển sinh thái. Đặc biệt, chiến lược này gắn với mục tiêu số 14 trong Chương trình nghị sự 2030 của Liên hợp quốc về bảo tồn và sử dụng bền vững tài nguyên biển. Đây là định hướng nền tảng để các địa phương ven biển như Ninh Bình (sau sáp nhập) cụ thể hóa thành quy hoạch phát triển KTB phù hợp lợi thế, góp phần thực hiện mục tiêu quốc gia về phát triển bền vững.

Lợi thế vượt trội từ bờ biển mở rộng và cấu trúc lãnh thổ đa dạng

Sau sáp nhập, tỉnh Ninh Bình mới hình thành với quy mô diện tích khoảng 3.942,6km2 và dân số trên 3,8 triệu người. Vị trí địa lý giáp biển, tiếp giáp Thủ đô Hà Nội và sở hữu 3 thành phố lớn (Nam Định, Phủ Lý, Hoa Lư) tạo điều kiện thuận lợi để hình thành ba cực tăng trưởng nội vùng, kết nối hiệu quả với vùng thủ đô và trục động lực Bắc Bộ.

Không gian biển, ven biển mở rộng gần gấp 5 lần so với tỉnh Ninh Bình cũ, với chiều dài bờ biển tăng từ 15km lên hơn 88km, vươn ra vịnh Bắc Bộ - Bắc Biển Đông. Đây là lợi thế vượt trội để phát triển kinh tế biển đa ngành như du lịch sinh thái - văn hóa, nuôi trồng thủy sản, dịch vụ cảng biển và năng lượng tái tạo. Tỉnh sở hữu cấu trúc lãnh thổ đa dạng với 25% diện tích là vùng núi phía Tây, 72% là đồng bằng và khoảng 3% là vùng ven biển - châu thổ. Địa hình ven biển chủ yếu là vùng châu thổ lấn biển, liên tục được bồi tụ nhờ dòng chảy phù sa từ sông Hồng và sông Đáy, đặc biệt tại các cửa sông như Ba Lạt, Hà Lạn, Lạch Giang, Đáy, Lạch Càn, nơi tiếp nhận lượng phù sa dồi dào từ lưu vực sông Hồng, sông Đáy.

Không gian avan - delta - khu ngập nước phía trước châu thổ, giàu dinh dưỡng, đóng vai trò trụ đỡ cho châu thổ đất liền, cần được bảo vệ nghiêm ngặt khỏi việc khai thác bùn cát quá mức. Vùng biển thềm lục địa vịnh Bắc Bộ ngoài khơi của tỉnh có ngư trường phong phú và tiềm năng tài nguyên dầu khí, băng cháy, khoáng sản sa khoáng. Dọc ven biển, hệ sinh thái đất ngập nước, với các bãi giống, bãi đẻ, sân chim quốc tế tạo nền tảng phát triển kinh tế xanh, bảo tồn đa dạng sinh học và du lịch bền vững. Nơi đây cũng là vùng truyền thống phát triển nghề muối, nuôi trồng thủy sản, trồng cói và lấn biển phục vụ sản xuất. Khu vực này còn nằm trong vùng lõi Khu dự trữ sinh quyển châu thổ sông Hồng, với Vườn quốc gia Xuân Thủy là khu RAMSAR quốc tế, điểm nhấn toàn cầu về bảo tồn sinh thái châu thổ. Những giá trị tự nhiên và lợi thế địa kinh tế này tạo nền tảng để Ninh Bình xây dựng chiến lược phát triển KTB bền vững, đóng vai trò động lực trong trục tăng trưởng ven biển Bắc Bộ.

Tỉnh Ninh Bình mới sẽ có 4 huyện ven biển gồm Giao Thủy, Hải Hậu, Nghĩa Hưng và Kim Sơn. Khu vực ven biển có nền đất yếu, đất phù sa pha cát, nhiễm mặn và đôi chỗ úng phèn, song cũng là vùng đất giàu tiềm năng do liên tục được bồi đắp từ phù sa của sông Hồng và sông Đáy. Nhờ đó, quỹ đất bồi tăng nhanh tại các vùng cửa sông như Giao Thủy, Nghĩa Hưng và Kim Sơn. Tuy nhiên, hiện tượng xói lở nghiêm trọng đang xảy ra ở Hải Hậu, đặc biệt đoạn Văn Lý - Chợ Cồn, với tốc độ 20-30m/năm. Nguyên nhân có thể từ đứt gãy địa chất và thiếu hụt bồi tích, đòi hỏi giải pháp tổng hợp về công trình và sinh thái, phù hợp với tiến hóa tự nhiên của châu thổ.

