Họp Quốc hội: Đề xuất ban hành luật về trí tuệ nhân tạo

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng trình bày tờ trình dự án Luật Trí tuệ nhân tạo. (Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN)

Sáng nay, 21/11, Quốc hội nghe trình bày tờ trình và báo cáo thẩm tra về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo. Theo đó, đây là lần đầu tiên Việt Nam ban hành luật về trí tuệ nhân tạo.

Phân loại rủi ro, phạt cao nhất 2 tỷ đồng

Trình bày tờ trình dự án Luật Trí tuệ nhân tạo, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, dự án Luật Trí tuệ nhân tạo gồm 8 Chương với 36 điều nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước, tạo hành lang pháp lý đột phá cho trí tuệ nhân tạo; kiến tạo môi trường pháp lý thuận lợi để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, đồng thời quản lý rủi ro, bảo vệ lợi ích quốc gia, quyền con người và chủ quyền số. Dự án Luật Trí tuệ nhân tạo đảm bảo thể chế hóa các chủ trương, định hướng đã được xác định trong các văn kiện, nghị quyết của Đảng và Nhà nước.

Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, Luật Trí tuệ nhân tạo là luật khung, linh hoạt và thích ứng với sự phát triển của công nghệ. Luật quy định một cách có hệ thống, toàn diện các biện pháp nhằm cân bằng giữa quản lý và thúc đẩy hoạt động nghiên cứu, phát triển, triển khai và ứng dụng trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam.

Luật Trí tuệ nhân tạo đặt con người làm trung tâm với nguyên tắc tối cao là trí tuệ nhân tạo (AI) phục vụ con người, không thay thế con người, con người giám sát trí tuệ nhân tạo ở những quyết định trọng yếu; trí tuệ nhân tạo phải minh bạch, trách nhiệm và an toàn.

Luật Trí tuệ nhân tạo quản lý hệ thống trí tuệ nhân tạo theo mức độ rủi ro, khuyến khích phát triển trí tuệ nhân tạo trong nước và tự chủ về trí tuệ nhân tạo, lấy trí tuệ nhân tạo làm động lực tăng trưởng nhanh, bền vững và bảo đảm chủ quyền số quốc gia.

Một số nội dung đáng chú ý của dự thảo luật như việc yêu cầu phân loại mức độ rủi ro và thông báo hệ thống trí tuệ nhân tạo, gắn với trách nhiệm minh bạch, gắn nhãn và giải trình.

Theo đó, trước khi lưu hành hoặc đưa vào sử dụng, nhà cung cấp phải tự phân loại hệ thống trí tuệ nhân tạo theo tiêu chí rủi ro quy định của luật này và chịu trách nhiệm về kết quả phân loại. Hệ thống có mức rủi ro trung bình hoặc cao phải lập, lưu giữ hồ sơ phân loại. Đối với sản phẩm là tác phẩm nghệ thuật hoặc sáng tạo, việc gắn nhãn được thực hiện theo phương thức bảo đảm không làm cản trở việc hiển thị, trình diễn hoặc thưởng thức tác phẩm.

Quốc hội làm việc tại hội trường. (Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN)

Dự thảo cũng đề cập đến việc thành lập Quỹ Phát triển Trí tuệ nhân tạo Quốc gia, phát triển nguồn nhân lực trí tuệ nhân tạo, phát triển cụm liên kết và cơ sở hạ tầng kỹ thuật cho hệ sinh thái; hỗ trợ doanh nghiệp trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo.

Dự thảo luật dành một chương riêng cho vấn đề đạo đức và trách nhiệm trong hoạt động trí tuệ nhân tạo, đồng thời quy định về vấn đề thanh tra, kiểm tra xử lý vi phạm, trong đó mức phạt cao nhất lên đến 2 tỷ đồng.

Cần rà soát để tránh trùng lắp

Thay mặt cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải cho biết ủy ban nhất trí với sự cần thiết ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo. AI đã có bước phát triển vượt bậc, trở thành một trong những công nghệ nền tảng, cùng với các công nghệ số khác có tác động sâu rộng, làm thay đổi căn bản phương thức sản xuất, quản trị xã hội, cách sống, cách làm việc của con người.

