Israel đã cài chất nổ vào loạt máy nhắn tin của Hezbollah?

Toàn cảnh vụ nổ máy nhắn tin của Hezbollah ở Liban

Vào đêm 17/9, hàng loạt máy nhắn tin của các thành viên lực lượng Hezbollah đã phát nổ trên khắp Liban và một số khu vực ở Syria. Vụ việc khiến ít nhất 9 người thiệt mạng và 2.800 người khác bị thương. Đáng chú ý, trong số những người bị thương có Đại sứ Iran tại Liban - ông Mojtaba Amani, cùng nhiều chỉ huy cấp cao của Hezbollah.

Một số nguồn tin khu vực nhận định vụ việc do lực lượng tình báo Israel tiến hành, nhằm đáp trả vụ ám sát một cựu quan chức quốc phòng cấp cao của Israel mà Tel Aviv cáo buộc do Hezbollah thực hiện. Trong khi đó, một quan chức Hezbollah giấu tên khẳng định đây là “vụ xâm phạm an ninh nghiêm trọng nhất” trong cuộc giao tranh xuyên biên giới kéo dài hơn 11 tháng qua giữa Israel và Hezbollah.

Những vụ nổ đầu tiên xảy ra vào đêm 17/9, sau đó kéo dài khoảng một giờ tại nhiều khu vực trên khắp Liban, đặc biệt là Dahiyeh, khu ngoại ô phía Nam thủ đô Beirut – nơi được coi là thành trì của Hezbollah. Tình trạng này cũng xảy ra với máy nhắn tin của một số tay súng Hezbollah ở Syria.

Người dân Liban ở bên ngoài bệnh viện điều trị cho các nạn nhân vụ nổ máy nhắn tin tại Beirut ngày 17/9. Ảnh: Reuters.

Xe cứu thương đã làm tắc nghẽn các đường phố ở thủ đô Beirut, thành phố Tyre và các ngôi làng trên khắp thung lũng Beqaa và miền Nam Liban, đưa những người bị thương đến bệnh viện. Hình ảnh những người bị thương với phần hông bị bỏng và bàn tay bị thương đã được lan truyền nhanh chóng trên các phương tiện truyền thông địa phương.

Bộ Y tế Liban đã đặt các bệnh viện trên khắp đất nước trong tình trạng “báo động tối đa” và hướng dẫn người dân tránh xa các thiết bị liên lạc không dây.

Chúng tôi đã ghi nhận hơn 2.800 trường hợp bị thương, trong đó có 200 ca đang trong tình trạng nguy kịch, cần phải can thiệp phẫu thuật hoặc chăm sóc đặc biệt. Các vết thương chủ yếu ở mặt, tay và bụng.

Ông Firass Abiad, Bộ trưởng Y tế Liban.

Sự cố xảy ra sau khi Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tổ chức một loạt các cuộc tham vấn an ninh cấp cao với lãnh đạo các lực lượng an ninh vào thời điểm căng thẳng với Hezbollah gia tăng. Trước đó chỉ vài giờ, Israel đã quyết định mở rộng các hoạt động quân sự bao gồm việc ngăn chặn các cuộc tấn công của lực lượng Hezbollah ở Liban nhằm vào các khu vực ở phía Bắc Israel, qua đó tạo điều kiện để người dân Israel trở về nhà an toàn. Động thái này cho thấy một chiến dịch quân sự lớn chống lại Hezbollah có khả năng xảy ra.

Sau các vụ nổ, Hezbollah tuyên bố “sẵn sàng ở mức cao nhất để bảo vệ Liban và người dân”, đồng thời quy trách nhiệm cho Israel gây ra vụ việc và cảnh báo sẽ trả đũa. Bộ trưởng Thông tin Liban Ziad Makary chỉ trích đây là “hành động khiêu khích” của Israel.

Lực lượng Hamas, một phong trào vũ trang được Iran hậu thuẫn, cũng cho rằng vụ nổ máy nhắn tin là hành động leo thang và sẽ chỉ khiến Israel thất bại. Trong khi đó, Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi đã lên án mạnh mẽ các vụ nổ máy nhắn tin gây thương vong lớn ở Liban, đồng thời khẳng định Tehran sẵn sàng hỗ trợ điều trị cho những người bị thương.

Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi. Ảnh: IRNA.

