Khám phá kiệt tác kiến trúc cổ tại Chùa Keo

Trải qua gần bốn thế kỷ tồn tại, ngôi chùa vẫn giữ nguyên vẹn vẻ cổ kính, hài hòa, trở thành niềm tự hào của người dân Thái Bình và là điểm đến không thể bỏ qua đối với du khách yêu thích khám phá văn hóa – lịch sử. Ảnh: Hoàng Lân

Không chỉ mang giá trị tôn giáo - tín ngưỡng sâu sắc, chùa Keo còn là minh chứng tiêu biểu cho tài năng kiến trúc truyền thống của người Việt xưa, nơi mà từng đường nét, từng mảnh gỗ, từng mái ngói đều kết tinh tinh hoa của một thời kỳ vàng son trong lịch sử văn hóa dân tộc.

Chùa Keo là một trong những ngôi chùa cổ kính và độc đáo nhất Việt Nam với kiến trúc bằng gỗ. Ảnh: S.T

Chùa Keo thờ Phật, Bồ Tát, Đức Thánh Dương Không Lộ và những người có công dựng chùa. Theo sử sách, Thiền sư Không Lộ – tên thật là Dương Minh Nghiêm, sinh năm 1016 tại Hương Hải Thanh (Ninh Bình), vốn là người tinh anh, hiếu học và sớm quy y tu hành. Ông kết giao với Thiền sư Giác Hải, Từ Đạo Hạnh cùng nghiên cứu đạo Phật và có chuyến sang Tây Trúc thỉnh kinh. Năm 1061, ông dựng chùa Nghiêm Quang, giảng pháp cứu dân, được triều Lý suy tôn làm Quốc sư. Sau khi viên tịch năm 1094, vua Lý Anh Tông cho đổi tên chùa thành Thần Quang để tưởng nhớ công đức.

Một không gian của chùa Keo. Ảnh: Hoàng Lân

Theo thuyết minh tại điểm, chùa Keo thờ Phật, Đức Thánh Dương Không Lộ và những người có công dựng chùa. Ảnh: Hoàng Lân

Trải qua 500 năm tồn tại, chùa Thần Quang xưa bị cuốn trôi trong trận đại hồng thủy năm 1611. Người dân hai bên tả – hữu ngạn sông Hồng sau đó cùng dựng lại chùa Keo.

Tại Vũ Tiên (Hưng Yên), việc tái thiết được giao cho Quận công Hoàng Nhân Dũng và phu nhân Lại Thị Ngọc Lễ vào thời Lê – Trịnh. Chúa Trịnh Giang cấp 100 cây gỗ lim, còn lại đều do dân đóng góp. Công trình do Cường Dũng hầu Nguyễn Văn Trụ thiết kế, huy động 42 hiệp thợ thi công liên tục trong 28 tháng và hoàn thành vào tháng 11/1632. Gần 400 năm nay, dù trải qua nhiều lần trùng tu, chùa vẫn giữ trọn phong cách kiến trúc Lê Trung Hưng thế kỷ XVII.

Các cấu kiện, kiến trúc gỗ tại chùa Keo có tuổi đời hàng trăm năm. Ảnh: Hoàng Lân

Hiện nay, chùa Keo gồm 17 tòa, 128 gian trên diện tích 5,8 ha, kiến trúc “nội công ngoại quốc” thờ tiền Phật – hậu Thánh. Trục chính Nam – Bắc kéo dài từ tam quan ngoại đến gác chuông, tạo thành đường thần đạo trong phong thủy. Tam quan nội nổi bật với cánh cửa rồng chầu chạm trổ tinh xảo – biểu tượng nghệ thuật thời Lê.

