Khắc phục bất cập trong tư vấn hướng nghiệp

Học sinh Trường THPT Lý Thường Kiệt (Long Biên, Hà Nội) tham dự chương trình tư vấn hướng nghiệp. Ảnh: TG

Quy định này khắc phục những bất cập trong phân luồng vốn tạo áp lực cho học sinh, nhà trường trong kỳ thi vào lớp 10 ở các thành phố lớn.

Áp lực vì mục tiêu phân luồng

Đề án Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018 - 2025 đề ra mục tiêu có 25 - 30% học sinh tốt nghiệp THCS học tập tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Trong quá trình thực hiện, nhiều địa phương không đạt được mục tiêu này, đồng thời tạo ra áp lực lớn cho các kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 hằng năm.

Là địa phương có quy mô giáo dục lớn nhất cả nước với hơn 2,3 triệu học sinh và không ngừng tăng mỗi năm, Hà Nội đối diện với thách thức lớn trong việc giải bài toán đáp ứng đủ chỗ học của học sinh đồng thời với việc đảm bảo tỷ lệ phân luồng. Thách thức ấy càng lớn khi hầu hết phụ huynh mong muốn con em mình tiếp tục học lên cấp THPT chứ không phải theo học trường nghề.

Chị Nguyễn Thị Mai Loan - phụ huynh ở quận Thanh Xuân chia sẻ: “Năm học trước, gia đình phải suy nghĩ nhiều khi định hướng cho con thi vào lớp 10. Học lực trung bình nên giáo viên chủ nhiệm khuyên con và gia đình nên chọn học trường nghề chứ không nên thi vào trường THPT công lập. Tuy nhiên, con vẫn quyết tâm thi và đã thi đỗ”.

Áp tỷ lệ phân luồng chung cho các địa phương nên vào mỗi mùa tuyển sinh, giáo viên chủ nhiệm thường gặp nhiều áp lực. Cô Nguyễn Thu Hà - giáo viên một trường THCS tại quận Hoàng Mai chia sẻ và lý giải, cấp trên giao chỉ tiêu phân luồng cho trường, trường lại giao xuống giáo viên trong khi tâm lý chung của phụ huynh là muốn con thi vào lớp 10, nếu bị trượt mới tính tới các phương án khác. Do vậy, khi nghe giáo viên hay nhà trường định hướng, nhiều phụ huynh có con học chưa tốt thường bày tỏ không hài lòng.

Ở góc độ trường dạy nghề, ông Đồng Văn Ngọc - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Cơ điện Hà Nội cho hay, giáo dục nghề nghiệp cho người học là nội dung quan trọng. Tuy nhiên, nói hiệu quả chưa thì câu trả lời là chưa vì lâu nay, bởi cách triển khai định hướng, phân luồng trong trường học mang tính chất áp đặt, khô cứng theo hướng những em không học tốt mới đi học nghề.

Hằng năm, trước mỗi mùa tuyển sinh, phương tiện thông tin đại chúng lại đề cập đến trường hợp giáo viên chủ nhiệm, nhà trường cấp THCS tư vấn kiểu “cấm” thi vào lớp 10 vì năng lực học sinh yếu kém. Bởi vậy, kỳ thi tuyển sinh lớp 10 ở Hà Nội và một số thành phố lớn rất khó khăn, gây áp lực cho học sinh, phụ huynh. Tỷ lệ phân luồng sau THCS tại các thành phố lớn cũng không thể đáp ứng được mục tiêu đề ra.

Cũng theo ông Ngọc, điều chỉnh tỷ lệ học sinh vào trường nghề không quan trọng bằng tuyên truyền cho các em, phụ huynh hiểu và lựa chọn hướng đi nào đúng đắn, phù hợp với năng lực, hoàn cảnh thực tế. Bởi nếu không thích học nghề sau THCS, các em vẫn có thể lựa chọn học trường tư, hệ thống trung tâm giáo dục thường xuyên…

Ảnh minh họa INT.

