Hợp tác xã Dược liệu Yên Sơn: Từ nông nghiệp xanh đến hàng xuất khẩu sang Anh

Hợp tác xã sản xuất và tiêu thụ dược liệu Yên Sơn (HTX Dược Liệu Yên Sơn) tại thôn Nguyễn, phường Yên Sơn, tỉnh Ninh Bình được thành lập năm 2020 với 11 thành viên, đến nay có 15/20 thành viên nữ tham gia HTX. HTX trồng các cây gia vị, cây dược liệu (nghệ, sắn dây, cà gai leo, hà thủ ô đỏ), cây hương liệu. Sản xuất các sản phẩm: tinh bột nghệ, tinh bột sắn dây, viên tinh bột nghệ mật ong, viên cà gai leo mật nhân, viên hà thủ ô mật ong, bột dinh dưỡng ngũ cốc, trà hoa ngũ cốc,…

Trao đổi với Phóng viên về các yếu tố quyết định giúp HTX Yên Sơn đứng vững và tăng trưởng doanh thu liên tục qua từng năm, bà Trịnh Thị Hòa – Phó giám đốc HTX, cho biết có ba yếu tố then chốt giúp HTX đứng vững và duy trì tăng trưởng doanh thu liên tục qua từng năm. Trước hết là sự tận tụy, tỉ mỉ của các thành viên – phần lớn là phụ nữ Yên Sơn – trong từng khâu chăm sóc, thu hái, sơ chế và bảo quản dược liệu. Sự cẩn trọng ấy giúp sản phẩm giữ được dược tính cao nhất, tạo nên khác biệt về chất lượng.

Yếu tố thứ hai là định hướng xuyên suốt “Sản phẩm sạch – Giá trị thật”. Trong lĩnh vực dược liệu, niềm tin của người tiêu dùng là yếu tố sống còn. HTX không chạy theo số lượng mà tập trung chuẩn hóa quy trình từ chọn giống, canh tác sạch đến chế biến. Việc đạt các chứng nhận OCOP và ISO 22000:2018 được coi là “giấy thông hành”, giúp sản phẩm đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe về nguồn gốc và chất lượng.

Bên cạnh đó, chuyển đổi số và đa dạng hóa kênh bán hàng được xem là yếu tố tạo đột phá. Từ chỗ bán dược liệu thô, HTX đã chuyển sang chế biến sâu với các sản phẩm như tinh bột và viên hoàn, đồng thời tận dụng mạng xã hội, sàn thương mại điện tử để mở rộng thị trường, giúp đầu ra ổn định và gia tăng giá trị.

Một bước ngoặt quan trọng trong quá trình phát triển của HTX Dược liệu Yên Sơn là việc ứng dụng công nghệ sấy lạnh của Nhật Bản và tổ chức sản xuất theo chu trình khép kín. Theo bà Hòa, công nghệ này cho phép giữ nguyên hàm lượng dược tính và hương vị tự nhiên của cây thuốc, đặc biệt là hàm lượng curcumin trong củ nghệ – điều mà phương pháp sấy nhiệt thông thường khó đạt được.

Không chỉ cải thiện chất lượng, công nghệ xanh còn giúp HTX chuẩn hóa sản phẩm, dễ dàng tiếp cận các thị trường khó tính, đưa hàng vào hệ thống siêu thị, hiệu thuốc và các điểm bán tại khu du lịch trên địa bàn tỉnh Ninh Bình. Thay vì bán nguyên liệu thô theo cân với giá thấp, HTX đã phát triển các sản phẩm chế biến sâu như viên tinh bột nghệ vàng tẩm mật ong, viên cà gai leo mật nhân, tinh bột nghệ vàng, tinh bột sắn dây… với bao bì chuyên nghiệp, qua đó giúp giá trị kinh tế trên cùng một diện tích canh tác tăng gấp nhiều lần.

