Huy động sáng kiến, tìm kiếm các giải pháp tài chính mới cho đa dạng sinh học

Đây là hoạt động do Sáng kiến Tài chính Đa dạng sinh học (BIOFIN) của UNDP và Chính phủ Việt Nam đồng tổ chức. Đây cũng là lần đầu tiên hơn 40 quốc gia trong khu vực cùng nhau thảo luận về những giải pháp sẵn sàng đầu tư để bảo tồn đa dạng sinh học kể từ Hội nghị COP16 về Đa dạng sinh học của Liên Hợp Quốc tại Cali năm 2024. Ban tổ chức cho biết nhiều cơ chế tài chính đa dạng, bao gồm tín chỉ đa dạng sinh học, trái phiếu xanh và bảo hiểm thiên nhiên, sẽ được giới thiệu tại Đối thoại.

Hội nghị được tổ chức trong bối cảnh, cộng đồng quốc tế đang nỗ lực mạnh mẽ để triển khai Khung Đa dạng sinh học toàn cầu Côn Minh–Montreal, trong đó có mục tiêu về huy động nguồn lực tài chính cho Đa dạng sinh học - then chốt để biến những cam kết thành hành động cụ thể. Vì thế sự hợp tác của các nước trong khu vực có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, giúp các quốc gia chia sẻ kinh nghiệm, huy động sáng kiến và tìm kiếm các giải pháp tài chính mới, góp phần bảo vệ thiên nhiên và phát triển bền vững.

Theo đó, trong 3 ngày từ 23 - 25/9/2025, các quốc gia dự kiến sẽ thúc đẩy thế hệ mới của các cách tiếp cận tài chính, gắn kết cải cách chính sách công với các công cụ tài chính sáng tạo, đồng thời tăng cường quan hệ đối tác với khu vực tư nhân. Chương trình nghị sự nhấn mạnh cách các công cụ như trái phiếu xanh, bảo hiểm dựa vào thiên nhiên, tín chỉ đa dạng sinh học, cũng như các công cụ nợ và vốn chủ sở hữu có thể được nhân rộng để đạt mục tiêu đa dạng sinh học quốc gia trong khi vẫn thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn diện.

Thực tế trong bối cảnh nguồn hỗ trợ phát triển quốc tế suy giảm, các giải pháp tài chính này được nhận định là đang mang đến cho các chính phủ những chiến lược thay thế nhằm huy động nguồn lực cho thiên nhiên và bảo tồn đa dạng sinh học.

Việt Nam tái khẳng định cam kết huy động các giải pháp tài chính sáng tạo cho đa dạng sinh học

Phát biểu tại Hội nghị ông Nguyễn Quốc Trị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam nhấn mạnh: “Việt Nam tái khẳng định cam kết đồng hành cùng cộng đồng quốc tế trong việc huy động các giải pháp tài chính sáng tạo cho đa dạng sinh học, lồng ghép bảo tồn vào chiến lược phát triển kinh tế – xã hội, và cùng nhau hướng tới một tương lai phát triển bền vững, hài hòa với thiên nhiên.”

Ông Nguyễn Quốc Trị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam phát biểu tại Hội nghị.

Thực tế phát triển bền vững gắn với bảo tồn thiên nhiên là một trong những ưu tiên hàng đầu trong chiến lược phát triển quốc gia của Việt Nam. Quan điểm này được khẳng định xuyên suốt trong Nghị quyết của Chính phủ về phát triển bền vững, trong đó chỉ rõ phải phát triển hài hòa cả ba trụ cột: kinh tế, xã hội và môi trường; đẩy mạnh mô hình tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn và quản lý bền vững tài nguyên thiên nhiên. Đây cũng là tinh thần được phản ánh trong các chiến lược quan trọng của Việt Nam như: Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030; Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2030, và đặc biệt là Chiến lược quốc gia về ĐDSH đến năm 2030, tầm nhìn 2050, Trong Chiến lược đã xác định đa dạng sinh học là vốn tự nhiên quan trọng để phát triển kinh tế xanh.

