IoT và AI - át chủ bài của hạ tầng xanh, đô thị thông minh

Các chuyên gia, nhà khoa học đã làm rõ vai trò cấp thiết của việc phát triển hạ tầng xanh, hướng tới xây dựng đô thị thông minh tại cuộc hội thảo "Phát triển hạ tầng xanh hướng tới xây dựng đô thị bền vững" mới đây.

PGS-TS Phạm Quang Thao, Phó chủ tịch Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) cho biết định hướng phát triển đô thị xanh là một trong những nhiệm vụ quan trọng, bảo đảm sự hài hòa, đồng thời cũng là chủ trương, chính sách hàng đầu của Đảng, Nhà nước trong quá trình tăng trưởng kinh tế. Phát triển đô thị bền vững trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng là nhu cầu cấp bách hiện nay, cần có sự chung tay của các cấp chính quyền và toàn xã hội. Sự quá tải và ô nhiễm ở các đô thị lớn của Việt Nam hiện nay đặt ra nhu cầu tất yếu của việc hình thành và phát triển đô thị xanh, bền vững.

PGS-TS Phạm Quang Thao, Phó chủ tịch VUSTA phát biểu

Trong quá trình xây dựng và phát triển đô thị theo hướng bền vững, việc tìm hiểu và ứng dụng các nghiên cứu về hệ thống hạ tầng xanh cần được quan tâm một cách đúng mức. Hệ thống hạ tầng xanh đóng góp phần không nhỏ vào việc phát triển đô thị bền vững nói chung và cho các đô thị của Việt Nam nói riêng, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống người dân và chỉ số phát triển địa phương, vùng quốc gia.

Theo PGS-TS Lưu Đức Hải - Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và phát triển hạ tầng (Tổng hội Xây dựng Việt Nam), Việt Nam đang trong giai đoạn đô thị hóa nhanh. Tính đến tháng 12.2024, tỷ lệ đô thị hóa ở Việt Nam là 44,3% với 900 đô thị: loại đặc biệt: 2; loại 1: 23; loại 2: 37; loại 3: 46; loại 4: 96; loại 5: 696. Tuy nhiên, quá trình này diễn ra với chất lượng chưa đồng đều, thiếu định hướng xanh và bền vững.

Theo thống kê, Việt Nam đang thải ra môi trường khoảng 60.000 tấn rác thải sinh hoạt mỗi ngày, trong đó phần lớn từ đô thị (60%). Hà Nội và TP.HCM là 2 đô thị có lượng rác thải lớn nhất: mỗi ngày Hà Nội phát sinh khoảng 7.000 tấn rác thải sinh hoạt, TP.HCM khoảng 13.000 tấn chất thải rắn sinh hoạt. Trong đó, gần 80% được xử lý bằng hình thức chôn lấp, chủ yếu là chôn lấp không hợp vệ sinh. Diện tích cây xanh bình quân đầu người còn thấp: Tại thành phố Hà Nội, diện tích cây xanh bình quân đạt khoảng 2 m²/người. TP.HCM ước tính chỉ đạt 0,55 m²/người, thấp hơn rất nhiều so với mức khuyến nghị của WHO là ≥9 m²/người.

Trong bối cảnh Việt Nam đang đối mặt với những thách thức đô thị hóa nhanh, ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu và suy giảm không gian công cộng, yêu cầu chuyển đổi mô hình phát triển hạ tầng theo hướng xanh là tất yếu. Dựa trên cơ sở lý luận, bài học quốc tế và hiện trạng trong nước, nhóm giải pháp xanh hóa hạ tầng cần được tiếp cận một cách hệ thống, đa ngành và có tính liên kết chiến lược.

PGS TS Lưu Đức Hải cho rằng cần xây dựng chiến lược quốc gia riêng biệt, đồng bộ về phát triển hạ tầng xanh đô thị; thiết lập bộ tiêu chí đánh giá hạ tầng xanh, các thành phần của hạ tầng xanh, đánh giá đô thị xanh; xây dựng bản đồ khu vực ưu tiên đầu tư hạ tầng xanh; ứng dụng giải pháp dựa vào tự nhiên... Vị chuyên gia này cũng cho rằng cần áp dụng cơ chế ưu đãi thuế, miễn phí thuê đất cho doanh nghiệp đầu tư hạ tầng xanh, công trình xanh, triển khai thí điểm và nhân rộng các mô hình đô thị xanh tại Việt Nam trên cơ sở học hỏi các mô hình quốc tế như Singapore (Garden City), Đức (Green Belt Planning), Trung Quốc (Sponge City)…

Chuyển đổi số phát triển hạ tầng xanh cũng là chủ đề thảo luận dành được nhiều sự quan tâm. Theo TS Hán Minh Cường, đại diện Công ty cổ phần Tập đoàn SGroup Việt Nam, song song với xu hướng đô thị xanh, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã mang đến sự phát triển mạnh mẽ của các công nghệ số, trong đó nổi bật là internet vạn vật (IoT) và trí tuệ nhân tạo (AI). Đây là hai công nghệ trụ cột định hình nên các đô thị thông minh (smart cities) trên thế giới hiện nay. Thực tế, nhiều thành phố tiên tiến đã áp dụng IoT và AI trong quản lý hạ tầng đô thị và đạt được những kết quả tích cực về môi trường.

Ứng dụng IoT và AI trong phát triển hạ tầng xanh là xu hướng tất yếu và đầy tiềm năng. Đối với Việt Nam, nơi quá trình đô thị hóa đang diễn ra mạnh mẽ tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, việc nắm bắt và triển khai hiệu quả các công nghệ này sẽ góp phần quan trọng giúp đô thị phát triển theo hướng bền vững.

Về tầm nhìn và chính sách, ông Cường kiến nghị cần nhận thức rằng xây dựng đô thị thông minh và đô thị xanh là trách nhiệm chung của tất cả các cấp, các ngành và của cả cộng đồng dân cư. Về hạ tầng kỹ thuật số, các đô thị lớn của Việt Nam cần đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng công nghệ thông tin - viễn thông làm nền tảng cho việc triển khai IoT và AI.

Về ứng dụng cụ thể IoT và AI cho hạ tầng xanh, ông Cường cho rằng các đô thị nên bắt đầu bằng những dự án thí điểm có tính khả thi cao, sau đó nhân rộng khi thu được kết quả. Về cơ chế thực hiện, rất cần thúc đẩy hợp tác công - tư và hợp tác quốc tế trong triển khai hạ tầng xanh thông minh. Các thành phố lớn nên tổ chức đào tạo, tập huấn cho đội ngũ cán bộ quản lý đô thị về kiến thức cơ bản của IoT, AI và phân tích dữ liệu, giúp họ đủ khả năng vận hành và ra quyết định dựa trên các hệ thống thông minh.

Nhiều ý kiến khác cũng cho rằng cần quản lý vận hành hệ thống chiếu sáng công cộng theo hướng xanh, hiệu quả và bền vững. Quy hoạch công viên nghĩa trang khu vực ven đô Hà Nội hướng tới xây dựng đô thị bền vững, sự gắn kết giữa "xanh" và "thông minh"... Hạ tầng xanh không còn là khái niệm mang tính xu hướng, mà đang trở thành một yêu cầu tất yếu trong tiến trình đô thị hóa tại Việt Nam.

Tuyết Nhung