Khai thác tiềm năng rừng - mở hướng phát triển xanh

Giữ màu xanh đất biên cương

Diện tích đất lâm nghiệp toàn tỉnh chiếm 79,57% diện tích tự nhiên với tỷ lệ che phủ rừng ước đạt 55,06% vào năm 2025. Trong đó, diện tích có tiềm năng để phát triển kinh tế rừng hơn 515.000 ha, bao gồm toàn bộ quy hoạch rừng phòng hộ và rừng sản xuất - một “nguồn vốn tự nhiên” quý giá, đóng vai trò then chốt trong bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tai và phát triển sinh kế bền vững.

Để giữ rừng, tỉnh đã triển khai nhiều biện pháp đồng bộ, như: giao khoán rừng cho cộng đồng, hỗ trợ sinh kế thay thế cho người dân sống phụ thuộc vào rừng, tăng cường lực lượng kiểm lâm cơ sở... Từ năm 2016 đến nay, hàng chục nghìn ha rừng được khoán bảo vệ cho các hộ dân và nhóm hộ. Nhờ đó, tình trạng phá rừng, khai thác lâm sản trái phép giảm rõ rệt; nhiều khu vực từng bị xâm lấn nay đã phục hồi xanh tốt.

Công tác trồng rừng được đẩy mạnh. Riêng giai đoạn 2021 - 2025, toàn tỉnh phấn đấu trồng mới gần 2.000 ha rừng mỗi năm, tập trung vào cây bản địa, cây gỗ lớn như lát, dổi, sa mộc, keo tai tượng, quế. Các mô hình rừng sản xuất, rừng gỗ lớn đang mở ra triển vọng tăng giá trị thu nhập cho người trồng. Tại các xã: Nguyên Bình, Minh Tâm, Tam Kim…, mô hình trồng rừng kết hợp cây dược liệu dưới tán được coi là hướng đi mới. Ông Hoàng Văn Độ, người dân ở Vũ Minh, xã Nguyên Bình cho biết: Nhằm phát huy hiệu quả những lợi thế về địa hình đồi, núi, thời gian qua, công tác trồng rừng trở thành phong trào sâu rộng trong quần chúng nhân dân và là nghề đem lại thu nhập ổn định cho người dân địa phương. Từ năm 2024 đến nay, bà con trên địa bàn Vũ Minh trồng hơn 9 ha cây quế, 1 ha cây hồi; 31,3 ha cây dược liệu, gồm: Hoàng liên, Thường xuân, Chua gút, Bạch cập, Đan sâm, Đương quy, Bách bộ, Hy thiêm...

Đáng chú ý, dịch vụ chi trả môi trường rừng (PFES) đã tạo động lực kinh tế rõ rệt. Mỗi năm, Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh chi trả gần 30 tỷ đồng cho các chủ rừng, hộ dân và cộng đồng tham gia bảo vệ rừng. Nguồn kinh phí này không chỉ giúp người dân có thêm thu nhập mà còn nâng cao trách nhiệm của họ trong công tác bảo vệ, phòng cháy chữa cháy rừng.

Bà Nông Thị Thắm, xóm Phja Đén, xã Thành Công chia sẻ: Xóm có 50 hộ là các dân tộc Tày, Nùng, Dao được giao quản lý hơn 100 ha rừng phòng hộ đầu nguồn. Trung bình mỗi năm xóm được nhận hơn 50 triệu đồng tiền dịch vụ môi trường rừng. Có tiền người dân phấn khởi và có trách nhiệm bảo vệ rừng hơn.

Đồng chí Nông Thanh Mẫn, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trưởng cho biết: Những năm gần đây, tỉnh đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp bảo vệ rừng bền vững. Toàn tỉnh đang bảo vệ hơn 348.000 ha rừng tự nhiên, trong đó rừng đặc dụng 14.308 ha, rừng phòng hộ 196.000 ha, rừng sản xuất 126.900 ha. Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, tỉnh vẫn đối mặt không ít khó khăn. Địa hình hiểm trở, dân cư phân tán, giao thông đi lại khó khăn khiến công tác tuần tra, kiểm soát còn nhiều hạn chế. Một số nơi, việc quản lý rừng cộng đồng chưa chặt chẽ; tình trạng khai thác lâm sản trái phép, đốt nương làm rẫy vẫn còn xảy ra. Nguồn lực đầu tư cho bảo vệ rừng còn hạn chế, trong khi tác động của biến đổi khí hậu, thời tiết cực đoan ngày càng gia tăng, làm tăng nguy cơ cháy rừng, sạt lở đất.

Lực lượng kiểm lâm tăng cường công tác tuần tra, bảo vệ rừng.

