Khi Mỹ muốn kiềm chế Trung Quốc thông qua các liên minh

Đối tác cùng chí hướng

Giới thiệu Ấn Độ là “đối tác cùng chí hướng và là nhà lãnh đạo ở Nam Á-Ấn Độ Dương”; “động lực” của QUAD và các diễn đàn khu vực khác; là “hoạt động tích cực và kết nối với Đông Nam Á”; một “động cơ cho tăng trưởng và phát triển khu vực”; và là một “nhà cung cấp an ninh mạng trong khu vực”, Mỹ cam kết sẽ hỗ trợ “sự trỗi dậy liên tục của Ấn Độ và vai trò lãnh đạo khu vực” như một điểm hành động cốt lõi để thực hiện tầm nhìn về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương trong 12-14 tháng tới.

Một quan chức cấp cao trong chính quyền Washington nhấn mạnh lịch sử hợp tác và gắn bó với Ấn Độ trong các đời tổng thống gần đây: “Chúng tôi nhận thấy những cơ hội to lớn trong việc hợp tác với một nền dân chủ khác, với một quốc gia có truyền thống hàng hải và sự hiểu biết về tầm quan trọng của sự chung tay toàn cầu để phát triển các vấn đề quan trọng trong khu vực”. Quan chức này nói thêm rằng mặc dù Ấn Độ ở một vị trí khác so với các quốc gia khác (như các thành viên khác của QUAD), nhưng Ấn Độ phải đối mặt với “những thách thức rất lớn”: “Hành vi của Trung Quốc tại Ranh giới kiểm soát thực tế đã có tác động mạnh mẽ đến Ấn Độ. Đây là câu trả lời cho câu hỏi về việc liệu AUKUS có cho thấy rằng Australia đã ngừng “bảo hiểm rủi ro cho các khoản đặt cược của mình” hay không trong khi Ấn Độ “chưa chắc chắn lắm”.

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken (trái) gặp Ngoại trưởng ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar trước cuộc họp Bộ trưởng ngoại giao ở Melbourne (Australia) hôm 11-2. Ảnh: Getty.

Các chuyên gia cho rằng trọng tâm rõ ràng trong chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Mỹ không chỉ nói về thách thức Trung Quốc mà còn bao gồm cả việc công nhận vị trí trung tâm của Ấn Độ trên các lĩnh vực, cả với tư cách là đối tác song phương và thông qua QUAD, làm sâu sắc hơn nữa quan hệ Washington - New Delhi. Richard Verma, cựu Đại sứ Mỹ tại Ấn Độ cho biết: “Chiến lược này là mạnh mẽ và thông minh và thật yên tâm khi thấy Ấn Độ đóng vai trò hàng đầu. Với tư cách là đồng minh, Ấn Độ - Mỹ có lợi ích chung trong một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và cởi mở, an toàn và thịnh vượng. Đó chính xác là những gì mà chiến lược hướng tới để đạt được một cách cân bằng và chu đáo nhất”.

Dhruva Jaishankar, Giám đốc điều hành của Tổ chức nghiên cứu Observer tại Washington DC nhận định: “Tài liệu báo trước sự củng cố hơn nữa quan hệ chiến lược Ấn Độ-Mỹ, cả về những thách thức chung. Trên thực tế, sự nổi bật được trao cho Ấn Độ và Nhóm QUAD là đáng chú ý nhất”.

Quản lý cạnh tranh có trách nhiệm

Tài liệu dài 12 trang có tiêu đề “Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Mỹ” đã được Nhà Trắng công bố hôm 11-2, gọi Mỹ là “một cường quốc Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương”, nhấn mạnh rằng Washington sẽ “tập trung vào mọi ngóc ngách của khu vực, từ Đông Bắc Á và Đông Nam Á, đến Nam Á và Châu Đại Dương, bao gồm cả quần đảo Thái Bình Dương”. Tài liệu cũng chia sẻ nhận thức chiến lược và kế hoạch hành động của chính quyền của Tổng thống Biden liên quan đến “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương”, một khái niệm được hình thành dưới thời chính quyền của người tiền nhiệm Donald Trump với mục tiêu hướng tới việc kiềm chế Bắc Kinh. Trong bản chiến lược mới, Nhà Trắng còn đề cập đến sự ủng hộ của lưỡng đảng và những khoản đầu tư lớn hơn của Mỹ vào khu vực thông qua một số chính quyền. Được thực hiện bởi Hội đồng An ninh Quốc gia, chiến lược này được coi là động lực chính của các sáng kiến chính sách quan trọng nhất của chính quyền Tổng thống Biden khi đề cập đến Trung Quốc và Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Về Trung Quốc, chiến lược nói rằng Bắc Kinh đang kết hợp “sức mạnh kinh tế, ngoại giao, quân sự và công nghệ” để theo đuổi “phạm vi ảnh hưởng” ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và tìm cách trở thành “cường quốc có ảnh hưởng nhất thế giới”. “Sự ép buộc và gây hấn của Trung Quốc kéo dài trên toàn cầu, nhưng nó diễn ra gay gắt nhất ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Từ sự ép buộc kinh tế đối với Australia đến cuộc xung đột dọc theo Ranh giới kiểm soát thực tế với Ấn Độ và việc tăng sức ép cũng như sự bắt nạt đối với các nước láng giềng ở Biển Đông… Đồng minh và đối tác của chúng tôi trong khu vực phải chịu nhiều rủi ro từ những hành vi của Trung Quốc. Trong quá trình này, Trung Quốc cũng đang phá hoại nhân quyền và luật pháp quốc tế, bao gồm quyền tự do hàng hải, cũng như các nguyên tắc khác vốn mang lại sự ổn định và thịnh vượng cho Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Những nỗ lực tập thể của chúng tôi trong thập kỷ tới sẽ xác định liệu Trung Quốc có thành công trong việc chuyển đổi các quy tắc và chuẩn mực mang lại lợi ích cho Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và thế giới hay không”, chiến lược có đoạn viết.