Giải pháp phát triển bền vững: Khai thác thuận thiên, thích ứng khí hậu

Trước sáp nhập, các nỗ lực phát triển KTB chủ yếu do Nam Định đảm nhiệm, với mức tăng trưởng GRDP 2021 đạt 7,7%, xếp thứ 11 cả nước. Tuy nhiên, nhìn chung tốc độ phát triển còn chậm và thiếu đột phá. Hiện các tỉnh cũ đều đã có quy hoạch phát triển thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050, với định hướng rõ ràng về KTB. Một điểm sáng là Khu KBT Ninh Cơ rộng gần 14 nghìn ha tại cửa sông Ninh Cơ (Hải Hậu - Nghĩa Hưng của Nam Định), tập trung phát triển cảng biển, công nghiệp đóng tàu, logistics và du lịch. Giao thông ven biển đang được kết nối đồng bộ với các tuyến trọng điểm như Quốc lộ (QL) 10, các QL 21A, 37B, 38B, cao tốc Ninh Bình - Hải Phòng và Cầu Giẽ - Ninh Bình.

Để phát triển bền vững KTB Ninh Bình sau sáp nhập, cần tập trung vào 3 nguyên tắc: phát huy lợi thế - khắc phục yếu thế - chuyển đổi toàn diện. Theo đó, một số nhóm giải pháp lớn được đề xuất. Về hạ tầng: Đầu tư đồng bộ giao thông ven biển, phục hồi rừng ngập mặn, tạo “vành đai xanh” ứng phó biến đổi khí hậu. Về không gian phát triển: Xây dựng cực tăng trưởng đô thị tại Hoa Lư, Nam Định, Phủ Lý; phát triển chuỗi đô thị sinh thái ven biển. Về công nghiệp và năng lượng: Ưu tiên công nghiệp thân thiện môi trường, điện gió, dịch vụ hậu cần và chế biến sâu. Về thể chế và công nghệ: Áp dụng cơ chế linh hoạt tại các khu kinh tế, thu hút đầu tư nước ngoài. Về bảo tồn và sinh kế bền vững: Phát triển mô hình kinh tế gắn với bảo tồn, nuôi rong biển, thủy sản dược liệu, nghề cá giải trí. Về cảng và logistics: Xây dựng cảng theo quy hoạch quốc gia, bến cá trung tâm, ứng dụng công nghệ chế biến tiên tiến. Về quản lý và an ninh: Thực hiện quản lý vùng biển - ven biển theo hướng liên ngành, liên vùng, gắn phát triển với quốc phòng - an ninh.

Từ nền tảng hiện có, nếu được quy hoạch hợp lý trên cơ sở tích hợp 3 tỉnh, tận dụng vị trí trong “tứ giác phát triển” Hà Nội - Quảng Ninh - Hải Phòng - Thanh Hóa, KTB tỉnh Ninh Bình mới hoàn toàn có thể bứt phá, trở thành cực tăng trưởng mới và động lực lan tỏa cho toàn vùng ven biển Nam đồng bằng sông Hồng.

------------------------------------------

Phát triển công nghiệp văn hóa gắn với bảo tồn, phát huy di sản trong không gian hành chính mới

PGS. TS Nguyễn Thị Thu Phương

(Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam)

Phát triển công nghiệp văn hóa (CNVH) gắn với bảo tồn, phát huy giá trị di sản đang trở thành hướng đi chiến lược trong bối cảnh toàn cầu hóa văn hóa. Đối với tỉnh Ninh Bình trong không gian hành chính mới, đây là cơ hội lớn để vươn lên trở thành trung tâm CNVH năng động của vùng đồng bằng sông Hồng (ĐBSH).

