HSBC phát hành báo cáo đánh giá tác động của thuế quan tới Việt Nam

Vì vậy, thị phần của Mỹ trong danh mục xuất khẩu của Việt Nam đã tăng lên 32%, nhờ lượng hàng điện tử xuất khẩu duy trì ở mức cao.

Thương mại càng mạnh mẽ hơn

Theo HSBC, thị trường toàn cầu bước vào năm 2025 mà không hề lường trước được thuế quan sẽ trở thành chủ đề đáng quan tâm nhất. Trong đó, Việt Nam, quốc gia có thặng dư thương mại song phương lớn thứ ba với Mỹ, được xem là nước có rủi ro thuế quan cao nhất trong ASEAN.

Vì vậy, Việt Nam đã chủ động làm việc với chính quyền Trump, thậm chí ngay cả trước khi ông chính thức nhậm chức tổng thống. Sau nhiều vòng đàm phán, Việt Nam hiện đang nằm cùng nhóm thuế 19-20% giống như các thị trường mới nổi khác trong ASEAN.

Kết quả, trong khi hầu hết các nước trong khu vực đều ghi nhận sự tiết chế đáng kể trong hoạt động xuất khẩu sang Mỹ thì tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam vẫn duy trì ở mức gần 30% so với cùng kỳ năm trước tính theo trung bình động 3 tháng. Thái Lan cũng là quốc gia bất ngờ tương đối bền bỉ trong việc xuất khẩu sang Mỹ.

"Tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam thậm chí còn nhanh hơn, bình quân năm 2025 (tới hiện tại) đạt mức 28% so với cùng kỳ năm trước. Đúng là mức tăng này đạt được một phần nhờ hoạt động đẩy nhanh đơn hàng đặt trước (frontloading), đặc biệt là trong quý II khi các doanh nghiệp xuất khẩu đổ xô xuất khẩu hàng hóa, nhưng tác động của xu hướng này chưa giảm nhanh như dự đoán ban đầu”, HSBC cho biết.

Giữa bối cảnh thuế quan do Mỹ áp đặt, các nhà hoạch định chính sách ASEAN đã nỗ lực đẩy nhanh các hiệp định thương mại tự do nhằm tìm kiếm các cơ hội thương mại đa dạng hơn ở những thị trường khác. Tuy nhiên, đây là một bài toán giữa lợi ích dài hạn và thiệt hại ngắn hạn, vì Mỹ rõ ràng là một thị trường xuất khẩu trọng yếu khó có thể bỏ qua trong ngắn hạn.

“Đặc biệt, Việt Nam phụ thuộc nhiều vào Mỹ với vai trò là thị trường tiêu dùng cuối cùng. Hiện nay, mức độ phụ thuộc thậm chí còn cao hơn, khi 32% hàng xuất khẩu của Việt Nam được xuất sang Mỹ. Chúng tôi đã từng chỉ ra những thách thức trong việc đa dạng hóa thương mại, lấy Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam (EVFTA) làm ví dụ”, HSBC nhận định.

Tuy nhiên, Việt Nam phụ thuộc nhiều vào Mỹ không chỉ trong lĩnh vực xuất khẩu mà còn ở cán cân thương mại. Mỹ luôn là nguồn đóng góp chủ yếu cho thặng dư thương mại của Việt Nam. Sau khi thặng dư thương mại hàng tháng giảm gần một nửa xuống còn 1,3 tỷ USD trong nửa đầu năm 2025 so với năm 2024, con số này đã tăng lên 3 tỷ USD trong quý III/2025. Phần lớn sự bùng nổ thương mại với Mỹ đến từ lượng hàng điện tử xuất khẩu được duy trì ổn định ở mức cao.

Còn quá sớm để đánh giá mức ảnh hưởng

Trả lời cho câu hỏi tại sao xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ lại mạnh mẽ hơn các quốc gia trong khu vực, theo HSBC, điều quan trọng là phải phân tích cơ cấu hàng hóa. Năm 2013, 60% hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ thuộc các ngành công nghiệp sản xuất nhẹ, như dệt may, giày dép và sản phẩm đồ chơi, trong khi các sản phẩm điện tử chỉ chiếm tỷ trọng khiêm tốn là 13%.

Tuy nhiên, xu hướng này đã thay đổi khá nhanh và xuất khẩu điện tử đã ghi nhận mức tăng trưởng theo cấp số nhân. Xét theo tháng, tỷ trọng hàng điện tử từ mức chỉ bằng khoảng 1/7 so với nhóm hàng công nghiệp sản xuất nhẹ vào năm 2013, đã tăng lên gần tương đương vào năm 2024. Từ đầu năm 2025, nhóm hàng điện tử đã vượt nhóm hàng công nghiệp sản xuất nhẹ để trở thành mặt hàng xuất khẩu hàng đầu sang thị trường Mỹ.

HSBC cho rằng, điều này phù hợp với sự tiến bộ của Việt Nam trong việc nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị công nghệ. Kể từ khi căng thẳng thương mại Mỹ - Trung gia tăng, Việt Nam đã gia tăng vị thế trong khâu lắp ráp hoàn thiện đồ điện tử, chuyên về các sản phẩm điện tử tiêu dùng hoàn chỉnh. Nhờ sự đầu tư liên tục của Samsung từ sớm vào năm 2007, Việt Nam đã chuyển mình thành một trung tâm sản xuất lớn, đảm nhận một nửa sản lượng điện thoại thông minh của Samsung.