Mỹ nhiều lần đưa tàu sân bay và máy bay tới khu vực ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, tham gia các cuộc tập trận.

Chiến lược cũng cho biết Mỹ có kế hoạch “quản lý cạnh tranh với Trung Quốc một cách có trách nhiệm”. Nhấn mạnh rằng những nỗ lực để đạt được mục tiêu “Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở” phải bắt đầu từ các đồng minh và đối tác của Mỹ, chiến lược khẳng định, Mỹ đang “làm sâu sắc hơn liên minh hiệp ước khu vực 5” với Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines và Thái Lan; tăng cường và hiện đại hóa các mối quan hệ với các đồng minh như là “phương tiện chiến lược” và “cách thức chiến lược” để đạt được các mục tiêu. Việc đề cập đến 5 đồng minh và đối tác là “sức mạnh bất đối xứng lớn nhất duy nhất” của Mỹ cũng cho thấy ý định của Washington trong việc sử dụng tích cực chúng để kiềm chế Trung Quốc. Như một phương tiện hợp tác bổ sung, chiến lược đề cập đến Bộ tứ - một cuộc đối thoại an ninh chiến lược giữa Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Australia để đáp lại Trung Quốc và một “khuôn khổ kinh tế Ấn Độ - Thái Bình Dương” dự kiến đưa ra vào đầu năm nay nhằm vào Trung Quốc trong lĩnh vực kinh tế. Điều này trái ngược với chiến lược được chính quyền Tổng thống Donald Trump áp dụng, vốn coi thường các đồng minh trong các vấn đề quan trọng.

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đang có các chuyến công du Thái Bình Dương để tỏ rõ quan điểm của Washington về một khu vực ấn Độ Dương-Thái Bình Dương rộng mở. ảnh: AP

Liên minh là then chốt

Đặc biệt, trong chiến lược mới, Mỹ muốn kiềm chế Trung Quốc thông qua liên minh với Hàn Quốc, Nhật Bản. Washington dường như coi căng thẳng trong quan hệ Seoul-Tokyo là một trở ngại trong việc đáp trả Trung Quốc và CHDCND Triều Tiên. Bày tỏ lo ngại về quan hệ căng thẳng Seoul-Tokyo, chiến lược nói rõ kế hoạch khuyến khích các mối quan hệ bền chặt hơn giữa các đối tác và đồng minh: “Gần như mọi thách thức lớn ở Ấn Độ - Thái Bình Dương đều đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa các đồng minh và đối tác của Mỹ, đặc biệt là Nhật Bản và Hàn Quốc”. Và mặc dù chiến lược đề cập đến việc chính quyền sẵn sàng theo đuổi đối thoại với CHDCND Triều Tiên, nhưng cũng thông báo ý định của Mỹ là tăng cường khả năng răn đe mở rộng để đáp lại các vụ thử vũ khí hạt nhân của Bình Nhưỡng. Mỹ đang “tăng cường khả năng răn đe và phối hợp mở rộng với Hàn Quốc và Nhật Bản để đáp trả các hành động khiêu khích của CHDCND Triều Tiên, luôn chuẩn bị sẵn sàng để răn đe - và nếu cần, đánh bại - bất kỳ hành động gây hấn nào đối với Mỹ và các đồng minh của chúng tôi, đồng thời tăng cường các nỗ lực chống phổ biến vũ khí hạt nhân trong toàn khu vực”, trích dẫn một đoạn trong chiến lược.

Chiến lược ấn Độ Dương-Thái Bình Dương mới của Mỹ vừa được công bố hôm 11-2.

Bình luận về bản chiến lược mới, Ryan Fedasuik - nhà phân tích nghiên cứu tại Trung tâm An ninh và Công nghệ mới nổi của Đại học Georgetown (Mỹ) cho rằng, 5 chủ đề chính gồm chiến lược, khí hậu, chuỗi cung ứng công nghệ, hội nhập kinh tế, ổn định trên bán đảo Triều Tiên được đề cập đến sẽ “tác động mạnh mẽ đến các hoạt động kinh tế cưỡng bức” của Trung Quốc. “Chiến lược đưa ra những tuyên bố rõ ràng, đáng hoan nghênh về việc răn đe Trung Quốc. Tập trung vào chống khủng hoảng khí hậu là một bổ sung đáng hoan nghênh. Các đối tác của Mỹ ở Đông Nam Á dự kiến sẽ là một trong số những đối tác bị ảnh hưởng nặng nề nhất do sự thay đổi nhiệt độ và mực nước biển dâng cao. Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương năm 2019 của chính quyền Tổng thống Donald Trump hoàn toàn không đề cập đến những vấn đề này. Nó cũng thừa nhận rằng Mỹ không thể tự mình làm như vậy và nhấn mạnh vai trò của các đồng minh, đối tác. Bên cạnh đó, chiến lược còn vạch ra 9 bước khác để đạt được các mục tiêu của Mỹ”.

Tuy nhiên, ông Ryan Fedasuik nói thêm rằng, mặc dù chiến lược của chính quyền Tổng thống Biden nêu rõ các ưu tiên hàng đầu của Mỹ trong khu vực, nhưng lại chỉ đưa ra những chi tiết hạn chế về chính sách của Mỹ đối với các đối tác cụ thể khác như Indonesia, Malaysia…. và từng thành viên của nhóm QUAD.

Sông Thương