Về phía Mỹ, Washington khẳng định không liên quan đến vụ nổ và cũng không biết bên nào đứng sau vụ tấn công. Mỹ kêu gọi tìm kiếm giải pháp ngoại giao nhằm giải quyết căng thẳng giữa Israel và Liban, đồng thời hối thúc Iran và các lực lượng ủy nhiệm không lợi dụng vụ việc để gây ra bất ổn ở khu vực.

Diễn biến mới làm dấy lên lo ngại xung đột lan rộng ở khu vực Trung Đông trong bối cảnh chiến sự Gaza chưa lắng xuống, trong khi các cuộc đàm phán ngừng bắn giữa Israel và Hamas tiếp tục bế tắc. Lo ngại xung đột leo thang, một loạt hãng hàng không quốc tế đã bắt đầu hủy các chuyến bay đến Israel, trước nguy cơ một cuộc trả đũa tiềm tàng của Hezbollah. Trong đó, hãng hàng không Air France đã hủy các chuyến bay Tel Aviv - Paris trong 48 giờ tới. Hãng hàng không Lufthansa của Đức, Swiss International Air Lines và Brussels Airlines được cho là đã ngay lập tức dừng các chuyến bay đến Israel.

Một số giả thuyết về nguyên nhân vụ nổ máy nhắn tin

Máy nhắn tin là thiết bị liên lạc nhỏ, hoạt động trên sóng vô tuyến, được lực lượng Hezbollah ưu tiên sử dụng vì độ bảo mật cao và tránh bị theo dõi. Tuy nhiên, loạt vụ nổ mới này khiến nhiều người băn khoăn rằng bằng cách nào mà một thiết bị liên lạc công nghệ thấp và được coi là khó định vị ở nhiều nơi trên thế giới lại có thể trở thành vũ khí nguy hiểm chết người?

Các chuyên gia quân sự đã chia sẻ hai giả thuyết đối lập về nguyên nhân khiến hàng nghìn máy nhắn tin có thể phát nổ cùng lúc. Một giả thuyết là khả năng xâm nhập an ninh mạng, khiến pin lithium của máy nhắn tin quá nóng và phát nổ. Một giả thuyết khác là về “cuộc tấn công chuỗi cung ứng”, trong đó máy nhắn tin bị can thiệp trong quá trình sản xuất và vận chuyển.

Lực lượng Hezbollah từ lâu phụ thuộc vào máy nhắn tin để tránh bị Israel chặn thu thông tin liên lạc và xác định vị trí các cuộc tấn công bằng tên lửa. Những nghi ngờ về việc Israel xâm nhập được vào hệ thống viễn thông của nhóm này đã được đưa ra từ tháng 10 năm ngoái, vì một số chỉ huy của Hezbollah đã bị ám sát trong các cuộc tấn công có mục tiêu.

Hình ảnh còn lại sau khi một chiếc máy nhắn tin phát nổ. Ảnh: X Quds News Network.

Hồi tháng 2 năm nay, thủ lĩnh Hezbollah - ông Hassan Nasrallah đã ra lệnh cho các thành viên ngừng sử dụng điện thoại di động, với lý do các thiết bị thông minh có thể bị tình báo Israel theo dõi. Hezbollah sau đó đã tiến hành chuyển đổi sang một số loại máy nhắn tin, và các máy nhắn tin phát nổ hàng loạt vào ngày 17/9 được cho là nằm trong lô hàng mới mua cách đây vài tháng. Hezbollah đã phân phối số máy nhắn tin kể trên cho các thành viên ở Liban, các đồng minh của lực lượng này ở Iran và Syria.

Loạt vụ nổ máy nhắn tin đã đánh vào điểm yếu nhất của Hezbollah khi phá hủy phương tiện liên lạc trọng yếu mà nhóm này sử dụng. Hãng tin CNN dẫn nguồn thạo tin cho biết Israel có thể là thủ phạm đứng đằng sau vụ tấn công, với sự hợp tác giữa cơ quan tình báo và quân đội của nước này.

Trong khi đó, New York Times dẫn nguồn tin từ quan chức Mỹ nói rằng Israel bị nghi ngờ đã đặt vật liệu nổ vào một lô máy nhắn tin do Đài Loan (Trung Quốc) sản xuất, được nhập khẩu vào Liban để Hezbollah sử dụng.

Những chiếc máy nhắn tin của Gold Apollo được trưng bày tại trụ sở công ty này. Ảnh: Reuters.