Phát huy tiềm năng rừng - hướng đến kinh tế lâm nghiệp bền vững

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và yêu cầu phát triển bền vững, rừng không chỉ là lá chắn sinh thái mà còn là “nguồn vốn tự nhiên” quan trọng. Việc khai thác tiềm năng rừng theo hướng xanh, tuần hoàn, có trách nhiệm là chìa khóa để tỉnh phát triển hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường.

Thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XX, nhiệm kỳ 2025 - 2030, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh ban hành Chương trình bảo vệ và khai thác hiệu quả kinh tế rừng giai đoạn 2025 - 2030 nhằm góp phần thúc đẩy tăng trưởng xanh, nâng cao thu nhập và sinh kế bền vững cho người dân, tạo nền tảng quan trọng để tỉnh phát triển kinh tế - xã hội theo hướng hiện đại, hội nhập, thích ứng với biến đổi khí hậu, gắn với bảo vệ môi trường và đảm bảo an ninh, quốc phòng vùng biên giới.

Theo chương trình, mục tiêu chung đến năm 2030 là bảo vệ diện tích rừng hiện có, làm giàu và nâng cao giá trị hệ sinh thái rừng, đồng thời phát triển du lịch sinh thái, dược liệu dưới tán rừng và chế biến lâm sản để tăng thu nhập cho người dân. Trong đó, tỉnh đặt ra những mục tiêu cụ thể: Duy trì tỷ lệ che phủ rừng đạt 56,15% đến năm 2030; tăng giá trị thu nhập từ rừng sản xuất lên 1,2 lần/ha so với năm 2025; phát triển 3.000 ha cây quế, hồi và 500 ha dược liệu quý dưới tán rừng, xây dựng vùng trồng đạt tiêu chuẩn GACP-WHO; xây dựng ít nhất 1 mô hình du lịch sinh thái dựa vào rừng, gắn với bản sắc văn hóa cộng đồng. Tỉnh định hướng hình thành thị trường tín chỉ carbon rừng, mở ra cơ hội mới cho kinh tế xanh, góp phần thực hiện cam kết giảm phát thải khí nhà kính của Việt Nam.

Ở cấp cơ sở, các địa phương triển khai nhiều mô hình cụ thể, như: giao khoán bảo vệ rừng cho hộ gia đình; trồng cây phân tán với quy mô 2 triệu cây; khuyến khích chuyển đổi rừng trồng gỗ nhỏ sang gỗ lớn để tăng giá trị kinh tế. Hỗ trợ người dân tham gia các mô hình kinh tế lâm nghiệp: trồng rừng sản xuất, chế biến lâm sản, phát triển lâm sản ngoài gỗ; gắn phát triển kinh tế rừng với chương trình giảm nghèo bền vững. Phát triển các loại cây dược liệu hồi, quế với quy mô 3.000 ha và các cây dược liệu dưới tán rừng; trên nương, rẫy với quy mô 500 ha đối với các loài cây như: Sa nhân, Tam thất, Đương quy, Hoàng liên, Bạch cập, Hy thiêm, Bách Bộ, Hà thủ ô, Sâm các loại… nhằm phát huy tiềm năng và lợi thế các loại rừng, hình thành các vùng nguyên liệu tập trung quy mô lớn theo hướng liên kết chuỗi giá trị sản phẩm.

Phát triển kinh tế rừng đa giá trị, gắn sản xuất với chế biến và thương mại. Tỉnh đang khuyến khích đầu tư xây dựng nhà máy sơ chế, chế biến và sản xuất dược liệu ứng dụng công nghệ cao tại xã Nguyên Bình, tạo đầu ra ổn định cho vùng nguyên liệu. Các dự án du lịch sinh thái tại Vườn quốc gia Phja Oắc - Phja Đén và Khu bảo tồn Vượn Cao Vít Trùng Khánh được định hướng trở thành điểm nhấn phát triển kinh tế rừng gắn với bảo tồn.

Tăng cường bảo tồn các khu rừng đặc dụng và đa dạng sinh học, bảo vệ hơn 16.000 ha hệ sinh thái rừng đặc dụng, áp dụng các biện pháp lâm sinh, trồng cây bản địa quý hiếm, sử dụng công nghệ GIS, camera bẫy ảnh để giám sát động - thực vật hoang dã. Song song với đó, chú trọng đào tạo nguồn nhân lực lâm nghiệp, huy động nguồn vốn xã hội hóa, hợp tác quốc tế trong nghiên cứu và bảo tồn thiên nhiên. Việc hình thành chuỗi giá trị lâm sản ngoài gỗ, phát triển thị trường tín chỉ carbon sẽ mở ra hướng đi mới - đưa rừng trở thành tài sản có giá trị kinh tế, môi trường và xã hội.

Minh Hòa