Iskander-M Nga tung 'đòn chí mạng' vào lá chắn Patriot của Ukraine

Theo thông báo chính thức, đòn tấn công đã phá hủy hoàn toàn radar đa chức năng AN/MPQ-65, cabin điều khiển và hai bệ phóng tên lửa của hệ thống Patriot. Đoạn video được Nga công bố cho thấy một vụ nổ lớn vào ban đêm, đi kèm các vụ nổ thứ cấp, được cho là do kho đạn phát nổ. Tuy nhiên, mức độ thiệt hại vẫn chưa được các nguồn độc lập xác nhận.

Tên lửa Iskander tấn công vào vị trí hệ thống phòng không Patriot gần làng Ordzhonikidze ở vùng Dnepropetrovsk. (Nguồn: X)

Patriot: 'Lá chắn thép' của Ukraine

Hệ thống Patriot (tên đầy đủ là MIM-104) là một trong những nền tảng phòng không tiên tiến nhất do Mỹ sản xuất, có khả năng chống lại nhiều mối đe dọa trên không, từ máy bay đến tên lửa đạn đạo.

Trung tâm điều khiển của hệ thống là radar AN/MPQ-65 có khả năng theo dõi tới 100 mục tiêu cùng lúc trong bán kính hơn 100 km. Mỗi khẩu đội Patriot, trị giá khoảng 1 tỷ USD, bao gồm radar, trạm điều khiển, máy phát điện và các bệ phóng chứa đến 16 tên lửa PAC-3.

Tuy nhiên, dù sở hữu công nghệ hiện đại, bản chất tĩnh và việc phải duy trì phát xạ radar liên tục lại khiến Patriot dễ bị phát hiện bởi các hệ thống trinh sát điện tử của đối phương, một điểm yếu mà Nga được cho là đã khai thác trong đòn tấn công vừa qua.

Iskander-M: 'Mũi lao siêu thanh' của Nga

Iskander-M là tên lửa đạn đạo tầm ngắn, được thiết kế để tấn công nhanh và chính xác vào các mục tiêu có giá trị cao. Với tầm bắn hơn 500 km và tốc độ bay trên Mach 6 (tương đương hơn 7.500 km/h), tên lửa này rất khó bị đánh chặn.

Tên lửa sử dụng hệ thống dẫn đường tích hợp, gồm định vị vệ tinh, dẫn đường quán tính và tham chiếu địa hình, giúp đạt độ chính xác chỉ từ 5–30 mét.

Một điểm nổi bật khác là khả năng cơ động ở giai đoạn cuối của tên lửa, khiến các hệ thống đánh chặn như Patriot gặp nhiều khó khăn trong việc phản ứng kịp thời.

Nga đã làm thế nào để tìm và tấn công hệ thống Patriot?

Để có thể tấn công chính xác, Nga nhiều khả năng đã sử dụng mạng lưới trinh sát kết hợp giữa vệ tinh, tín hiệu điện tử và máy bay không người lái (UAV) như Orlan-10. Các UAV này có thể phát hiện tín hiệu radar phát ra từ hệ thống AN/MPQ-65, từ đó xác định vị trí khẩu đội Patriot.

Sau khi xác định mục tiêu, tên lửa Iskander-M được phóng từ bệ phóng di động nằm sâu trong vùng kiểm soát của Nga, có thể cách xa mục tiêu từ 100–200 km. Tốc độ cao và đường bay thấp của tên lửa khiến lực lượng Ukraine hầu như không có thời gian để phản ứng.

Việc lựa chọn khu vực Ordzhonikidze không phải ngẫu nhiên. Dnipropetrovsk là trung tâm công nghiệp – hậu cần quan trọng của Ukraine, nơi tập trung nhiều cơ sở quân sự, kho hậu cần và tuyến tiếp tế, vì thế việc triển khai Patriot để bảo vệ khu vực này là dễ hiểu.

Tác động chiến lược và bài toán phòng không của Ukraine

Patriot là một phần trong mạng lưới phòng không chắp vá giữa các hệ thống thời Liên Xô cũ và vũ khí phương Tây hiện đại. Tuy nhiên, số lượng Patriot Ukraine có trong tay rất hạn chế, chỉ vài tổ hợp được viện trợ, khiến mỗi thiệt hại đều có thể gây ảnh hưởng lớn.

Việc mất một khẩu đội Patriot có thể buộc Ukraine phải tái bố trí các hệ thống còn lại, làm lộ ra những khu vực khác đang được bảo vệ. Trong khi đó, Nga đang tăng cường chiến thuật "SEAD" (áp chế phòng không đối phương), sử dụng vũ khí chính xác cao để vô hiệu hóa radar, từ đó mở đường cho các đợt không kích tiếp theo.

Dù phía Ukraine chưa phản hồi về thông tin, tuyên bố của Nga cho thấy họ đang cố chứng minh năng lực tấn công chính xác và sự vượt trội công nghệ, đặc biệt trong bối cảnh chiến sự ngày càng trở thành cuộc đối đầu giữa vũ khí Nga và phương Tây.

Hệ thống Patriot không phải là bất khả chiến bại. Trước đây, nó từng gây tranh cãi về hiệu quả thực sự, như trong Chiến tranh Vùng Vịnh năm 1991. Ở Ukraine, Patriot đã thể hiện tốt trước UAV và tên lửa hành trình nhưng vẫn gặp khó khăn trước các mối đe dọa đạn đạo siêu thanh như Iskander-M.

Ở chiều ngược lại, hệ thống phòng không S-400 của Nga, được coi là tương đương với Patriot, cũng từng bị Ukraine tấn công bằng tên lửa ATACMS. Điều này cho thấy ngay cả những hệ thống hiện đại nhất cũng không tránh khỏi rủi ro trong bối cảnh xung đột công nghệ cao hiện nay.

Xuân Minh