Khám phá 'dòng chảy' tiếng Anh qua 100 cụm từ

Ra mắt đúng vào Ngày tiếng Anh thế giới (23.4.2025), tuyển tập Phrase-ology giới thiệu cách mà tiếng Anh vẫn luôn không ngừng phát triển, cũng như cách mà nó được hình thành bởi ảnh hưởng của toàn cầu hóa và văn hóa đại chúng, tuy nhiên, vẫn đồng thời lưu giữ được những cụm từ có nguồn gốc từ thời Hy Lạp cổ đại.

Dưới sự chủ trì của tiến sĩ Barbara McGillivray – chuyên gia ngôn ngữ học tính toán, và Iacopo Ghinassi – chuyên gia xử lý ngôn ngữ tự nhiên, nhóm nghiên cứu đã phân tích hàng triệu tài liệu trực tuyến để theo dõi sự xuất hiện và tần suất của các biểu đạt, từ “breaking the ice” (phá vỡ sự ngại ngùng) đến “ate and left no crumbs” (làm điều gì đó một cách hoàn hảo).

Hội đồng Anh đã lựa chọn 100 cụm từ có bối cảnh thú vị nhất để đưa vào danh sách cuối cùng.

Spilling Beans và Serving Tea – cụm từ mới, nghĩa giống nhau

Trong khi những thành ngữ cổ điển như "kill two birds with one stone" (một công đôi việc) vẫn được sử dụng rộng rãi, thì theo thời gian, các cụm từ mới cũng đang dần trở nên phổ biến. "Spill the beans" (lộ bí mật), được ghi nhận lần đầu từ đầu những năm 1900, và đã bùng nổ vào thập niên 90. Trong khi đó, “spill the tea” – bắt nguồn từ cộng đồng người Mỹ gốc Phi và cộng đồng LGBTQ+ – đã trở thành hiện tượng từ năm 2017, nhờ sức lan tỏa của mạng xã hội.

"All that glisters is not gold" – khi văn hóa đại chúng tái sinh ngôn ngữ

Thời đại số đã khai sinh nhiều biểu đạt mới như “let them cook” hay “main character energy”, nhưng việc tái sinh ngôn ngữ cũng không phải là điều mới mẻ. “All that glisters is not gold” (không phải mọi thứ lấp lánh đều là vàng) bắt nguồn từ một biểu đạt tiếng Anh trung cổ được ghi nhận vào năm 1229, “Nis hit nower neh gold al þet ter schineð”, đã có lịch sử hơn 300 năm trước khi được Shakespeare hồi sinh trong The Merchant of Venice. Một số cụm từ, như “bucket list” (danh sách những việc muốn làm), lại được biết tới chỉ sau một đêm – thuật ngữ này hầu như không được biết đến trước khi xuất hiện trong bộ phim The Bucket List năm 2007.

No Cap – từ thế hệ Baby Boomers, Millennials đến Gen Z, ai cũng muốn "sống thật"

Nghiên cứu đã phân tích cách các thế hệ khác nhau sử dụng ngôn ngữ trực tuyến, thông qua bình luận trên các nền tảng phổ biến với từng nhóm tuổi. Trong khi các biểu đạt như “better late than never” (muộn còn hơn không) và “pipe down” (im lặng) vẫn phổ biến qua nhiều thế hệ, thì các cụm từ mới như “glow up” lại xuất hiện chủ yếu ở thế hệ Millennials và Gen Z. Một số cụm từ như “keep it real” (sống thật), phổ biến từ thập niên 1960, vượt qua khác biệt thế hệ, vẫn được dùng rộng rãi cho tới ngày nay trong khi “YOLO” – được Drake phổ biến vào năm 2011 – cũng được dùng trên mọi nền tảng và đã lan rộng đến cả thế hệ lớn tuổi nhờ ảnh hưởng từ mạng xã hội.

Long time no see – nguồn gốc quốc tế bị lãng quên của các cụm từ tiếng Anh

Nghiên cứu còn khám phá nguồn gốc quốc tế của nhiều cụm từ tiếng Anh quen thuộc. “Moment of truth” được cho là bắt nguồn từ tiếng Tây Ban Nha “hora de la verdad”, một thuật ngữ trong đấu bò. “Long time no see” có thể bắt nguồn từ tiếng Anh Pidgin Trung Quốc hoặc văn học miền Tây nước Mỹ đầu thế kỷ 20. “Chin chin” – lời chúc khi nâng ly – xuất phát từ tiếng Trung “qǐng” (mời). Nghiên cứu cũng cho thấy rõ các nét tương đồng trong ngôn ngữ toàn cầu – như cụm “to yarn dust” của Nigeria, tương đương với “nói nhảm” hay “to spin a yarn” trong tiếng Anh.

Ông Mark Walker, Giám đốc toàn cầu Bộ phận tiếng Anh và khảo thí của Hội đồng Anh cho biết: “Chúng tôi thực hiện nghiên cứu này nhằm khám phá cách con người sử dụng ngôn ngữ để chia sẻ ý tưởng và trải nghiệm chung, điều đó cho thấy tiếng Anh được hình thành từ ảnh hưởng của con người trên toàn thế giới và không ngừng phát triển. Khi tôn vinh sự phong phú của ngôn ngữ, chúng tôi không chỉ nhìn lại quá khứ mà còn hướng đến tương lai của tiếng Anh. Là ngôn ngữ toàn cầu, tiếng Anh giúp mọi người kết nối và gắn kết từ mọi nền văn hóa thông qua công việc, học tập, du lịch, các mối quan hệ hay học tập suốt đời”.

Tiến sĩ Barbara McGillivray, chuyên gia đầu ngành về ngôn ngữ học tính toán và nhân văn kỹ thuật số chia sẻ: “Tham gia vào dự án này, chúng tôi có cơ hội khám phá gốc rễ lịch sử sâu xa của các biểu đạt tiếng Anh, đồng thời áp dụng các kỹ thuật tính toán hiện đại để truy vết sự tiến hóa của chúng. Việc phân tích tần suất và sự xuất hiện của thành ngữ, tục ngữ, và cụm từ cho thấy tiếng Anh không chỉ chịu ảnh hưởng của các sự kiện lịch sử mà còn cả tác động của thời đại số. Tuyển tập này đem đến một góc nhìn độc đáo về cách tiếng Anh – vừa là thực thể sống vừa là thực thể lịch sử – tiếp tục thích nghi và phản ánh thế giới đang thay đổi".

Thủy Long