Đáng chú ý, HTX đang áp dụng mô hình nông nghiệp tuần hoàn. Trong quá trình sản xuất, không phát thải chất độc hại ra môi trường; bã củ nghệ, bã sắn dây sau chế biến được ủ vi sinh làm phân bón cho vụ tiếp theo, vừa cải tạo đất, vừa giảm tác động môi trường.

Hiện HTX Dược liệu Yên Sơn liên kết với hơn 50 hộ dân trồng dược liệu, giúp người dân tăng thu nhập gấp đôi so với canh tác truyền thống. Theo bà Trịnh Thị Hòa, để tạo dựng niềm tin lâu dài, HTX lựa chọn cách “đồng hành” cùng nông dân.

HTX ký cam kết bao tiêu sản phẩm với giá ổn định, giúp bà con yên tâm về đầu ra. Vùng nguyên liệu có tổng diện tích gần 10 ha, chủ yếu trồng nghệ và sắn dây tại các thôn, xã ven rừng Cúc Phương – nơi có đất đai màu mỡ, độ ẩm tốt, phù hợp cho dược liệu phát triển.

Không chỉ cung cấp giống, HTX còn tổ chức hướng dẫn kỹ thuật theo phương châm “cầm tay chỉ việc”. Mỗi năm, HTX tổ chức từ 3–5 buổi tập huấn chuyển giao công nghệ trước vụ trồng mới, giúp người dân nắm vững kỹ thuật canh tác phù hợp thực tế. Khi cây trồng sinh trưởng tốt, ít sâu bệnh và thu nhập cuối vụ tăng rõ rệt, niềm tin với HTX được củng cố.

Với 6 sản phẩm đạt OCOP từ 3–4 sao, chương trình OCOP được bà Trịnh Thị Hòa đánh giá là “tấm giấy thông hành” quan trọng giúp HTX nâng tầm thương hiệu và mở rộng thị trường. Chứng nhận OCOP khẳng định sản phẩm đạt chuẩn quốc gia, giúp người tiêu dùng yên tâm, đồng thời mở ra cơ hội tham gia các chương trình xúc tiến thương mại.

Chị Trịnh Thị Hòa tại khu trưng bày OCOP của HTX Dược liệu Yên Sơn. (Ảnh HTX cung cấp).

Từ khi được UBND tỉnh Ninh Bình chứng nhận OCOP, doanh số của HTX tăng đều qua từng năm, mức tăng đạt khoảng 20–25%, góp phần giải quyết việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân địa phương. Xa hơn, các tiêu chuẩn khắt khe của OCOP cũng tạo động lực để HTX liên tục cải tiến bao bì, ứng dụng công nghệ, hướng tới mục tiêu nâng hạng sản phẩm lên 5 sao và xuất khẩu.

Sau đơn hàng xuất khẩu đầu tiên sang thị trường Anh năm 2024, HTX Dược liệu Yên Sơn xác định định vị phát triển là “Sản phẩm xanh – Chất lượng toàn cầu – Giá trị nhân văn”. Hiện HTX đã đạt ISO 22000:2018, OCOP 4 sao và áp dụng số hóa truy xuất nguồn gốc bằng mã QR, cho phép đối tác và người tiêu dùng kiểm tra toàn bộ quy trình sản xuất.

Bà Trịnh Thị Hòa chia sẻ: "Mục tiêu lớn nhất của HTX Dược liệu Yên Sơn là mỗi sản phẩm xuất khẩu sẽ mang theo câu chuyện về sự đổi đời của phụ nữ Yên Sơn, là một "đại sứ" của nông sản Việt. Chúng tôi muốn xây dựng một mô hình nông thôn mới mà ở đó, người dân có thể làm giàu bền vững trên chính mảnh đất quê hương bằng công nghệ hiện đại và tư duy xanh. Đó chính là sự phát triển bền vững nhất mà chúng tôi hướng tới".

Châu Anh