Tòa gác chuông tại chùa Keo có kết cấu gỗ lim hoàn toàn bằng mộng, gồm 12 mái đao. Ảnh: Hoàng Lân

Một góc của mái chuông với dáng mái cong mềm mại. Tòa gác chuông được Guinness Việt Nam công nhận là gác chuông gỗ cổ cao nhất Việt Nam.Ảnh: Hoàng Lân

Điểm nhấn nổi bật của chùa là tòa gác chuông cao 11,04m, kết cấu gỗ lim hoàn toàn bằng mộng, gồm 12 mái đao cong mềm mại, được Guinness Việt Nam công nhận là gác chuông gỗ cổ cao nhất Việt Nam. Bên trong gác chuông treo ba quả chuông cổ. Tiếng chuông ngân vang giữa buổi chiều quê thanh bình tạo nên âm hưởng linh thiêng, gợi cảm giác như trở về với thời gian của nhiều thế kỷ trước.

Trong chùa Keo có các Bảo vật Quốc gia là hai bộ cánh cửa gỗ chạm khắc hình tượng rồng – một kiệt tác nghệ thuật của người xưa có niên đại thế kỷ XVII, đặt ở cửa chính tam quan nội, được công nhận là Bảo vật Quốc gia năm 2017. Bộ cánh cửa gồm hai cánh hình chữ nhật, mỗi cánh được ghép bằng bốn miếng gỗ nhỏ. Mỗi cánh chạm một hình rồng lớn, một hình rồng nhỏ và một hình nghê. Đôi rồng lớn trong thế vươn mình hướng lên, chầu vào giữa.

Hương án tại chùa Keo được công nhận là Bảo vật Quốc gia vào năm 2021. Ảnh: Hoàng Lân

Nhiều du khách đến tham quan chùa đã lưu lại hình ảnh của Bảo vật Quốc gia này. Ảnh: Hoàng Lân

Bảo vật Quốc gia thứ hai tại chùa Keo là hương án (còn gọi là nhang án) tạo tác thời Lê Trung Hưng, thế kỷ XVII, được công nhận Bảo vật Quốc gia năm 2021. Hương án làm bằng gỗ quý, được đặt trang trọng trong tòa ống muống (phụ quốc), tiếp giáp với tòa hậu cung của khu thờ Đức Thánh Dương Không Lộ – vị cao tăng thời Lý đã có công xây dựng Nghiêm Quang Tự (tên nôm là chùa Keo) năm 1061.

Đặc biệt, trong chùa còn có tượng Tuyết Sơn – một trong những pho tượng độc đáo bậc nhất của nghệ thuật điêu khắc cổ Việt Nam. Dù trải qua gần 400 năm, pho tượng vẫn được gìn giữ gần như nguyên vẹn.

Bức tượng Tuyết Sơn độc đáo tại chùa, mô phỏng quá trình tu khổ hạnh của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni trước khi thành đạo. Ảnh: Hoàng Lân

Theo thuyết minh, tượng Tuyết Sơn mô phỏng quá trình tu khổ hạnh của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni trước khi thành đạo. Tài liệu dân gian ghi rằng trong sáu năm khổ hạnh, mỗi ngày ngài chỉ ăn một hạt gạo và một hạt vừng, dành toàn bộ thời gian cho thiền định để tìm ra căn nguyên nỗi khổ của con người và con đường giải thoát. Hình ảnh cơ thể gầy gò, xương nổi rõ qua lớp da đã trở thành biểu tượng cho ý chí kiên định và sự giác ngộ tối thượng.

Hiện nay, chùa Keo là điểm di tích thu hút đông du khách về chiêm bái và tham quan, và là điểm du lịch tâm linh quan trọng trong hành trình khám phá Hưng Yên. Ảnh: Hoàng Lân

Đến với chùa Keo, du khách sẽ được đắm mình trong không gian thanh bình của vùng quê; có thể tản bộ khám phá từng góc chùa, lắng nghe tiếng chuông ngân, tìm hiểu những câu chuyện về Thiền sư Không Lộ, hoặc đơn giản chỉ để tận hưởng một khoảnh khắc tĩnh tại cho riêng mình.

Hoàng Lân