Định vị Ninh Bình thành trung tâm công nghiệp văn hóa của vùng ĐBSH

Không gian hành chính mới của tỉnh Ninh Bình có diện tích gần 4.000km2, dân số hơn 4,4 triệu người, với trung tâm đặt tại thành phố Hoa Lư, vùng đất từng là kinh đô đầu tiên của nhà nước Đại Cồ Việt. Đây là địa bàn giàu tài nguyên văn hóa, di sản, có khả năng trở thành “vùng lõi sáng tạo” thúc đẩy phát triển CNVH. Hiện nay, Ninh Bình sở hữu hơn 1.800 di tích với 379 di tích đã được xếp hạng, bao gồm 3 di tích quốc gia đặc biệt và 1 di sản hỗn hợp văn hóa - thiên nhiên thế giới là Quần thể danh thắng Tràng An. Bên cạnh đó, tỉnh có tới 430 di sản văn hóa phi vật thể, tạo nền tảng phong phú để phát triển các lĩnh vực như nghệ thuật biểu diễn, lễ hội, du lịch sáng tạo, thiết kế, ẩm thực, điện ảnh…

Hệ sinh thái văn hóa của tỉnh còn được hỗ trợ mạnh bởi cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ, hệ thống hang động, núi đá vôi, rừng quốc gia Cúc Phương và các giá trị văn hóa vật thể - phi vật thể đặc sắc gắn với cố đô Hoa Lư. Thống kê cho thấy, các ngành CNVH đang đóng góp đáng kể vào GRDP của tỉnh. Ngành du lịch, trụ cột của CNVH đã tăng trưởng ấn tượng khi doanh thu năm 2023 đạt trên 6.500 tỷ đồng, tăng gần 12 lần so với năm 2010. Ngành lưu trú và ăn uống năm 2023 đóng góp khoảng 3,1% GRDP tỉnh, tăng trưởng 5,2 lần so với năm 2010. Các ngành như nghệ thuật biểu diễn, mỹ thuật, quảng cáo, truyền hình, điện ảnh và trò chơi số cũng đang có sự chuyển động tích cực. Giá trị gia tăng của ngành quảng cáo - truyền thông tăng 2,42 lần so với năm 2010; ngành thông tin và truyền thông được xác định là động lực sáng tạo với năng suất lao động cao.

Trên cơ sở tiềm năng sẵn có, Ninh Bình đặt mục tiêu trở thành trung tâm CNVH mới, định vị thành phố Hoa Lư là “vùng lõi sáng tạo”, một trung tâm nghệ thuật truyền thông gắn với các thành phố sáng tạo như Hà Nội, Hội An, Đà Lạt, Thành phố Hồ Chí Minh. Tỉnh xác định CNVH là ngành kinh tế quan trọng, tạo động lực cho tăng trưởng, việc làm và đổi mới sáng tạo; là công cụ bảo tồn và phát huy di sản; đồng thời là kênh nâng cao sức mạnh mềm văn hóa, định vị thương hiệu địa phương trên bản đồ khu vực và quốc tế. Mục tiêu đến năm 2035, tầm nhìn 2050, Ninh Bình sẽ hình thành mạng lưới các công viên di sản, phát triển các ngành mũi nhọn như điện ảnh, thời trang, thiết kế, game, mỹ thuật, văn học - xuất bản, lễ hội và tổ chức sự kiện. Việc tái cấu trúc các không gian di sản đô thị như Hoa Lư, thành phố Ninh Bình sẽ tạo nên hệ sinh thái sáng tạo, thúc đẩy khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo văn hóa.

Liên kết vùng - đòn bẩy phát triển chuỗi giá trị văn hóa

Ninh Bình không phát triển đơn độc. Trong không gian liên kết với Nam Định và Hà Nam, hai địa phương giàu di sản, ngành CNVH sẽ cùng tạo thành chuỗi giá trị liên vùng. Hà Nam sở hữu hơn 1.800 di tích, nổi bật là chùa Bà Đanh, đền Trần Thương, danh thắng Tam Chúc; du lịch đang tăng trưởng mạnh với 4,7 triệu lượt khách năm 2024 và được vinh danh là điểm đến văn hóa hàng đầu thế giới. Nam Định, vùng “đất học” truyền thống với hơn 1.300 di tích, hơn 100 làng nghề truyền thống, đội ngũ văn nghệ sĩ phát triển năng động với hàng nghìn tác phẩm văn học, nghệ thuật mỗi năm. Liên kết ba tỉnh sẽ tạo ra không gian văn hóa - di sản đặc biệt, mở ra thị trường tiêu dùng văn hóa mới, phục vụ phát triển du lịch sáng tạo và CNVH bền vững.

