HTX và doanh nghiệp chịu áp lực cạnh tranh lớn từ hàng nhập khẩu giá rẻ

Theo Bộ Tài chính, trung bình mỗi ngày có 4-5 triệu đơn hàng trực tuyến từ nước ngoài, đặc biệt là từ Trung Quốc được vận chuyển đến Việt Nam.

Bất bình đẳng trong "sân chơi" thương mại điện tử

Hiện nay, các HTX, DN trong nước phải chịu nhiều loại thuế, phí: thuế môn bài, thuế giá trị gia tăng, hóa đơn điện tử, kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm, kiểm định chất lượng, bảo hành, hậu mãi, đóng bảo hiểm xã hội, và chịu các cuộc kiểm tra đột xuất. Thậm chí, các HTX, doanh nghiệp, hộ kinh doanh online trên các sàn còn có nguy cơ bị truy hồi thuế nếu từng sai phạm trong quá khứ.

Các HTX hoặc thành viên HTX bán hàng trên Shopee, Lazada, TikTok Shop… sẽ phải nộp tổng cộng 1.5% trên doanh thu (bao gồm 1% GTGT và 0.5% TNCN) nếu doanh thu trên 100 triệu đồng/năm, cùng với lệ phí môn bài hàng năm. Chỉ có điểm mới là kể từ 1/7/2025, các sàn sẽ thực hiện việc khấu trừ và nộp thuế này thay cho người bán. Tuy nhiên, cũng từ 1/7, nhiều khoản phí khác mà chủ các shop phải gánh, như Shopee đã thông báo thu 3.000 đồng/đơn hàng (đã bao gồm VAT).

Ông Trịnh Anh Tuấn, Viện Khoa học Công nghệ và Môi trường (Liên minh HTX Việt Nam) cho biết phí sàn, VAT, thuế… cao đã khiến không ít shop phải dừng kinh doanh trên các nền tảng thương mại điện tử như Lazada, Shopee… từ đầu năm 2025 đến nay.

Nhiều nông sản Trung Quốc đang đổ bộ vào Việt Nam tạo áp lực cạnh tranh cho nông sản Việt ngay trên thị trường nội địa.

Nhiều đại diện HTX cũng cho rằng, trước đây, sản phẩm bán nửa giá hiện nay là có thể tính lãi nhưng với giá tăng cao do vật tư, công thợ, các khoản đầu vào đi liền với các loại phí trên các sàn thì lời lãi hiện không bằng 1/2 ngày xưa. Chính vì vậy, nhiều HTX, đơn vị trong những ngành nghề không phụ thuộc sàn tìm cách rút lui khỏi các sàn thương mại điện tử. Nhưng khổ nhất vẫn là các HTX, doanh nghiệp nhỏ vì nguồn vốn, nguồn lực hạn chế. Nhiều HTX phải tính toán để đưa ra mức giá khác nhau giữa bán hàng trên mạng xã hội và bán trên các sàn thương mại điện tử. Và thông thường, giá bán trên các sàn thương mại điện tử cao hơn vì thu nhiều loại phí hơn.

Ngược lại, phần lớn hàng hóa Trung Quốc được bán qua các sàn thương mại điện tử như Shopee, TikTok Shop, Lazada... được tập kết tại các kho sát biên giới Việt – Trung và được hỗ trợ miễn phí lưu kho.

Đáng chú ý, các đơn hàng dưới ngưỡng chịu thuế tối thiểu (hiện là 1 triệu đồng) gần như không phải chịu thuế nhập khẩu. Mặc dù gần đây mới phải chịu thuế giá trị gia tăng, nhưng theo các chuyên gia, hàng hóa ngoại không bị kiểm tra chất lượng, không bắt buộc phải có hóa đơn đạt chuẩn Việt Nam, không có nghĩa vụ bảo hành hay hậu mãi. Toàn bộ dòng tiền được chuyển ngược về nước ngoài mà không đóng một đồng thuế thu nhập doanh nghiệp nào tại Việt Nam.