Những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả quan trọng trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học. Tỷ lệ che phủ rừng được duy trì ổn định ở mức 42%, nhiều hệ sinh thái quan trọng đã được phục hồi, diện tích các khu bảo tồn liên tục được mở rộng, trong đó có 09 khu Ramsar và 11 khu dự trữ sinh quyển được UNESCO công nhận, 15 Vườn di sản ASEAN và nhiều khu vực được công nhận có tầm quan trọng quốc tế khác. Chính sách Chi trả dịch vụ môi trường rừng đã tạo ra nguồn thu bền vững, hiện nay mỗi năm đóng góp trên 3.000 tỷ đồng cho công tác bảo tồn và sinh kế cộng đồng. Việt Nam cũng đang từng bước nghiên cứu, triển khai các công cụ tài chính mới như: tín chỉ carbon, tín chỉ đa dạng sinh học, bảo hiểm rủi ro thiên nhiên, và xây dựng các quỹ bảo tồn…

Thực tế phát triển bền vững gắn với bảo tồn thiên nhiên là một trong những ưu tiên hàng đầu trong chiến lược phát triển quốc gia của Việt Nam. Ảnh minh họa.

Phát biểu tại Hội nghị ngày 23/9/2025, bà Ramla Khalidi - Trưởng đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam cho biết: Tài chính đa dạng sinh học không chỉ là tiền bạc. Đó là sự thay đổi hệ thống—chuyển đổi chính sách, cơ chế khuyến khích và mô hình quản lý để bảo tồn trở thành một phần trong cách vận hành của nền kinh tế. Đó là xây dựng các nền kinh tế bảo vệ hệ sinh thái, nơi sinh kế, doanh nghiệp và ngân sách công đều gắn kết với thiên nhiên, và nơi tăng trưởng phụ thuộc vào việc giữ cho hệ sinh thái khỏe mạnh thay vì khai thác cạn kiệt.”

Bà Ramla Khalidi - Trưởng đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam phát biểu tại sự kiện.

Theo UNDP từ phương pháp BIOFIN đã huy động được hơn 1,6 tỷ USD cho thiên nhiên tại 41 quốc gia bắt đầu áp dụng các giải pháp tài chính từ năm 2018. Trong đó các điển hình nổi bật gồm Việt Nam, Malaysia, Philippines, Thái Lan, Sri Lanka, Mông Cổ, Kazakhstan và nhiều nước khác.

UNDP cũng cho biết thêm với sự hỗ trợ của GEF (Quỹ Môi trường Toàn cầu), đã có 26 quốc gia trong khu vực Âu – Á - Thái Bình Dương lần đầu tiên đang xây dựng kế hoạch tài chính cho đa dạng sinh học - tạo nền tảng cho nguồn tài chính dài hạn, phù hợp với ưu tiên phát triển quốc gia và chương trình nghị sự toàn cầu về đa dạng sinh học. Các quốc gia này là một phần của nhóm 91 quốc gia đang xây dựng Kế hoạch Tài chính Đa dạng sinh học quốc gia thông qua quan hệ đối tác toàn cầu giữa UNDP–BIOFIN và GEF. Cùng với 41 quốc gia tham gia ban đầu, BIOFIN hiện đã mở rộng ra hơn 130 quốc gia trên toàn thế giới, trở thành sáng kiến toàn cầu lớn nhất trong việc thiết kế và thực hiện các giải pháp tài chính cho thiên nhiên.