Theo các quan chức Mỹ, những chiếc máy nhắn tin mà Hezbollah đặt mua từ Công ty Gold Apollo ở Đài Loan đã bị can thiệp trước khi đến Liban. Phần lớn máy nhắn tin thuộc mẫu AP924 của Công ty Gold Apollo, ba mẫu khác của Gold Apollo cũng có trong lô hàng. Các quan chức này cho biết chất nổ, chỉ nặng từ 28 đến 56 gram, đã được gài bên cạnh pin của mỗi chiếc máy nhắn tin. Một công tắc cũng được gắn vào để có thể kích hoạt từ xa, nhằm kích nổ chất nổ. Các thiết bị này đều được lập trình để kêu bíp trong vài giây trước khi phát nổ.

Đây không phải là sự cố xảy ra ngẫu nhiên hoặc tình cờ. Đây là một cuộc tấn công có chủ đích do một hoặc nhiều bên sử dụng chiến thuật tinh vi thực hiện. Các thiết bị điện tử như điện thoại di động và máy nhắn tin thường không được sản xuất tại Liban, Syria hay Iran. Hezbollah đặt mua những sản phẩm này từ các nhà sản xuất ở nước ngoài. Có khả năng là đã có tác động hoặc can thiệp đến chuỗi cung ứng.

Ông Joseph Steinberg, tác giả cuốn sách Cybersecurity For Dummies.

Tờ Wall Street Journal trước đó đưa tin rằng một số thành viên Hezbollah cảm thấy máy nhắn tin của họ nóng lên và vứt chúng đi trước khi xảy ra loạt vụ nổ. Tờ Al Jazeera trích dẫn một nguồn tin an ninh Liban thì cho rằng trọng lượng của chất nổ được đặt trong mỗi thiết bị chỉ dưới 20 gram.

Phản ứng trước thông tin máy nhắn tin Gold Apollo liên quan tới vụ nổ ở Liban, ông Hsu Ching-Kuang, nhà sáng lập công ty ở Đài Loan, Trung Quốc cho biết, Gold Apollo chỉ là nạn nhân của vụ việc.

Ngoài giả thuyết can thiệp chuỗi cung ứng, một số chuyên gia đưa ra nghi ngờ rằng các máy nhắn tin đã bị can thiệp để khiến pin của chúng nóng lên cho đến khi phát nổ. Nhưng chuyên gia an ninh mạng Robert Graham đã bác bỏ lý thuyết đó, cho rằng quá khó để có thể điều khiển khiến gần 3.000 cục pin đồng loạt làm việc quá tải và bốc cháy. Một số ý kiến khác thì cho rằng có tín hiệu điện tử kích hoạt hàng loạt vụ nổ. Hiện tại, Israel vẫn chưa đưa ra bình luận về vụ máy nhắn tin phát nổ hàng loạt này.

Thùng thuốc súng Trung Đông có bùng cháy?

Kể từ tháng 10 năm ngoái, các cuộc giao tranh xuyên biên giới giữa Israel và Hezbollah đã trở thành “điều bình thường mới” trong cuộc sống hàng ngày của người dân khu vực biên giới Israel - Liban.

Tuy nhiên, loạt vụ tấn công máy nhắn tin vừa qua cho thấy mức độ căng thẳng có thể leo thang nguy hiểm ngoài tầm kiểm soát, thậm chí vượt qua cả vụ Israel ám sát chỉ huy cấp cao của Hezbollah Fu'ad Shukr hồi cuối tháng 7, bởi quy mô rộng lớn và cách thực hiện tinh vi.

Dù Israel chưa chính thức nhận trách nhiệm về vụ nổ, các chuyên gia an ninh cho rằng cuộc tấn công này có thể là dấu hiệu của một đòn tấn công tâm lý và chiến lược nhằm gây hỗn loạn cho Hezbollah trước khi Tel Aviv mở rộng hoạt động quân sự ở biên giới phía Bắc. Nếu Hezbollah quyết định đáp trả, các cuộc giao tranh hiện nay có thể lan rộng, trở thành một cuộc chiến toàn diện trong khu vực, gây ra hậu quả thảm khốc khó lường.

Vụ nổ hàng loạt máy nhắn tin khiến gần 3.000 người thương vong ở Liban. Ảnh: Reuters.

Mặc dù Israel từ chối bình luận về các vụ nổ, nhưng Hezbollah đã cáo buộc Israel “hoàn toàn chịu trách nhiệm về vụ tấn công.” Về phần mình, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và Bộ trưởng Quốc phòng Yoav Gallant đã nhóm họp để đánh giá tình hình an ninh sau vụ việc.