Để phát triển CNVH tỉnh Ninh Bình mới, cần tập trung thực hiện 3 nhóm giải pháp chiến lược gồm: Xây dựng đề án phát triển CNVH gắn với quy hoạch địa phương trung, dài hạn: Lập bản đồ công nghiệp văn hóa tích hợp di sản, du lịch và không gian sáng tạo. Ứng dụng công nghệ số (Creative Map App, dữ liệu mở); xây dựng chuỗi trải nghiệm - quảng bá - đầu tư sản phẩm gắn với di sản. Ưu tiên đầu tư trong liên kết ngành, vùng, quốc tế: Huy động nguồn lực đầu tư cho không gian sáng tạo, trung tâm du lịch văn hóa, bảo tàng số, rạp chiếu phim, VR… Áp dụng các chính sách ưu đãi thuế, vay lãi thấp, hỗ trợ khởi nghiệp văn hóa, khuyến khích hợp tác công - tư. Tham gia chu kỳ sáng tạo toàn diện của CNVH: Từ nghiên cứu phát triển, sản xuất, quảng bá đến thương mại hóa và tái đầu tư. Xây dựng “chu kỳ sáng tạo” thúc đẩy đổi mới bền vững: tìm kiếm tài năng - sáng tạo - sản xuất - tiếp thị - tiêu dùng - tái đầu tư.

Để hiện thực hóa mục tiêu, tỉnh Ninh Bình mới cần xây dựng nghị quyết chuyên đề về phát triển CNVH giai đoạn 2025-2035, định hướng đến 2050. Đồng thời, thành lập Ủy ban Tư vấn sáng tạo, vận hành Quỹ sáng tạo để hỗ trợ doanh nghiệp, nghệ sĩ, cộng đồng sáng tạo.

---------------------------------------------

Kết nối để dẫn đầu chuyển đổi số

GS.TS Trần Thọ Đạt
(Nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân)

Trong bối cảnh chuyển đổi số toàn cầu, Việt Nam đã xác định kinh tế số (KTS) là một trong những động lực tăng trưởng chủ đạo. Việc hợp nhất hành chính 3 tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình, hình thành tỉnh Ninh Bình mới là một bước đi chiến lược, không chỉ nhằm tái cơ cấu bộ máy quản lý, mà còn tạo lập một không gian phát triển KTS cấp vùng với quy mô và chiều sâu chưa từng có.

Vùng đất hội tụ tiềm năng

Ba tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình tuy có đặc điểm phát triển khác nhau, nhưng lại bổ trợ lẫn nhau một cách lý tưởng trong tiến trình chuyển đổi số. Hà Nam là địa phương tăng trưởng GRDP trên 10% nhiều năm liền, nổi bật với công nghiệp chế biến, chế tạo và tỷ trọng kinh tế số đạt 13,68% (năm 2024), thuộc nhóm cao nhất cả nước. Nam Định có dân số gần 2 triệu người, sở hữu nguồn nhân lực trẻ, hệ thống giáo dục phát triển là nền tảng cho đổi mới sáng tạo và công nghiệp tri thức. Ninh Bình phát triển mạnh về du lịch, dịch vụ, là một trong những địa phương đi đầu trong số hóa dịch vụ công và thương mại điện tử du lịch. Tổng hợp lại, vùng hợp nhất này không chỉ có lợi thế địa lý, kết nối hạ tầng liên vùng mà còn hội tụ đầy đủ các yếu tố: công nghiệp - dịch vụ - nguồn nhân lực, tạo thành một hệ sinh thái KTS đa cực, đa lĩnh vực.

