Hướng đi bền vững

Trong điều kiện sản xuất nông nghiệp liên tiếp chịu tác động của thiên tai, mưa bão và thời tiết cực đoan, vụ đông tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong việc bù đắp thiệt hại vụ mùa, ổn định thu nhập cho nông dân.

Những năm gần đây, diện tích gieo trồng vụ đông trên địa bàn tỉnh không ngừng gia tăng, cơ cấu cây trồng ngày càng đa dạng, từ khoai tây, ngô, cà rốt đến các loại rau xanh, rau phục vụ chế biến. Điều này phản ánh sự chủ động của nông dân và chính quyền cơ sở trong việc tận dụng quỹ đất sau thu hoạch lúa, khôi phục sản xuất sau thiên tai. Tuy nhiên, diện tích tăng nhanh chưa đồng nghĩa với hiệu quả cao và tính bền vững.

Thực tế sản xuất cho thấy, ở những nơi mở rộng diện tích nhưng thiếu gắn kết với thị trường, rủi ro luôn hiện hữu. Khi sản xuất vượt nhu cầu tiêu thụ, nông sản dễ rơi vào tình trạng dư thừa cục bộ, giá giảm sâu, thu nhập của nông dân bị ảnh hưởng trực tiếp. Ngược lại, những vùng sản xuất có liên kết tiêu thụ ổn định, đặc biệt là gắn với doanh nghiệp chế biến, cho thấy hiệu quả rõ rệt hơn, thu nhập ổn định hơn và ít chịu tác động của biến động thị trường. Sự khác biệt đó khẳng định vai trò quyết định của đầu ra đối với tính bền vững của vụ đông.

Thực tiễn này khẳng định, sản xuất vụ đông không thể tiếp tục phát triển theo cách manh mún, tự phát. Vai trò định hướng của ngành Nông nghiệp và chính quyền địa phương là yếu tố then chốt, quyết định hiệu quả chung. Việc tổ chức các vùng sản xuất tập trung, có quy hoạch rõ ràng, gắn với doanh nghiệp tiêu thụ là định hướng lâu dài. Cơ cấu cây trồng phải được xác định trên cơ sở nhu cầu thị trường, điều kiện đất đai, thời vụ và khả năng tiêu thụ, thay cho tư duy mở rộng diện tích bằng mọi giá.

Một điểm nghẽn lớn nhất của sản xuất vụ đông hiện nay cần được nhìn nhận thẳng thắn là thị trường và khâu sau thu hoạch. Khi thiếu cơ sở chế biến, bảo quản, nông sản chủ yếu tiêu thụ ở dạng tươi, phụ thuộc nhiều vào thương lái, dễ phát sinh rủi ro về giá khiến hiệu quả sản xuất không tương xứng với tiềm năng. Vì vậy, sự tham gia của doanh nghiệp chế biến, bảo quản giữ vai trò “bệ đỡ” cho sản xuất, nâng cao giá trị nông sản.

Thực tiễn cho thấy, nơi nào thực hiện tốt liên kết bao tiêu, sản xuất theo đơn đặt hàng, nơi đó sản xuất ổn định hơn, nông dân yên tâm hơn. Tuy nhiên, sản xuất hàng hóa đòi hỏi nông dân phải thay đổi phương thức canh tác, chuyển từ sản xuất đơn lẻ sang sản xuất có tổ chức, có kế hoạch. Việc tham gia hợp tác xã, tổ hợp tác đã chứng minh hiệu quả trong việc nâng cao sức cạnh tranh, giảm chi phí và kiểm soát rủi ro. Ở đâu liên kết chặt chẽ, ở đó hiệu quả kinh tế cao và sản xuất ổn định hơn.

Có thể khẳng định, hiệu quả của vụ đông không chỉ ở diện tích gieo trồng mà còn là giá trị gia tăng và sự ổn định đầu ra cho nông dân. Chuyển từ tư duy “diện tích lớn” sang “nhiều giá trị”, từ sản xuất manh mún sang sản xuất theo nhu cầu thị trường, chính là con đường tất yếu để vụ đông thực sự trở thành trụ đỡ cho nông nghiệp Bắc Ninh phát triển ổn định, bền vững.

Dương Hoàn