Khai quật, làm rõ cấu trúc Đàn tế Nam Giao triều Hồ

Đây là đợt khai quật quy mô lớn nhất từ trước đến nay, hứa hẹn hé lộ thêm nhiều giá trị lịch sử, văn hóa ẩn sâu trong lòng đất của kinh đô triều Hồ. Việc làm này cũng thể hiện việc thực hiện cam kết chiến lược của UBND tỉnh Thanh Hóa với UNESCO trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị Di sản thế giới Thành nhà Hồ.

Theo đó, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ và Viện Khảo cổ tiến hành khai quật trên diện tích 9.909m², bao gồm 94 hố thuộc các khu vực nền 4 và nền 5 - là những khu vực trọng yếu trong tổng thể kiến trúc Đàn tế Nam Giao. Trong suốt quá trình khai quật (kết thúc vào tháng 7-2026), các đơn vị được cấp phép phải đảm bảo bảo vệ địa tầng di tích, an toàn di vật, cổ vật và hiện trường khai quật; xây dựng kế hoạch, tiến độ phù hợp với mục tiêu và giải pháp đã được phê duyệt. Tất cả di vật, cổ vật phát hiện trong quá trình khai quật phải được tạm thời bảo vệ tại chỗ, chỉnh lý khoa học và báo cáo Bộ VH-TT&DL để quyết định phương án bảo tồn, phát huy giá trị. Trường hợp di vật thuộc diện lưu giữ lâu dài sẽ được tạm nhập vào bảo tàng công lập tại địa phương, nơi có địa điểm khảo cổ.

Sử cũ chép, vào năm Canh Thìn 1400, Hồ Quý Ly lên ngôi, lập ra triều đại nhà Hồ và lập kinh đô mới Tây Đô, còn gọi Tây Giai để phân biệt với Đông Đô (Thăng Long, Hà Nội). Năm 1402, vua Hồ Hán Thương, con trai thứ được Hồ Quý Ly truyền ngôi đã lệnh cho xây dựng Đàn tế Nam Giao, hoàn thành vào tháng 8-1402, nay thuộc địa giới hành chính xã Vĩnh Lộc (huyện Vĩnh Lộc cũ), có diện tích hơn 2 ha, cách Thành Nhà Hồ khoảng 2,5km về phía Đông Nam. Từ năm 2004 đến nay, sau 4 lần thám sát, khai quật với tổng diện tích 18.000m2, các nhà khoa học đã nhận diện được cơ bản đặc trưng của di tích Đàn tế Nam Giao Thành nhà Hồ với kiến trúc khá độc đáo: lưng dựa núi Đốn Sơn (núi Đún), trước là cánh đồng Nam Giao, cấu trúc gồm 5 cấp nền từ thấp đến cao, cấu trúc theo hình chữ nhật quay hướng Nam, thể hiện rõ quan niệm "trời tròn, đất vuông" của người xưa. Vật liệu kiến trúc chính để xây dựng Đàn tế Nam Giao là đá xanh, tương tự đá xây Thành nhà Hồ. Ngoài ra, các nhà khảo cổ còn tìm thấy hiện vật thuộc nhiều loại hình và chất liệu khác, nổi bật là nhóm vật liệu bằng đất nung như gạch chữ nhật, ngói lá đề khắc hình rồng...

Đàn tế Nam Giao được công nhận là Di tích khảo cổ cấp quốc gia vào tháng 10- 2007. Đây là một trong 3 bộ phận hợp thành vùng lõi Di sản Thành nhà Hồ. Cùng với các công trình khác, Đàn tế Nam Giao đã góp phần làm sáng tỏ lịch sử, nghệ thuật, kiến trúc và đời sống của triều Hồ.

Hoa Mai