HTX gặp khó với tiêu chuẩn hữu cơ Việt Nam

Theo khảo sát của Cửa hàng thực phẩm chất lượng cao Tomato Food, có đến 80% khách hàng tin tưởng sản phẩm được chứng nhận theo Tiêu chuẩn hữu cơ Việt Nam TCVN 11041:2017, 20% khách hàng còn lại có sử dụng nhưng nếu có sản phẩm hữu cơ chứng nhận quốc tế thì họ sẽ ưu tiên lựa chọn.

Hạn chế đối tượng chứng nhận

Điều này cho thấy, chứng nhận hữu cơ Việt Nam cũng nhận được sự quan tâm của khách hàng và đánh dấu bước chuyển đổi trong canh tác nông nghiệp.

Tuy là đơn vị sản xuất, chế biến và tiêu thụ các loại nông sản, anh Xa Ngọc Hưng, Giám đốc HTX Đà Giang ECO (Hòa Bình), lại bày tỏ băn khoăn không biết Tiêu chuẩn hữu cơ Việt Nam TCVN 11041:2017 có chứng nhận cho cá nuôi trên lòng hồ thủy điện Hòa Bình không?

Trên thực tế, dù biết Việt Nam có tiêu chuẩn hữu cơ riêng nhưng nhiều HTX vẫn còn lấn cấn trong khâu áp dụng, chứng nhận. Tìm hiểu có thể thấy, Bộ KH&CN đã ban hành 13 tiêu chuẩn liên quan đến nông nghiệp hữu cơ, trong đó có 1 tiêu chuẩn chung, bao trùm là TCVN 11041-1:2017 . Trong đó sẽ có những tiêu chuẩn riêng về trồng trọt hữu cơ, chăn nuôi hữu cơ và thủy sản hữu cơ.

Tiêu chuẩn hữu cơ Việt Nam đã chứng nhận cho đối tượng nuôi là vi tảo nhưng chỉ áp dụng cho vi tảo ở nước mặn.

Nhưng bất cập trong quy định hữu cơ này là các đối tượng áp dụng trong các lĩnh vực vẫn còn hạn chế. Ngay như tiêu chuẩn hữu cơ trong thủy sản hiện chỉ có chứng nhận cho tôm và rong biển. Chính vì vậy mới xảy ra tình trạng trong cùng một ao nuôi của HTX dù áp dụng cùng một tiêu chuẩn nhưng tôm lại được chứng nhận hữu cơ, còn cá thì không được chứng nhận.

Hay trong quy định về chăn nuôi hữu cơ, hiện cũng chỉ có chứng nhận cho nông sản là sữa và mật ong. Đây là một bất cập khiến nhiều HTX dù muốn cũng không thể áp dụng sản xuất theo quy trình hữu cơ TCVN được.

Đại diện HTX nông nghiệp công nghệ cao Xanh Cao Nguyên (Lâm Đồng) cho biết, chính vì hạn chế đối tượng chứng nhận nông sản trong trồng trọt (chỉ có gạo, chè, nấm, rau mầm) nên hiện HTX phải áp dụng tiêu chuẩn GlobalGAP, tiêu chuẩn hữu cơ của Mỹ cho chanh leo là các loại rau, hạt đậu trên cùng diện tích đó. Do vậy, cơ quan chức năng cần chung tay giải quyết vấn đề này để mở rộng các đơn vị sản xuất áp dụng tiêu chuẩn.

Tại tọa đàm "Tiêu chuẩn hóa: nền tảng cho sự phát triển bền vững của nông nghiệp hữu cơ Việt Nam" diễn ra ngày 13/6, bà Nguyễn Thị Hải Xuân, Chuyên gia đánh giá trưởng Trung tâm Chứng nhận Phù hợp (QUACERT), Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia, chia sẻ qua thực tế làm việc với nhiều HTX chăn nuôi gà cho thấy, việc đạt được chứng nhận hữu cơ Việt Nam rất khó.

Nguyên nhân là bởi yêu cầu trong tiêu chuẩn này đối với nguồn thức ăn cho gà là cám phải được sản xuất từ các nguyên liệu hữu cơ. Trong khi cám cho gà chủ yếu là từ ngô và gạo, mà ngô và gạo hữu cơ đáp ứng nhu cầu sử dụng cho người đã khó, để đáp ứng được nguồn cám hữu cơ phục vụ cho chăn nuôi còn khó hơn.