Mặc dù vẫn chưa qua được Trung Quốc, thị phần xuất khẩu các ngành hàng liên quan đến điện thoại của Việt Nam đã tăng mạnh sau xuất phát điểm gần như bằng không trong chưa đầy 15 năm, nhưng gần đây có chút chững lại. Bên cạnh điện tử tiêu dùng, vai trò của Việt Nam cũng ngày càng trở nên quan trọng hơn trong sản xuất chip xử lý (ICs) - một phân khúc có giá trị gia tăng cao hơn so với chỉ lắp ráp điện tử. Điều này nhờ vào đầu tư của Intel, công ty sản xuất 90% chip xử lý toàn cầu.

Bên cạnh thương mại, một chỉ số khác đáng chú ý là tình hình FDI, bởi Việt Nam được hưởng lợi rất nhiều từ sự bùng nổ xuất khẩu do FDI thúc đẩy. Mặc dù FDI ghi nhận mức giảm 8% so với cùng kỳ từ đầu năm 2025 cho đến nay, quy mô FDI vẫn ở mức lớn đáng kể. Đặc biệt, dòng vốn FDI vào lĩnh vực sản xuất hiện xấp xỉ mức trung bình trước đại dịch, mặc dù giảm so với mức cao của cùng kỳ năm ngoái. Đáng chú ý là cơ cấu FDI cho thấy bức tranh rõ nét về sự dịch chuyển. FDI từ Hàn Quốc giảm mạnh tới 72% so với cùng kỳ năm trước, nhưng dòng vốn từ Trung Quốc đại lục và Mỹ đã tăng đáng kể để bù đắp một phần cho sự sụt giảm này .

“Nhìn chung, dường như tác động của thuế quan đối với nền kinh tế Việt Nam nhẹ hơn so với những quan ngại ban đầu. Tuy nhiên, chúng ta vẫn cần lưu ý đến những rủi ro thương mại tiềm ẩn và có lẽ vẫn còn quá sớm để đánh giá mức ảnh hưởng. Chúng ta cũng cần nhớ rằng phán quyết về thuế trung chuyển 40% và thuế theo ngành đối với bán dẫn vẫn chưa được đưa ra”, HSBC nhận định.

Bức tranh xuất khẩu tháng 11

Báo cáo cho biết, tháng 11 tiếp tục ghi nhận tình hình thương mại tích cực, dù tăng trưởng với tốc độ chậm hơn, phản ánh tác động ngày càng giảm dần của hoạt động đẩy nhanh đơn hàng đặt trước (frontloading). Tăng trưởng xuất khẩu và nhập khẩu giảm xuống còn lần lượt 15,1% và 16% so với cùng kỳ năm trước, từ mức đỉnh.

Sự chững lại của đà tăng trưởng thương mại diễn ra trên diện rộng, nhưng xuất khẩu điện tử vẫn duy trì tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ. Tăng trưởng xuất khẩu linh kiện máy tính và điện tử vẫn ở mức 62% so với cùng kỳ năm trước tính theo trung bình động 3 tháng. Mặc dù Việt Nam tập trung ở phân khúc thấp hơn của chuỗi cung ứng công nghệ, nhưng nhu cầu AI tăng cao vẫn lan tỏa tác động tích cực.

Dù khó có thể dự đoán diễn biến của năm 2026, nhưng các chỉ số chính như PMI mang lại một số tín hiệu khả quan. Chỉ số PMI chính vẫn ở mức mở rộng 53,8 trong tháng 11, trong đó, một số chỉ số phụ cũng vượt qua mốc 50. Đặc biệt, đơn đặt hàng xuất khẩu mới đã mở rộng với tốc độ nhanh hơn trong tháng thứ hai liên tiếp. Điều này có ý nghĩa quan trọng đối với một nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào thương mại như Việt Nam. Ngoài ra, một tín hiệu đáng mừng là chỉ số việc làm cũng duy trì đà tăng trưởng tích cực, vượt mốc 50 lần thứ hai trong một năm.

Bên cạnh tăng trưởng, lạm phát cũng là vấn đề đáng lưu ý. Đà tăng lạm phát chính trong tháng 11 tăng lên 0,5% so với tháng trước, tương đương với lạm phát 3,6% so với cùng kỳ năm trước, cao hơn mức dự báo của thị trường (HSBC: 3,4%; Bloomberg: 3,4%). Nguyên nhân chính là bởi giá lương thực tăng cao, do tình hình lũ lụt gần đây làm gián đoạn nguồn cung lương thực. Đặc biệt, giá rau củ đã tăng hơn 12% so với tháng trước.

“Mặc dù vậy, chúng tôi tin rằng tác động của tình hình này đối với lạm phát chỉ mang tính tạm thời. Mặc dù lạm phát quý IV có nhiều khả năng sẽ cao hơn một chút so với các quý trước, nhưng vẫn sẽ thấp hơn nhiều so với mức trần 5% của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN). Riêng về số liệu, Cục Thống kê đã công bố bộ dữ liệu lạm phát mới với năm tham chiếu mới là 2024, thay vì năm 2019 trước đây”, Báo cáo nhận định.

Nhuệ Mẫn