Hướng tới trọng tâm kiểm soát rủi ro, nâng cao chất lượng nhân sự trong kinh doanh bảo hiểm

Xây dựng thị trường bảo hiểm an toàn, bền vững

Trình bày Tờ trình của Chính phủ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, so với Luật Kinh doanh bảo hiểm hiện hành, dự thảo Luật sửa đổi 25 điều.

Đối với nội dung cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh và thủ tục hành chính, dự thảo Luật sẽ cắt giảm đơn giản hóa điều kiện kinh doanh tại 7 điều: bãi bỏ xác nhận của cơ quan quản lý nước ngoài về việc doanh nghiệp không vi phạm quy định nghiêm trọng; bãi bỏ các điều kiện trước khi chính thức hoạt động; lược bỏ một số điều kiện, tiêu chuẩn chung đối với người quản lý, người kiểm soát; lược bỏ một số điều kiện hoạt động đại lý bảo hiểm, cấp phép thành lập và hoạt động của doanh nghiệp môi giới và cung cấp dịch vụ phụ trợ bảo hiểm.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật sẽ cắt, giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính tại 2 điều: thay việc đăng ký bằng thông báo nguyên tắc tách nguồn vốn chủ sở hữu và nguồn phí bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ, tái bảo hiểm; thay việc đăng ký bằng thông báo phương pháp, cơ sở tính phí bảo hiểm của bảo hiểm xe cơ giới.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng. (Ảnh: quochoi.vn)

Về nội dung sửa đổi, hoàn thiện, Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết, dự thảo Luật sẽ tháo gỡ một số khó khăn, vướng mắc khác cho doanh nghiệp tại 6 điều: sửa đổi nội dung hoạt động của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ, sức khỏe để tránh nhầm lẫn; thay đổi tên của chi nhánh, văn phòng đại diện; nới lỏng nguyên tắc đảm nhiệm chức vụ; lược bỏ quy định về thông báo cho Bộ Tài chính sau khi công khai thông tin; mở rộng phạm vi hoạt động của đại lý bảo hiểm; kéo dài thời gian chuyển đổi chứng chỉ đại lý bảo hiểm; cho phép chuyển tiếp đối với công ty thành viên của doanh nghiệp bảo hiểm.

Đồng thời, dự thảo Luật sửa đổi 5 điều để đảm bảo đồng bộ với quy định của Luật Thanh tra, Luật Doanh nghiệp. Bãi bỏ 1 điều về hồ sơ cấp phép và thành lập doanh nghiệp bảo hiểm và một khoản tại 1 Điều về hồ sơ cấp phép và thành lập doanh nghiệp môi giới bảo hiểm để giao Chính phủ quy định chi tiết các hồ sơ này. Hoàn thiện quy định về vốn trên cơ sở rủi ro tại 1 điều: cho phép áp dụng song song hai mô hình vốn trên cơ sở rủi ro và biên khả năng thanh toán để doanh nghiệp có thời gian chuẩn bị nguồn lực và nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin.

Ngoài ra, dự thảo Luật bổ sung 1 điều về nguyên tắc tổ chức, cá nhân góp vốn, thành lập, quản lý, kiểm soát doanh nghiệp trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm, hoạt động đại lý và cung cấp dịch vụ phụ trợ bảo hiểm; bổ sung nguyên tắc đầu tư của doanh nghiệp môi giới bảo hiểm tại 1 điều để đảm bảo hoạt động đầu tư được an toàn và hiệu quả.

Một trong những nội dung quan trọng được nêu trong thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội là nhấn mạnh sự cần thiết phải cân đối giữa việc tạo điều kiện cho thị trường phát triển và đảm bảo kiểm soát chặt chẽ an toàn hệ thống, đặc biệt trong bối cảnh thị trường bảo hiểm đang có nhiều diễn biến phức tạp. Báo cáo thẩm tra đã chỉ ra nhiều vấn đề mấu chốt cần được cơ quan soạn thảo làm rõ và điều chỉnh.