Đồng thời, có những chất trong một số loại thuốc tăng sức đề kháng cho gà không được sử dụng trong tiêu chuẩn này cũng gây khó cho người chăn nuôi.

Ngay các loại phân bón Việt Nam cũng vậy. Hiện, Việt Nam chưa có chứng nhận cho vật tư đầu vào (phân hữu cơ). Hầu hết các loại phân bón vẫn được gọi là phân hữu cơ nhưng trong thành phần vẫn có những chất khoáng, NPK nhất định, mà điều này lại không đáp ứng được vấn đề an toàn cho sản xuất hữu cơ.

Do đó, theo bà Xuân, để giải quyết phần nào vấn đề này, có một số đơn vị chứng nhận hữu cơ Việt Nam phải làm việc, liên kết với nhà sản xuất phân bón để tìm hiểu thành phần phân bón kết hợp với phân tích quy trình sản xuất của các HTX, từ đó ra “xác nhận” một số loại phân được phép sử dụng trong quy trình sản xuất hữu cơ Việt Nam.

Khó ghi logo, nhãn sản phẩm

Để cung ứng sản phẩm đạt chứng nhận hữu cơ ra thị trường, HTX phải đảm bảo bao bì cần có nhãn và logo theo Quy định 43/2017/NĐ-CP và Nghị định 109/2018/NĐ-CP. Tuy nhiên, nhiều HTX, nhà sản xuất chưa nắm được điều này. Có HTX vẫn gặp khó khăn khi có làm logo nhưng không đúng theo quy định như thiếu mã số, dẫn đến không truy xuất được các thông tin cần thiết của sản phẩm.

Với vai trò của những nhà sản xuất, không ít HTX cho rằng việc áp dụng tiêu chuẩn hữu cơ đã khó, việc duy trì và tiêu thụ nông sản, sản phẩm hữu cơ còn khó hơn. Bởi dù HTX sản xuất lúa đạt chứng nhận hữu cơ Việt Nam nhưng khi bán thóc cho một đơn vị khác chế biến ra sản phẩm cuối cùng thì theo quy định, sản phẩm cuối cùng này mới được chứng nhận hữu cơ. Điều đó khiến HTX dễ đánh mất thương hiệu trên thị trường.

Đáng chú ý, sản phẩm hữu cơ Việt Nam bị cạnh tranh gay gắt với sản phẩm đạt tiêu chuẩn hữu cơ nước ngoài và những sản phẩm dán nhãn sản xuất theo “hướng hữu cơ”.

Theo các chuyên gia, Nghị định 119/2017/NĐ-CP chỉ rõ, đơn vị sản xuất không được ghi trên nhãn là sản xuất theo “hướng hữu cơ” và nếu có sẽ bị phạt, chỉ được ghi trên nhãn là “đang chuyển đổi” theo hướng hữu cơ.

Bà Nguyễn Thị Quỳnh Viên, CEO Công ty TNHH SX TM DV Hương Đất - thương hiệu rau Happy Vegi, cho biết nếu đơn vị sản xuất đang chuyển đổi sang tiêu chuẩn hữu cơ của Nhật Bản, theo quy định phải mất 2 năm thì khi thời gian chuyển đổi được 1 năm, HTX có thể áp dụng quy tắc ghi nhãn bằng cách như vậy. Vậy nhưng, Việt Nam hiện không quy định rõ thời gian chuyển đổi nên gây khó khăn cho nhà sản xuất trong khâu này.

Theo bà Nguyễn Thị Diễm, người sáng lập Tomato Food, hiện nay, nhận diện logo, nhãn hàng của các sản phẩm chứng nhận hữu cơ Việt Nam chưa được mạnh mẽ. Hiện chỉ khi cửa hàng thực hiện viết bài giới thiệu về logo, nhãn sản phẩm hoặc chỉ trực tiếp thì khách hàng mới biết.

Ngoài ra, logo của những sản phẩm này cần phải thực hiện khâu quét mã. Nghĩa là thông tin chưa hiển thị hết ra bên ngoài cũng là khó khăn cho cả nhà sản xuất và người tiêu dùng, bởi nhiều người tiêu dùng không có thói quen quét mã QR.

Huyền Trang