Thống kê cho thấy vùng đồng bằng sông Hồng (ĐBSH) hiện chiếm gần 27% tỷ trọng KTS toàn quốc. Tỷ lệ này có xu hướng tăng nhanh nhờ sự đóng góp nhiều giá trị của 3 tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình. Đáng kể, Hà Nam là điểm sáng trong phát triển KTS của cả nước, với tỷ trọng KTS tăng từ 10,38% (năm 2020) lên 13,68% (năm 2024), cao hơn trung bình cả nước (13,17%) và góp phần kéo tỷ trọng toàn vùng lên. Hà Nam đang là mô hình điển hình về chính quyền số, thương mại điện tử, hạ tầng số đồng bộ. Ninh Bình có lợi thế lớn từ hệ sinh thái du lịch, dịch vụ phong phú, chính quyền điện tử phát triển và khả năng chuyển đổi số ngành du lịch, dịch vụ cao. Nam Định, tỷ trọng kinh tế số hiện còn khiêm tốn (6,37%) nhưng có tiềm năng lớn nhờ hệ thống giáo dục chất lượng, nguồn nhân lực trẻ, dễ tiếp cận công nghệ mới.

Hướng tới “cực tăng trưởng số” mới

Việc hợp nhất Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình không chỉ là tái tổ chức bộ máy hành chính mà còn mở ra không gian thị trường số quy mô lớn, tăng năng suất tổng hợp, hiệu quả sử dụng nguồn lực và sức cạnh tranh toàn vùng.

Tỉnh mới Ninh Bình sẽ có hơn 4 triệu dân, GRDP trên 250 nghìn tỷ đồng, hướng tới trở thành “cực tăng trưởng số mới” của ĐBSH và cả nước, đóng góp vào mục tiêu 30% GDP từ KTS năm 2030 theo chiến lược phát triển KTS quốc gia. KTS sẽ là trụ cột chiến lược với mục tiêu chiếm 30% GRDP vào năm 2030, 40-45% năm 2035. Tỉnh xây dựng chiến lược phát triển KTS toàn diện với 5 trụ cột: chính quyền số, dữ liệu mở, hạ tầng số đồng bộ, thị trường số đa dạng, công dân số là trung tâm. Không gian số tổ chức theo mô hình đa trung tâm: Hoa Lư - hành chính số; Duy Tiên - công nghiệp số, logistics thông minh; Nam Định - đào tạo, đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp số. Tỉnh sẽ tích hợp dữ liệu từ 3 tỉnh cũ, kết nối cơ sở dữ liệu quốc gia, vận hành chính quyền số theo mô hình “đa trung tâm - một nền tảng”. Nguồn nhân lực số được chú trọng với mục tiêu đến 2030: 100% cán bộ cấp xã thành thạo kỹ năng số, 100% người dân có định danh điện tử, dùng ít nhất một dịch vụ số.

Doanh nghiệp được hỗ trợ chuyển đổi số thông qua ưu đãi tài chính, nền tảng dùng chung, đào tạo nhân lực. Đồng thời đầu tư cụm công nghiệp số, logistics thông minh, sàn thương mại điện tử kết nối nông sản, làng nghề, OCOP qua QR code, blockchain.

Trước mắt, tỉnh hợp nhất cần ưu tiên phát triển sớm du lịch thông minh (Tràng An, Tam Cốc - Bích Động, Cố đô Hoa Lư) với vé điện tử, bản đồ số, hướng dẫn ảo; logistics số hỗ trợ sản xuất, tiêu thụ hàng hóa; dịch vụ công số theo mô hình “3 không” (không giấy tờ, không tiếp xúc, không trễ hẹn). Trước mắt, cần hoàn thiện thể chế, ban hành Chiến lược KTS 2026-2035 (mục tiêu: 30% GRDP năm 2030, 40-45% năm 2035); thành lập Ban chỉ đạo cấp tỉnh. Hạ tầng được đầu tư đồng bộ: phủ sóng 5G, cáp quang 100% xã, trung tâm dữ liệu vùng (Duy Tiên, Hoa Lư), phát triển điện toán đám mây và siêu ứng dụng số toàn tỉnh. Xây dựng kho dữ liệu mở liên tỉnh, kết nối cơ sở dữ liệu quốc gia; triển khai chính quyền số đa trung tâm (Hoa Lư, Nam Định, Phủ Lý). Nhân lực số được đào tạo thông qua mạng lưới trường đại học - viện nghiên cứu; phấn đấu đến 2030, 100% công dân có định danh điện tử và tiếp cận dịch vụ số. Đồng thời, đẩy mạnh hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số, phát triển cụm công nghiệp số, logistics thông minh và hệ sinh thái du lịch số (Tràng An, Tam Cốc - Bích Động, Phát Diệm); dịch vụ công số toàn diện tích hợp trên nền tảng một cửa điện tử toàn tỉnh.

