Kê khai thuế: Không thể áp dụng cùng một 'khuôn'

Cách biệt lớn giữa các hộ kinh doanh

Bộ Tài chính đang lấy ý kiến cho dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi), trong đó đề xuất xóa bỏ hình thức thuế khoán, chuyển sang áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp theo phương pháp trực tiếp đối với hộ và cá nhân kinh doanh.

Theo Bộ Tài chính, đến tháng 12/2024, cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ, cá nhân kinh doanh đang được quản lý thuế, trong đó 2,2 triệu hộ có hoạt động kinh doanh ổn định. Gần 60% số này có doanh thu trên 100 triệu đồng/năm, thuộc diện nộp thuế. Năm ngoái, có 860 hộ kinh doanh đạt doanh thu từ 30 tỷ đồng trở lên, trong đó 121 hộ nộp thuế khoán. Thống kê năm nay, hơn 650 hộ nộp thuế khoán có doanh thu đạt ngưỡng của doanh nghiệp siêu nhỏ, thuộc diện phải chuyển sang kê khai.

Bộ Tài chính đề xuất hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên sẽ áp dụng chế độ kế toán đơn giản như doanh nghiệp vừa và nhỏ, theo Thông tư 88/2021/TT-BTC. Với nhóm có doanh thu từ 200 triệu đồng đến dưới 1 tỷ đồng/năm sẽ thực hiện sổ sách ghi chép doanh thu phát sinh theo hướng đơn giản.

Khoảng 1,3 triệu hộ kinh doanh có doanh thu trên 100 triệu đồng/năm thuộc diện nộp thuế.

Trao đổi với PV Tiền Phong, TS. Nguyễn Quốc Việt - Trường Đại học Kinh tế (UEB), Đại học Quốc gia Hà Nội chỉ ra, Thông tư 88 yêu cầu hộ kinh doanh chuyển sang kê khai phải ghi chép thu - chi với 7 loại sổ sách. Đây là yêu cầu tương đối phức tạp, đòi hỏi chi phí tuân thủ cao. Trong khi đó, trình độ của các hộ kinh doanh rất khác nhau, không thể áp dụng đồng nhất.

Ông Việt lưu ý, từ 1/1/2026, việc mở rộng kê khai cho toàn bộ hộ kinh doanh sẽ là thách thức lớn, không thể áp dụng cứng nhắc theo kiểu “mệnh lệnh hành chính” mà cần có sự hỗ trợ thiết thực từ phía cơ quan nhà nước, đặc biệt là trong giai đoạn chuyển tiếp. Mục tiêu cuối cùng là tạo thuận lợi cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của các cá nhân, chứ không phải đơn thuần là siết chặt quản lý hay tăng thu.

Sẽ miễn phí công cụ kế toán, hóa đơn

TS. Nguyễn Ngọc Tú - giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội - cho rằng, để việc chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai diễn ra suôn sẻ, cần tạo điều kiện cho các hộ kinh doanh đủ năng lực được "tập dượt" từ năm 2025.

“Nên tạo cơ chế khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi như: Giảm 50% phần thuế tăng thêm trong năm đầu tiên nếu hộ kê khai trung thực, đồng thời hỗ trợ một phần chi phí phần mềm, hóa đơn”, ông Tú nói và đề nghị cần có tài liệu hướng dẫn pháp lý rõ ràng, dễ hiểu về các nội dung thiết thực như cách tính thuế theo doanh thu, mức thuế suất áp dụng, các trường hợp được miễn - giảm, quy định về truy thu, chỉ tiêu kê khai hóa đơn... phổ biến đến từng hộ, tiểu thương.

Tiểu thương đã đăng ký phần mềm, có thể xuất hóa đơn điện tử ngay trên điện thoại.

Ông Mai Sơn - Phó Cục trưởng Cục Thuế, Bộ Tài chính - cho biết, để chuẩn bị cho việc xóa bỏ hình thức thuế khoán từ 1/1/2026, Bộ Tài chính đang đề xuất sửa đổi, bổ sung các Luật Thuế và quản lý thuế có liên quan.

Về chế độ kế toán, chứng từ, hóa đơn đối với hộ kinh doanh, ông Sơn cho biết, Bộ Tài chính chủ trương đơn giản hóa tối đa để các hộ dễ thực hiện. Cơ quan nhà nước phối hợp với các nhà cung cấp phần mềm để cung cấp miễn phí công cụ kế toán, hóa đơn cho hộ kinh doanh. Mục tiêu là hỗ trợ ghi sổ, xuất hóa đơn minh bạch, giảm thủ tục và chi phí. Các ứng dụng của ngành thuế giúp hộ kinh doanh dễ tính toán doanh thu, thuế, từ đó thuận tiện chuyển sang phương thức mới.

Bộ Tài chính đã chỉ đạo ngành thuế đã và đang đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính. Dựa trên dữ liệu doanh thu từ hóa đơn điện tử, hệ thống thuế sẽ tự động tính toán số thuế phải nộp và lập sẵn tờ khai thuế cho hộ kinh doanh. Hộ kinh doanh chỉ cần kiểm tra lại và xác nhận, giúp đơn giản hóa đáng kể việc kê khai thuế.

“Ngành thuế đang nâng cấp hệ thống hỗ trợ hộ kinh doanh kê khai thuế điện tử có tính năng tự động điền thông tin dựa trên dữ liệu hóa đơn, cũng như chức năng nhắc nhở thời hạn kê khai, nộp thuế”, ông Sơn cho biết.

Việt Linh