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển nhanh chóng, ứng dụng ngày càng rộng rãi và hiệu quả tác động tích cực, AI cũng đặt ra nhiều thách thức về kinh tế, xã hội, an ninh, an toàn; tiềm ẩn rủi ro khó dự đoán. Phát triển của AI đã đi nhanh hơn việc xây dựng hệ thống chính sách, pháp luật.

Theo đó, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải cho rằng ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo là cần thiết để bổ sung và hoàn thiện khung pháp lý hiện có, thiết lập cơ chế quản lý thống nhất, đồng bộ, toàn diện và linh hoạt hơn, phù hợp với đặc thù của lĩnh vực AI; thúc đẩy hội nhập, công nhận lẫn nhau về công nghệ, qua đó nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu và mở rộng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực AI.

Tuy nhiên, qua thẩm tra cho thấy, một số quy định còn chưa đảm bảo tính thống nhất với hệ thống pháp luật. Cụ thể như quy định của dự thảo Luật về bồi thường thiệt hại chưa bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với các quy định của Bộ luật Dân sự. Việc phân loại mức độ rủi ro của hệ thống trí tuệ nhân tạo gồm 4 mức độ trong khi Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa phân loại sản phẩm, hàng hóa thành 3 loại là chưa thống nhất nếu AI được xem là sản phẩm, hàng hóa…

Do đó, cơ quan thẩm tra đề nghị ban soạn thảo tiếp tục rà soát, đối chiếu kỹ lưỡng các quy định của dự thảo luật với các luật hiện hành, nhất là một số nhóm luật cơ bản liên quan đến các lĩnh vực như hạ tầng số, dữ liệu, an ninh, an toàn; khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; doanh nghiệp, đầu tư và tài chính; giáo dục, đào tạo và phát triển nhân lực; đạo đức, xã hội, quyền và nghĩa vụ, trách nhiệm pháp lý.

Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị nghiên cứu định vị rõ hơn vị trí của Luật Trí tuệ nhân tạo trong hệ thống pháp luật, làm rõ mối quan hệgiữa Luật này với các luật chuyên ngành có liên quan (nhất là luật chuyên ngành trong các lĩnh vực giáo dục, y tế, giao thông, báo chí...),đảm bảo liên thông, đồng bộ.

Việc quản lý hệ thống AI có rủi ro cao cần được thiết kế đơn giản, minh bạch và khả thi cho doanh nghiệp. Theo đó, cơ quan thẩm tra đề nghị áp dụng quy trình ba bước gồm: tự đánh giá - đăng ký - hậu kiểm, trong đó doanh nghiệp tự đánh giá và công bố mức độ rủi ro của hệ thống theo tiêu chí thống nhất do Nhà nước quy định (phạm vi tác động, loại dữ liệu sử dụng, mức độ tự động ra quyết định...), sau đó gửi hồ sơ đăng ký điện tử để cơ quan quản lý theo dõi.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải đề nghị nghiên cứu, cung cấp bộ công cụ hỗ trợ miễn phí cho doanh nghiệp tự đánh giá và kiểm định mô hình AI, tương tự như hệ thống AI Verify của Singapore, nhằm giảm chi phí tuân thủ và khuyến khích doanh nghiệp triển khai có trách nhiệm.

Ngoài ra, có ý kiến đề nghị cân nhắc tham khảo thêm kinh nghiệm quốc tế để xây dựng chính sách ứng phó với những thay đổi trong mọi lĩnh vực, bao gồm kinh tế, xã hội, văn hóa và đời sống thường nhật của người dân do AI mang lại, tạo ra, đồng thời giúp mọi công dân có thể thích ứng ổn định với sự thay đổi.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải cũng cho biết Ủy ban đề nghị bổ sung một mục riêng về việc sử dụng AI trong đào tạo, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo. Dự thảo Luật chưa có quy định về nội dung này./.

(Vietnam+)