Chia sẻ tại đối thoại ông Martin Cadena, Giám đốc toàn cầu, UNDP BIOFIN cho biết: Quy mô hóa tài chính đa dạng sinh học không chỉ là huy động vốn—mà còn là chuyển đổi hệ thống, tạo điều kiện thuận lợi để dòng vốn cho thiên nhiên và con người được duy trì thường xuyên. Động lực tại khu vực Âu – Á – Thái Bình Dương cho thấy những gì có thể đạt được khi các quốc gia chủ động, phá vỡ rào cản, và các đối tác cung cấp hỗ trợ xúc tác. Bằng cách kết hợp các công cụ sáng tạo như trái phiếu xanh, bảo hiểm dựa vào thiên nhiên, và tín chỉ đa dạng sinh học với quan hệ đối tác mạnh mẽ giữa chính phủ và khu vực tư nhân, chúng ta đang chứng minh rằng tài chính có thể thúc đẩy bảo tồn hệ sinh thái đồng thời nâng cao đời sống cộng đồng.”

Vai trò ngày càng tăng của khu vực tư nhân trong thúc đẩy các quyết định đầu tư “thân thiện với thiên nhiên”

Thực tế các khu vực Âu – Á và Thái Bình Dương là nơi sở hữu một số hệ sinh thái quan trọng nhất thế giới. Tuy nhiên, bất chấp sự giàu có về thiên nhiên, các khu vực này vẫn phải đối mặt với khoảng trống tài chính nghiêm trọng. Thâm hụt tài chính toàn cầu cho đa dạng sinh học ước tính hơn 700 tỷ USD mỗi năm.Thực tế này cũng chỉ ra, khi các khoản viện trợ phát triển truyền thống tiếp tục suy giảm thì nhu cầu về các mô hình tài chính mang tính chất “xúc tác” càng trở nên cấp thiết. “Tài chính cho tài chính” là cụm từ chỉ việc sử dụng các nguồn viện trợ phát triển để mở khóa các dòng vốn công và tư lớn hơn, sẽ là phương thức quan trọng trong tương lai. (Sáng kiến BIOFIN của UNDP đã triển khai cách tiếp cận “tài chính cho tài chính” tại 41 quốc gia, huy động hơn 1,6 tỷ USD cho thiên nhiên kể từ năm 2018)

Hình ảnh tại sự kiện.

Tại đối thoại các quốc gia thảo luận về việc tái phân bổ các khoản trợ cấp gây hại (chấm dứt các ưu đãi thúc đẩy hủy hoại môi trường mang) lại “lợi ích kép”: không chỉ tiết kiệm ngân sách cho chính phủ mà còn tạo ra lợi ích lớn cho đa dạng sinh học bằng cách chấm dứt các ưu đãi thúc đẩy hủy hoại môi trường; BIOFIN–UNDP đang hỗ trợ các quốc gia xác định và đảo ngược chi tiêu công gây hại cho thiên nhiên.

Đối thoại khu vực kéo dài ba ngày nhằm thảo luận về việc hỗ trợ các quốc gia chuyển từ khâu lập kế hoạch sang thực hiện - với nhóm quốc gia mới được hưởng lợi từ các giải pháp đã thành công tại các khu vực tương ứng.

Hội nghị cũng ghi nhận vai trò ngày càng tăng của khu vực tư nhân trong thúc đẩy các quyết định đầu tư “thân thiện với thiên nhiên”, thông qua các công cụ tài chính kết hợp như trái phiếu xanh, cũng như các cơ chế như chia sẻ lợi ích và đóng góp cho tài nguyên về gien mà các doanh nghiệp đang dựa vào để kinh doanh.

Một sự chuyển dịch toàn cầu sang nền kinh tế “thân thiện với thiên nhiên” có thể tạo ra tới 10 nghìn tỷ USD cơ hội kinh doanh mới, theo Cam kết Vì Thiên nhiên (Nature Pledge) của UNDP—một cam kết nhiều năm, đầy tham vọng nhằm hỗ trợ 140 quốc gia thúc đẩy hành động môi trường toàn cầu ở quy mô lớn vì con người, hành tinh, hòa bình và thịnh vượng.

Phan Vi