Về nguyên tắc quản lý doanh nghiệp và tính đồng bộ pháp luật, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi nhấn mạnh, Ủy ban đề nghị rà soát toàn diện các quy định về việc tổ chức, cá nhân tham gia góp vốn, thành lập, quản lý, kiểm soát doanh nghiệp, nhằm đảm bảo tính bao quát và đồng bộ với Luật Doanh nghiệp. Đáng chú ý, cơ quan thẩm tra yêu cầu làm rõ cơ sở pháp lý và thực tiễn của việc bổ sung quy định về “kiểm soát doanh nghiệp bảo hiểm” tại Điều 3a, đồng thời cân nhắc kỹ lưỡng sự cần thiết của việc thay thế các quy định đang dẫn chiếu theo Luật Doanh nghiệp hiện hành bằng một quy định chung. Việc bãi bỏ các điều kiện kinh doanh phải đi kèm với giải pháp thay thế hiệu quả để sàng lọc uy tín và năng lực của các tổ chức nước ngoài tham gia thị trường.

Về nội dung hoạt động và sản phẩm bảo hiểm, một trong những điểm được tập trung làm rõ là sự tồn tại của sản phẩm bảo hiểm tử kỳ và rủi ro tử vong ngắn hạn. Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị cơ quan soạn thảo giải trình rõ hơn về lý do duy trì hoặc bãi bỏ loại hình sản phẩm này, dựa trên đánh giá thực tiễn triển khai Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022 và kinh nghiệm quốc tế. Mục tiêu là phải đảm bảo sự tách bạch, thống nhất giữa các trường hợp người được bảo hiểm tử vong thuộc các loại hình bảo hiểm khác nhau, tránh chồng chéo và bảo vệ tối đa quyền lợi người tham gia.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính cơ bản tán thành việc sửa đổi điều kiện, tiêu chuẩn đối với người quản lý, người kiểm soát nhằm tháo gỡ vướng mắc về việc sử dụng nguồn nhân lực chất lượng cao. Tuy nhiên, việc nới lỏng điều kiện bằng cấp (cho phép bằng đại học chuyên môn khác có môn học về bảo hiểm) đối với các chức danh quan trọng như Giám đốc, Tổng giám đốc cần được nghiên cứu, xem xét thêm để đảm bảo trình độ chuyên môn và năng lực điều hành hệ thống.

Về thanh tra, kiểm tra và đại lý bảo hiểm, Báo cáo thẩm tra đề nghị rà soát chặt chẽ các quy định về kiểm soát nội bộ, quản trị rủi ro, ký quỹ và thu hồi giấy phép, đảm bảo không ảnh hưởng đến an toàn thị trường. Đối với hoạt động đại lý bảo hiểm, cơ quan thẩm tra yêu cầu thuyết minh rõ lý do sửa đổi nguyên tắc hoạt động tại khoản 1 Điều 127, đánh giá kỹ lưỡng nguy cơ xung đột lợi ích nhằm đảm bảo công tác quản lý nhà nước hiệu quả. Đồng thời, cần làm rõ phạm vi “kiểm tra chuyên ngành” để phân biệt với hoạt động thanh tra, tránh khoảng trống pháp lý.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi. (Ảnh: quochoi.vn)

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính yêu cầu cơ quan soạn thảo tiếp thu, giải trình đầy đủ các nội dung trên để hoàn thiện dự thảo Luật, tạo hành lang pháp lý vững chắc cho thị trường bảo hiểm phát triển an toàn và bền vững.

Góp phần huy động nguồn lực xã hội cho bảo vệ, chăm sóc sức khỏe Nhân dân

Thảo luận ở tổ, góp ý vào quy định quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh bảo hiểm (điểm a khoản 2 Điều 151), Đại biểu Vương Thị Hương (Đoàn Tuyên Quang) cho biết, Chỉ thị số 52-CT/TW ngày 3/10/2025 của Ban Bí thư nêu rõ: Tập trung sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về bảo hiểm y tế đáp ứng mục tiêu bao phủ bảo hiểm y tế toàn dân… Tăng cường liên kết, hợp tác giữa bảo hiểm y tế với bảo hiểm sức khỏe do các doanh nghiệp bảo hiểm cung cấp để tránh trùng lặp thanh toán chi phí y tế; Khuyến khích tạo điều kiện phát triển đa dạng các loại hình bảo hiểm sức khỏe…

Như vậy, Chỉ thị 52 đã xác lập rõ định hướng chính trị mới, nhấn mạnh vai trò của khu vực bảo hiểm sức khỏe thương mại trong việc bổ trợ, chia sẻ và phát triển cùng với bảo hiểm y tế toàn dân. Tuy nhiên, quy định tại điểm a khoản 2 Điều 151 Luật hiện hành chưa thể hiện rõ vai trò định hướng và trách nhiệm của Bộ Tài chính trong việc thúc đẩy phát triển các loại hình bảo hiểm sức khỏe - một lĩnh vực ngày càng đóng vai trò quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội và trong việc giảm tải chi phí cho Quỹ bảo hiểm y tế.