----------------------------------------------

Định hình không gian phát triển tỉnh Ninh Bình mới làm nền tảng quy hoạch ngành

TS. Trần Hồng Quang

(Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và chính sách kinh tế - tài chính)

Việc hợp nhất 3 tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình mở ra cơ hội vàng để xây dựng một vùng động lực kinh tế - xã hội mới phía Nam đồng bằng sông Hồng (ĐBSH), dựa trên lợi thế vị trí chiến lược dọc các tuyến giao thông huyết mạch quốc gia như cao tốc Bắc - Nam, Quốc lộ (QL) 1A, 10, 21, 38B, cùng hệ thống đường sắt Bắc - Nam và mạng lưới sông lớn như sông Hồng, sông Đáy. Đây là nền tảng tự nhiên và hạ tầng quan trọng để phát triển đồng bộ các hành lang kinh tế (HLKT), đô thị và sinh thái, đồng thời kết nối hiệu quả với vùng Thủ đô Hà Nội và các trung tâm kinh tế phía Bắc.

Không gian chiến lược phía Nam ĐBSH: Lợi thế địa lý, tài nguyên và văn hóa bổ trợ lẫn nhau

Sự đa dạng địa hình và tài nguyên giữa 3 tỉnh tạo nên sự bổ trợ chiến lược: Ninh Bình và Hà Nam nổi bật với vùng đồi núi, khoáng sản xây dựng; Nam Định và Ninh Bình có bờ biển rộng lớn, tiềm năng phát triển kinh tế biển và năng lượng tái tạo; toàn vùng chia sẻ nền đồng bằng ven biển màu mỡ, phù hợp cho phát triển nông nghiệp công nghệ cao. Cùng với đó, các giá trị văn hóa lịch sử phong phú từ thời Đinh, Tiền Lê, Trần cùng các loại hình nghệ thuật truyền thống như chèo, chầu văn, xẩm… chính là “chìa khóa” để phát triển công nghiệp văn hóa và du lịch di sản đặc sắc.

Cả 3 tỉnh đều có quy hoạch phát triển giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 với mô hình tổ chức không gian theo ba tiểu vùng chức năng rõ rệt: đô thị - dịch vụ - công nghiệp; nông nghiệp; sinh thái - du lịch. Hệ thống HLKT được định hình dọc các trục hạ tầng chính như QL1A, cao tốc Bắc - Nam, đường ven biển và đường sắt Bắc - Nam. Các đô thị trung tâm hạt nhân gồm các thành phố Phủ Lý, Nam Định, Ninh Bình - Hoa Lư được chú trọng phát triển kết hợp với mạng lưới đô thị vệ tinh loại III, IV, V, nhằm thúc đẩy sự phát triển cân bằng, hài hòa giữa đô thị và nông thôn. Đây là tiền đề quan trọng để tỉnh mới sau hợp nhất tích hợp hiệu quả các trung tâm động lực, tạo chuỗi liên kết phát triển kinh tế - đô thị - dịch vụ năng động, tối ưu hóa sử dụng đất và thúc đẩy nguồn vốn đầu tư công - tư.

4 vùng chức năng, 5 hành lang động lực và mạng lưới đô thị trung tâm

Sau sáp nhập 3 tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình việc tổ chức không gian kinh tế - xã hội được xây dựng trên nguyên tắc kế thừa quy hoạch đã được phê duyệt, phù hợp với quy hoạch tổng thể quốc gia và vùng ĐBSH. Mục tiêu là phát huy tối đa tiềm năng, tạo động lực tăng trưởng mới, đồng thời bảo tồn di sản văn hóa, sinh thái, cảnh quan đặc trưng của từng địa phương.