Theo truyền thông Israel, nội dung cuộc họp trên nhằm tập trung xây dựng các kịch bản phản ứng trong trường hợp căng thẳng lan rộng. Trước đó ít giờ, chính quyền các địa phương ở miền Bắc Israel đã yêu cầu người dân ở gần nơi trú ẩn và gia cố các phòng an toàn, viện dẫn lo ngại về khả năng leo thang.

Đây là một cuộc xâm nhập tình báo mạnh mẽ. Nó tạo ra sự hỗn loạn trong nội bộ Hezbollah, tổn thương tâm lý trong các thành viên nhóm này và gây thiệt hại nặng nề mà không cần tấn công trực diện vào Liban. Tôi tin chắc là Hezbollah sẽ trả đũa, chỉ là chưa rõ thời điểm và cách thức. Hezbollah có thể chọn trả đũa bằng các cuộc không kích. Họ có tên lửa chính xác, những tên lửa này có thể nhắm đến hầu hết mọi nơi ở Israel, tầm bắn hơn 300 km. Họ có thể trả đũa bằng cách xâm nhập vào các cộng đồng ở biên giới phía Bắc. Tuy nhiên, những cộng đồng này hầu hết đều đã được sơ tán. Họ cũng có thể cố gắng phối hợp với các lực lượng ủy nhiệm khác của Iran.

Bà Sarit Zehavi, nhà sáng lập nhóm nghiên cứu Alma về an ninh Israel.

Theo một số chuyên gia quân sự, một cuộc trả đũa từ Hezbollah có thể là bước ngoặt cho xung đột kéo dài nhiều tháng qua giữa lực lượng này và quân đội Israel. Thậm chí, một phản ứng mạnh mẽ từ Hezbollah có thể là điều mà Tel Aviv đang chờ đợi để hiện thực hóa các mục tiêu nhằm giải giáp Hezbollah, tương tự như phong trào Hamas ở Dải Gaza.

Về phía Hezbollah, loạt vụ nổ cho thấy sự dễ bị tổn thương của lực lượng này trước sự xâm nhập của Israel vào mạng lưới tình báo và truyền thông. Sau cuộc tấn công trên, Hezbollah chắc chắn sẽ xem xét lại toàn bộ bộ máy an ninh nội bộ, kiểm tra những lỗ hổng trong an ninh và cố gắng tăng cường nghiệp vụ cho các thành viên. Thậm chí, giới quan sát cho rằng có thể sẽ có một cuộc thanh trừng nội bộ để tìm ra gián điệp - động thái có khả năng dẫn đến nguy cơ đổ máu trong lực lượng này.

Sau vụ nổ, Hezbollah chắc chắn sẽ xem xét lại toàn bộ bộ máy an ninh nội bộ. Ảnh: AP.

Có rất nhiều giả thiết liên quan đến vụ việc, tuy nhiên vẫn cần thời gian điều tra để đưa ra câu trả lời chính xác. Cùng với Hezbollah, lực lượng Houthi ở Yemen, các nhóm dân quân ở Iraq và Syria, các lực lượng ủy nhiệm khác của Iran được cho là sẽ thực hiện các biện pháp phòng ngừa chặt chẽ hơn, và thay đổi cách thức liên lạc để ngăn chặn các vụ việc tương tự.

Sau vụ ám sát chỉ huy cấp cao Fu'ad Shukr hồi tháng 7, Hezbollah đã phải đợi gần bốn tuần để tung ra phản ứng của mình, đó là bắn khoảng 300 quả rocket và máy bay không người lái vào Israel để trả đũa, phần lớn trong số đó đã bị phòng không Israel bắn hạ. Giờ đây, với hàng nghìn thành viên Hezbollah bị thương sau vụ nổ và kênh an ninh bị xâm nhập, các nhà quan sát cho rằng điều cần phải theo dõi nhất hiện nay không phải là phản ứng của nhóm này, mà là kế hoạch mở rộng mục tiêu quân sự của Israel. Liệu vụ tấn công máy nhắn tin này có phải là tiền đề cho một chiến dịch lớn hơn của chính quyền Thủ tướng Benjamin Netanyahu nhằm vào Hezbollah hay không? Và liệu Tel Aviv có lợi dụng thời điểm mong manh nhạy cảm hiện nay để phát động cuộc tấn công trên bộ vào Liban hay không?

Ngọc Mai