Do đó, Đại biểu kiến nghị cơ quan soạn thảo bổ sung thêm cụm từ “khuyến khích tạo điều kiện phát triển đa dạng các loại hình bảo hiểm sức khỏe.” vào cuối điểm a khoản 2 Điều 151. Cụ thể, chỉnh lý lại điểm a khoản 2 Điều 151 như sau: a) Ban hành, trình cơ quan có thẩm quyền ban hành và hướng dẫn thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về hoạt động kinh doanh bảo hiểm, xây dựng chiến lược, đề án và chính sách phát triển thị trường bảo hiểm Việt Nam; khuyến khích, tạo điều kiện phát triển đa dạng các loại hình bảo hiểm sức khỏe.”

Đại biểu nhấn mạnh, việc bổ sung này nhằm bảo đảm sự thống nhất giữa Luật Kinh doanh bảo hiểm và chủ trương của Đảng tại Chỉ thị số 52-CT/TW; thể chế hóa vai trò khuyến khích, định hướng của Nhà nước trong việc phát triển thị trường bảo hiểm sức khỏe đa dạng, bền vững, gắn với mục tiêu bao phủ bảo hiểm y tế toàn dân; tăng cường tính chủ động cho Bộ Tài chính trong việc xây dựng chiến lược, chính sách nhằm phát triển bảo hiểm sức khỏe thương mại, góp phần huy động nguồn lực xã hội cho công tác bảo vệ và chăm sóc sức khỏe Nhân dân.

Đại biểu Đoàn Thị Lê An (Đoàn Cao Bằng) lại quan tâm đến điều kiện cá nhân và tổ chức hoạt động đại lý bảo hiểm; đồng thời làm đại lý bảo hiểm cho nhiều doanh nghiệp. Đại biểu đồng ý với quy định cá nhân đại lý bảo hiểm chỉ được đại lý cho một doanh nghiệp trong cùng loại hình bảo hiểm nhằm đảm bảo minh bạch, tránh xung đột lợi ích khi một đại lý làm cho nhiều doanh nghiệp cùng loại hình bảo hiểm.

Tuy nhiên, cần làm rõ “loại hình bảo hiểm” là gì - nhân thọ hay phi nhân thọ và có nên áp dụng cả với các sản phẩm phụ trợ, bảo hiểm vi mô hay bảo hiểm công nghệ mới? Ví dụ, một đại lý bảo hiểm vi mô có thể muốn làm với nhiều doanh nghiệp nhỏ - nếu bị cấm tuyệt đối có thể hạn chế mô hình kết nối mới. Đại biểu đề nghị bổ sung điều khoản chuyển tiếp hoặc ngoại lệ cho bảo hiểm vi mô, công nghệ nếu được quản lý chặt.

Không những thế, cần có cơ chế giám sát việc chuyển đổi đại lý. Nếu cá nhân đại lý muốn chuyển từ doanh nghiệp A sang doanh nghiệp B, cần quy định thời gian chờ, thông báo, đảm bảo quyền lợi người tham gia bảo hiểm. Dự thảo Luật củng cố quy định về việc cá nhân không được đồng thời làm đại lý bảo hiểm cho hai doanh nghiệp bảo hiểm cùng loại hình (nhân thọ hoặc phi nhân thọ). Quy định này nhằm ngăn ngừa xung đột lợi ích và tăng cường tính chuyên nghiệp của đại lý.

Tuy nhiên, trong bối cảnh các dự án luật khác thúc đẩy cạnh tranh và đa dạng hóa dịch vụ, việc cấm hoàn toàn hoạt động đại lý chéo giữa các doanh nghiệp cùng loại hình cần được đánh giá kỹ lưỡng về tác động đến thị trường lao động và khả năng tiếp cận sản phẩm của người dân, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa. Đại biểu đề nghị xem xét liệu có thể có ngoại lệ hoặc quy định chặt chẽ hơn thay vì cấm tuyệt đối, nhằm dung hòa giữa việc kiểm soát rủi ro và thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh.

T. Uyên