Không gian phát triển tỉnh Ninh Bình mới được đề xuất tổ chức thành 4 vùng chức năng trọng điểm để trở thành trung tâm kinh tế - văn hóa - du lịch quan trọng ở phía Nam ĐBSH. Vùng trung tâm: Dọc trục QL1 và cao tốc Bắc - Nam, từ Duy Tiên đến Tam Điệp, là trung tâm đô thị, hành chính, dịch vụ chất lượng cao và công nghiệp công nghệ cao, động lực tăng trưởng chủ đạo. Vùng đồng bằng nội địa: Gồm các huyện Lý Nhân, Bình Lục (Hà Nam), phía Bắc Nam Định và Yên Khánh, Yên Mô (Ninh Bình), phát triển nông nghiệp gắn với mở rộng công nghiệp, dịch vụ. Vùng ven biển: Bao gồm Kim Sơn (Ninh Bình), Giao Thủy, Hải Hậu, Nghĩa Hưng (Nam Định), tập trung phát triển kinh tế biển, cảng biển, nuôi trồng, khai thác thủy sản, công nghiệp ven biển. Vùng Tây Bắc: Gồm khu vực phía Tây sông Đáy (Kim Bảng, Thanh Liêm) và Tây Bắc Ninh Bình (Nho Quan, Gia Viễn), định hướng phát triển du lịch sinh thái, công nghiệp sạch, phục hồi sinh thái vùng khai thác khoáng sản.

Song song đó, đề xuất tỉnh Ninh Bình (mới) tập trung phát triển hệ thống 5 HLKT và hành lang sinh thái trọng điểm dọc sông Đáy, nhằm thúc đẩy liên kết vùng và tăng trưởng bền vững. Trong đó, HLKT Bắc - Nam (hành lang trung tâm) dọc QL1 và cao tốc Bắc - Nam kết nối các đô thị trọng điểm như Duy Tiên, Phủ Lý, Hoa Lư, Tam Điệp, tập trung phát triển dịch vụ và công nghiệp công nghệ cao. HLKT QL21 liên kết Kim Bảng - Phủ Lý - Nam Định - Yên Định, phát triển dịch vụ, công nghiệp và du lịch. Hành lang ven biển từ Kim Sơn (Ninh Bình) đến Giao Thủy - Nam Định thuộc HLKT biển lớn, tập trung cảng biển, công nghiệp năng lượng và du lịch sinh thái. Bên cạnh đó, HLKT QL10 từ Nam Định đến Hoa Lư - Kim Sơn phát triển công nghiệp chế biến, nông nghiệp công nghệ cao, dịch vụ và du lịch, đồng thời kết nối với vành đai 5 vùng Thủ đô Hà Nội. Hành lang sinh thái dọc sông Đáy được định hướng là không gian xanh, phát triển kinh tế dịch vụ - du lịch gắn với bảo tồn cảnh quan sinh thái đặc trưng. Ngoài ra, tỉnh nghiên cứu phát triển các HLKT chuyên ngành như Cao Bồ - Liễu Đề - Rạng Đông (Nam Định) tập trung công nghiệp chế biến, luyện thép, khai khoáng và du lịch sinh thái, cũng như hành lang Đông - Tây phía Nam kết nối Ninh Bình với vùng Tây Bắc và ven biển.

Tỉnh Ninh Bình (mới) xác định các đô thị trọng điểm làm trung tâm phát triển kinh tế - xã hội và kết nối vùng. Thành phố Hoa Lư được công nhận là đô thị di sản loại I, trung tâm hành chính - chính trị, văn hóa, du lịch và dịch vụ quan trọng của tỉnh và vùng ĐBSH. Thành phố Nam Định phấn đấu đạt tiêu chí đô thị loại I, trở thành trung tâm giáo dục, y tế, công nghiệp văn hóa và dịch vụ của tỉnh và khu vực. Thành phố Phủ Lý, đô thị vệ tinh quan trọng của Hà Nội, hướng tới phát triển các lĩnh vực y tế, đào tạo, khoa học công nghệ, thương mại và dịch vụ. Thành phố Tam Điệp được định vị là đô thị loại II, trung tâm công nghiệp, logistics và dịch vụ hậu cần của tỉnh. Đô thị Duy Tiên giữ vai trò trung tâm công nghiệp, dịch vụ phía Bắc tỉnh, đồng thời là trung tâm đào tạo nguồn nhân lực cho tỉnh và vùng. Bên cạnh đó, tỉnh chú trọng phát triển các đô thị loại III như Kim Bảng, trung tâm dịch vụ hậu cần công nghiệp, du lịch và thương mại, cùng nhiều đô thị loại IV là trung tâm tiểu vùng như Thanh Liêm, Lý Nhân (Hà Nam), Cao Bồ (Ý Yên), Thịnh Long - Rạng Đông, Giao Thủy (Nam Định)./.