Khi phụ nữ và trẻ em trở thành mục tiêu của tội phạm mạng

Đó là câu chuyện của Hoàng Quỳnh Phương, sinh viên năm cuối ngành Công nghệ thông tin (Học viện Phụ nữ Việt Nam). Mỗi ngày, hàng nghìn phụ nữ và trẻ em gái ở Việt Nam đang đối mặt với những rủi ro tương tự trên không gian mạng.

Khi phụ nữ và trẻ em trở thành mục tiêu

Tọa đàm "Truyền thông nâng cao nhận thức của phụ nữ về an toàn trên không gian mạng". Ảnh: Minh Trang

Với gần 80 triệu người dùng internet, Việt Nam tự hào là một trong những quốc gia có tốc độ chuyển đổi số nhanh nhất khu vực và nằm trong số rất ít quốc gia đạt mức độ ngang bằng giới trong kỹ năng số ở thanh thiếu niên. Nhưng đằng sau những con số ấn tượng là một thực tế mà không phải ai cũng nhìn thấy: Không gian mạng đang trở thành một "mặt trận mới" của bất bình đẳng giới và bạo lực đối với phụ nữ, trẻ em gái.

Tại lễ phát động Chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức của phụ nữ về an toàn trên không gian mạng với chủ đề "Kết nối 3 an – Làm chủ không gian số", Phó Chủ tịch Trung ương Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam Nguyễn Thị Minh Hương nhấn mạnh: "Nếu phụ nữ và trẻ em không được nâng cao nhận thức, kỹ năng và tiếng nói trên không gian mạng, thì khoảng cách giới và các hình thức bạo lực giới sẽ tiếp tục dịch chuyển từ đời thực sang đời sống số – tinh vi hơn, khó nhận diện hơn và hậu quả khó lường hơn".

Các số liệu thống kê cho thấy một thực trạng đáng lo ngại. Khoảng 87% trẻ em từ 12-17 tuổi ở Việt Nam sử dụng internet mỗi ngày, nhưng chỉ có 36% biết cách tự bảo vệ an toàn thông tin của mình trên mạng. Con số này phản ánh một khoảng cách lớn giữa việc tiếp cận công nghệ và khả năng sử dụng an toàn.

Chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức của phụ nữ trên không gian mạng. Ảnh: Minh Trang

Nghiên cứu về chính phủ số do UNDP thực hiện năm 2023 cũng chỉ ra rằng, mặc dù tỷ lệ tiếp cận internet tăng lên, phụ nữ vẫn tiếp cận internet và dịch vụ công trực tuyến thấp hơn nam giới, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Điều này đồng nghĩa với việc cơ hội hưởng lợi từ chuyển đổi số của nhiều chị em vẫn còn bị hạn chế.

Khi thiếu thông tin, thiếu kiến thức về an toàn mạng, phụ nữ và trẻ em gái không chỉ bị tước đi cơ hội hưởng lợi từ chuyển đổi số mà còn trở thành mục tiêu dễ dàng của tội phạm mạng.

Tại tọa đàm "Truyền thông nâng cao nhận thức của phụ nữ về an toàn trên không gian mạng" vừa diễn ra, Thượng tá Đỗ Thái Huy, Phó Trưởng phòng Thông tin an ninh mạng, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an đã chỉ ra năm nhóm tội phạm mạng phổ biến nhắm vào phụ nữ và trẻ em gái:

Thứ nhất, lừa đảo trên không gian mạng - hình thức phổ biến nhất và gây thiệt hại lớn nhất. Tội phạm thường lợi dụng tâm lý tin tưởng, thiếu cảnh giác của nạn nhân để chiếm đoạt tài sản. Họ có thể giả danh các cơ quan chức năng, ngân hàng, hoặc đưa ra những lời mời chào hấp dẫn về việc làm, đầu tư.

Thứ hai, quấy rối và bạo lực trên không gian mạng, bao gồm các hành vi đe dọa, xúc phạm, tung tin sai sự thật, chia sẻ hình ảnh riêng tư mà không được phép. Hình thức này gây tổn thương tinh thần nghiêm trọng, đặc biệt với phụ nữ và trẻ em gái.

Thứ ba, tội phạm tình dục trên không gian mạng, từ việc gạ gẫm, dụ dỗ trẻ em tham gia các hành vi không lành mạnh đến việc sản xuất, tàng trữ, phát tán hình ảnh, video có nội dung nhạy cảm.

Thứ tư, các hành vi liên quan đến bắt cóc và buôn bán người, khi tội phạm sử dụng mạng xã hội để tiếp cận, dụ dỗ nạn nhân với những lời hứa hẹn về công việc, cuộc sống tốt đẹp.

Thứ năm, các tội phạm sử dụng công nghệ cao khác, ngày càng tinh vi và khó phát hiện.

Thượng tá Đỗ Thái Huy nhấn mạnh: "Tội phạm mạng đang diễn ra rất phức tạp. Chính vì điều đó mà Liên hợp quốc đã chấp thuận Việt Nam chủ trì tổ chức lễ ký mở Công ước Hà Nội về phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao trên toàn thế giới vào ngày 25 và 26-10-2025, thể hiện cam kết mạnh mẽ của Chính phủ trong việc nỗ lực chung tay cùng cộng đồng thế giới, các quốc gia để đấu tranh phòng chống tội phạm mạng, trong đó có bảo vệ phụ nữ và trẻ em, đặc biệt là trẻ em gái".