Hệ quả là chi phí vận hành thực tế trên mỗi đơn hàng của nhà bán trong nước cao hơn nhiều lần so với nhà bán nước ngoài. Điều này buộc các HTX, DN nội địa phải cộng thêm chi phí vào giá bán, trong khi hàng ngoại có thể bán giá rẻ hơn mà vẫn có lãi, dễ dàng chiếm lĩnh thị trường nhờ tâm lý chuộng giá rẻ của người tiêu dùng Việt.

Tình trạng này được các nhà phân tích cho rằng đang ăn mòn từng phân khúc thị trường của nhà sản xuất và nhà bán hàng trong nước. Nhiều cửa hàng mặt phố phải đóng cửa, các nhà bán hàng online trong nước chịu lỗ nặng, ngành sản xuất nội địa sẽ rất khó phát triển.

Điều đáng lo ngại nhất là thị trường tiêu dùng Việt Nam sẽ dần biến thành một "cái chợ khổng lồ" cho hàng nhập khẩu giá rẻ trong vòng 5 đến 10 năm tới. Khi đó, người Việt sẽ chỉ đóng vai trò vận hành kho, giao hàng chứ không còn làm chủ chuỗi giá trị. Nền sản xuất nội địa sẽ yếu dần và bị động khi có khủng hoảng địa chính trị hoặc chiến tranh thương mại thế giới.

"Luật chơi" phải công bằng

Theo các chuyên gia, chính sách hiện tại đang vô tình tạo ra sự không công bằng. Nhà bán hàng trong nước bị quản lý rất chặt, còn nhà bán từ nước ngoài thì gần như tự do tiến vào thị trường. Đây không phải là câu chuyện xin bảo hộ, bởi các nhà bán hàng trong nước không ngại đóng thuế hay làm ăn minh bạch. Vấn đề là cơ chế chính sách phải tạo ra sự công bằng.

Điển hình, sau một thời gian áp dụng Nghị định 70/2025/NĐ-CP, không chỉ các doanh nghiệp mà các HTX, hộ kinh doanh online lao đao vì chi phí vận hành tăng cao, lợi nhuận âm, lại thêm nguy cơ hồi tố thuế doanh thu. Nếu các HTX, doanh nghiệp, hộ bán hàng phải bắt buộc truy thu thuế thông qua rà soát doanh thu qua tài khoản ngân hàng hoặc qua shop online, có lẽ họ sẽ đóng cửa và tỷ lệ thất nghiệp ở Việt Nam sẽ tăng.

Do đó, cần có những giải pháp cấp bách để vấn đề này không xảy ra. Trong đó, áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các nhà bán xuyên biên giới thông qua các sàn thương mại điện tử được coi là một trong những vấn đề trọng tâm.

Đồng thời, phải hạ thấp ngưỡng hóa đơn chịu thuế tối thiểu xuống mức hợp lý, không thể giữ ở mức 1 triệu đồng hay thậm chí tăng lên 2 triệu đồng như một số đề xuất.

Song song đó là việc kiểm soát giá phí các sàn thương mại điện tử làm sao để không đè bẹp nhà bán trong nước bằng việc tăng phí, đặc biệt khi các nền tảng lớn như Tiki, Shopee, Lazada, TikTok... đều có nguồn gốc hoặc chịu sự chi phối từ Trung Quốc.

Đồng thời, việc minh bạch hóa hoạt động kinh doanh, triệt phá gian thương, xóa sổ hàng giả là cần thiết, nhưng quan trọng hơn là phải bảo vệ "luật chơi" công bằng. Bảo vệ HTX, doanh nghiệp, hộ kinh doanh trong nước là quyền chính đáng để giữ thế chủ động trên sân nhà, đảm bảo sự phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam.

Huyền Trang