Khảo sát về phòng chống rửa tiền liên quan đến buôn bán trái phép động vật hoang dã

Báo cáo là kết quả của hoạt động nghiên cứu được thực hiện bởi nhóm nghiên cứu của Học viện Ngân hàng, trong khuôn khổ hợp tác giữa WCS Việt Nam và Học viện Ngân hàng. Báo cáo cung cấp thông tin hữu ích cho các cơ quan quản lý nhà nước, các định chế tài chính, bao gồm các ngân hàng và tổ chức tài chính phi ngân hàng và các cơ quan thực thi pháp luật trong công tác phòng, chống rửa tiền (PCRT) nói chung và PCRT liên quan đến các loại tội phạm nguồn như tội phạm buôn bán trái pháp luật động vật hoang dã (ĐVHD); đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang thực hiện đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền, tài trợ khủng bố cho giai đoạn 2018 – 2022, và Kế hoạch hành động quốc gia về PCRT, tài trợ khủng bố và tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt giai đoạn 2021 - 2025.

Ngà voi và vảy tê tê nhập lậu bị lực lượng chức năng phát hiện tại Đà Nẵng tháng 1/2022.

Theo kết quả nghiên cứu, phần lớn các cán bộ tham gia khảo sát nhận định buôn bán trái pháp luật ĐVHD là hoạt động tiềm ẩn rủi ro rửa tiền ở mức cao và trung bình cao, tuy nhiên vấn đề này mới được chú ý trong những năm gần đây và ở mức độ chưa cao. Các cán bộ tham gia khảo sát đều nhận định có 3 hoạt động tiềm ẩn rủi ro rửa tiền cao là hoạt động chuyển tiền/ thanh toán, thanh toán quốc tế/ tài trợ thương mại, các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng trên nền tảng số.

Về khung pháp lý, các quy định về PCRT liên quan đến buôn bán trái pháp luật ĐVHD đã có nhưng chưa đầy đủ: Có tới 90% cán bộ của các tổ chức tài chính phi ngân hàng và hơn 60% cán bộ của các ngân hàng thương mại, nhóm FIU (đơn vị tình báo tài chính) tham gia khảo sát nhận định rằng, các quy định về PCRT hiện nay chỉ đề cập tới việc PCRT nói chung, chưa có quy định cụ thể liên quan đến buôn bán trái pháp luật ĐVHD.

Hiện nay, quy định nội bộ về PCRT tại các ngân hàng thương mại và các tổ chức tài chính phi ngân hàng chỉ có các nội dung PCRT chung, chưa có nội dung cụ thể liên quan đến buôn bán trái pháp luật ĐVHD. Trong nhóm các nhà cung cấp dịch vụ tài chính, các ngân hàng thương mại thuộc sở hữu Nhà nước và nước ngoài được đánh giá là tuân thủ đầy đủ các quy định PCRT liên quan đến buôn bán trái pháp luật ĐVHD.

Trong khi đó, nhu cầu đào tạo PCRT liên quan đến buôn bán trái pháp luật ĐVHD từ các cán bộ ngân hàng thương mại và tổ chức tài chính phi ngân hàng khá cao. Có hơn 90% cán bộ được khảo sát mong muốn được đào tạo về các nội dung: nhận diện giao dịch đáng ngờ trong PCRT liên quan đến các loại tội phạm nguồn; đánh giá và đo lường rủi ro trong PCRT liên quan đến các loại tội phạm nguồn; biện pháp kiểm soát rủi ro trong PCRT liên quan đến các loại tội phạm nguồn; và quy định pháp lý về PCRT liên quan đến các loại tội phạm nguồn.

Bắt giữ khoảng 7 tấn ngà voi tại Hải Phòng tháng 4/2022.

Từ các kết quả nghiên cứu, báo cáo đưa ra 5 khuyến nghị góp phần hoàn thiện khuôn khổ pháp luật về PCRT từ các loại tội phạm môi trường; xây dựng các chiến dịch hành động hướng đến thay đổi góc nhìn và thực hành của các cá nhân, tổ chức hoạt động trong lĩnh vực tài chính đối với việc phòng, chống các rủi ro, nguy cơ rửa tiền từ hoạt động buôn bán trái pháp luật ĐVHD tại Việt Nam.

Dựa trên kết quả khảo sát và các khuyến nghị, WCS Việt Nam cho biết sẽ tiếp tục thiết kế các hoạt động nâng cao nhận thức về các nguy cơ, rủi ro tài chính từ buôn bán trái pháp luật ĐVHD; đồng thời tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn hỗ trợ các tổ chức tài chính nhằm nâng cao năng lực PCRT liên quan đến buôn bán trái pháp luật ĐVHD.

Nghiên cứu được thực hiện trong 5 tháng từ tháng 8 đến tháng 12/2022 tại 12 tỉnh, thành phố với sự tham gia của 428 cán bộ đến từ các đơn vị liên quan thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các chi nhánh cấp tỉnh (đây là đại diện cho nhóm FIU vì hiện nay, Việt Nam chưa có khái niệm cụ thể về FIU), các ngân hàng thương mại và các tổ chức tài chính phi ngân hàng; cơ quan thực thi pháp luật (công an, hải quan), cơ quan thuế và các tổ chức quốc tế liên quan.

Hoàng Yến