Chung tay xây dựng không gian mạng an toàn

Nhận thức được thực trạng đáng lo ngại này, nhiều giải pháp đã và đang được triển khai để bảo vệ phụ nữ và trẻ em trên không gian mạng. Đây không chỉ là trách nhiệm của cơ quan chức năng, mà còn cần sự chung tay của doanh nghiệp công nghệ, tổ chức xã hội và mỗi người dân.

Bà Nguyễn Liên, Giám đốc Quan hệ chính phủ và Chính sách công tại thị trường Việt Nam, Tập đoàn Google, chia sẻ: "Người dùng, các chị phụ nữ cần phải rất thận trọng, luôn luôn phải nghĩ hai ba lần xem liệu những cuộc gọi đấy, quảng cáo đấy, hay ứng dụng đấy, có phải lừa đảo hay không, và tìm kiếm thông tin hoặc hỏi người quen, người biết rõ hơn về lĩnh vực đó để kiểm tra lại".

Phụ nữ dễ trở thành đối tượng của tội phạm mạng. Ảnh minh họa: Bảo Lâm

Trong hai ba năm gần đây, Google đã tập trung triển khai nhiều chiến dịch nâng cao nhận thức về an toàn mạng tại Việt Nam. Năm 2024, Google phối hợp cùng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao trong chiến dịch "An toàn hơn cùng Bộ Công an và Google", thu hút hơn 200 nhà sáng tạo nội dung tham gia. Các video hướng dẫn cụ thể về cách nhận diện và phòng tránh lừa đảo đã lan tỏa rộng rãi trên mạng xã hội.

Phó Chủ tịch Thường trực Hội Liên hiệp phụ nữ phường Hai Bà Trưng Nguyễn Lan Anh khẳng định: "An toàn trên không gian mạng là vấn đề cấp thiết, tác động trực tiếp tới đời sống của phụ nữ và trẻ em. Do đó, tổ chức Hội các cấp cần đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức, hình thành thói quen sử dụng internet an toàn, đồng thời kêu gọi sự chung tay của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và mỗi người dân để xây dựng môi trường mạng lành mạnh, an toàn và nhân văn.

Thời gian tới, Hội Liên hiệp phụ nữ phường sẽ triển khai nhiều hoạt động truyền thông, tập huấn, sản phẩm sáng tạo và minigame tương tác, hướng tới lan tỏa thông điệp nâng cao nhận thức, thúc đẩy hành động của phụ nữ trong việc làm chủ không gian số.

Thượng tá Đỗ Thái Huy nhấn mạnh thêm: "Cần nâng cao năng lực phòng vệ cho phụ nữ và trẻ em gái thông qua việc thay đổi nhận thức từ chính người sử dụng. Khi mỗi cá nhân có ý thức bảo vệ bản thân và người thân tốt hơn, chúng ta sẽ cùng nhau làm sạch môi trường mạng, biến công nghệ trở thành lá chắn vững chắc trước các loại tội phạm tinh vi".

Sau khi lắng nghe đại diện cơ quan chức năng và chuyên gia công nghệ chia sẻ, sinh viên Hoàng Quỳnh Phương đã rút ra bài học: "Em sẽ cảnh giác và sử dụng công nghệ để chống lại những công nghệ xấu. Sử dụng những ứng dụng, công cụ hỗ trợ để phát hiện những số điện thoại lạ và báo cáo số điện thoại spam, lừa đảo lên cơ sở dữ liệu của Bộ Công an. Hơn nữa, em sẽ nâng cao cảnh giác khi truy cập đường link lạ, phải kiểm tra và xác thực lại thông tin. Việc gì cũng phải người thật việc thật, hạn chế tin vào các giao dịch online không rõ ràng".

Hành trình xây dựng không gian mạng an toàn cho phụ nữ và trẻ em là một quá trình dài, đòi hỏi sự kiên trì và chung tay của toàn xã hội. Việc bảo vệ phụ nữ và trẻ em trên không gian mạng không chỉ dừng lại ở vấn đề an ninh thông tin, mà còn là một phần không thể tách rời của công tác an sinh xã hội và giảm nghèo bền vững.

Phát động Chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức của phụ nữ về an toàn trên không gian mạng với chủ đề “Kết nối 3 an – Làm chủ không gian số”. Ảnh: Minh Trang

Chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức của phụ nữ về an toàn trên không gian mạng với chủ đề “Kết nối 3 an – Làm chủ không gian số” vừa được Trung ương Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam phát động, với ba định hướng nhằm giúp phụ nữ, trẻ em gái có thể làm chủ không gian số.

Chiến dịch truyền thông sẽ bao gồm bộ tài liệu "Bình dân học vụ số" chuẩn hóa, đa dạng, dễ hiểu, dễ áp dụng; các khóa tập huấn về kỹ năng số, an toàn thông tin, bộ minigame và các sản phẩm truyền thông sáng tạo trên nền tảng công nghệ. Thông qua đó, chiến dịch hướng tới việc lan tỏa nhiều thông điệp nâng cao nhận thức cộng đồng, thúc đẩy hành động của phụ nữ trong việc làm chủ không gian số.

Nguyệt Ánh