Tháo gỡ bất cập

Nhìn lại kết quả triển khai Đề án Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh phổ thông giai đoạn 2018 - 2025 theo Quyết định 522 năm 2018 của Thủ tướng Chính phủ, báo cáo của Bộ GD&ĐT cho thấy, tỷ lệ phân luồng học sinh sau THCS bình quân cả nước là 17,8%. Nhiều địa phương như Hà Nội, Hải Phòng đạt dưới 12%.

Là địa phương đạt thành tích tốt trong công tác phân luồng THCS trong những năm vừa qua, nhưng ông Nguyễn Phú Sơn - Giám đốc Sở GD&ĐT Vĩnh Phúc thẳng thắn thừa nhận công tác phân luồng còn nhiều bất cập, nhất là việc áp định mức cố định cho các địa phương, trong khi điều kiện cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên các trường nghề chưa đáp ứng được.

Minh chứng từ địa phương, ông Sơn trao đổi, Vĩnh Phúc nằm trong top 6 đơn vị có tỷ lệ phân luồng cao. Từ 2018 đến nay luôn đạt trên 30%, riêng năm học vừa qua đạt 38%. Có được điều này bởi tỉnh sớm ban hành Nghị quyết hỗ trợ công tác hướng nghiệp, hỗ trợ học phí, tài liệu học tập cho học sinh học nghề.

Học sinh sau khi học nghề ra trường có thể đi làm và bước đầu có thu nhập. Các chương trình học nghề của Vĩnh Phúc tương đối đa dạng về mô hình như trung cấp nghề, cao đẳng nghề, giáo dục thường xuyên kết hợp học nghề. Cùng đó, tỉnh đã giao chỉ tiêu, nhiệm vụ cụ thể cho từng đơn vị, nhà trường.

Tuy nhiên, việc áp dụng chỉ tiêu phân luồng cũng gặp một số bất cập vì hệ thống giáo dục nghề nghiệp chưa đảm bảo điều kiện, thiếu đồng bộ với số lượng học sinh theo học, không tạo sức hút mà còn tạo sức ép với địa phương. Số lượng hơn 10 nghìn học sinh (chiếm 38% tổng số học sinh tốt nghiệp THCS) đã gây áp lực lớn cho trường nghề bởi các đơn vị này không đủ nguồn lực, khả năng để quản lý như các trường phổ thông.

“Khi áp dụng hình thức giao chỉ tiêu, chúng tôi thấy đã gây áp lực cho phụ huynh và cả học sinh. Trẻ mới học lớp 6, bố mẹ đã phải nghĩ cho con thi vào lớp 10 thế nào. Không riêng gì Vĩnh Phúc mà các tỉnh khác đều chung tình trạng thi vào lớp 10 khó, áp lực hơn thi đại học”, ông Sơn nói.

Hơn nữa, học sinh học xong các trường nghề ở tuổi 15, tham gia vào thị trường lao động chỉ là giải pháp trước mắt chứ không phải bài toán bền vững. Định hướng phân luồng học sinh từ cấp THCS phù hợp nhưng tỷ lệ phân luồng sau THCS nên để các địa phương căn cứ vào tình hình thực tiễn, nhu cầu nguồn nhân lực để quyết định chứ không nên giao cố định chỉ tiêu là 30%.

Chung quan điểm, ông Trần Thế Cương - Giám đốc Sở GD&ĐT Hà Nội cũng cho rằng, giáo dục hướng nghiệp quan trọng, giúp nhận thức xã hội về định hướng nghề nghiệp, làm cơ sở thực hiện công tác phân luồng. Tuy nhiên, quan trọng là giúp người học tự nhận thức được nghề nghiệp, hướng đi cho mình trên cơ sở đánh giá được năng lực, sự phù hợp trong việc lựa chọn chứ không mang tính cưỡng bức, áp đặt chỉ tiêu cố định.

Lan Anh