Khí thế cách mạng rực cháy trong tim

Nhạc sĩ Doãn Nho sinh năm Quý Dậu 1933, tại làng Cót-một trong “tứ danh hương” nổi tiếng khoa bảng của đất Thăng Long xưa. Làng Cót khi ấy không chỉ giàu truyền thống hiếu học mà còn nổi tiếng với nghề thủ công làm giấy màu, phục vụ nhu cầu trong mỗi dịp lễ, Tết. Gia đình Doãn Nho thuộc hàng khấm khá trong làng, có điều kiện mua đàn piano. Doãn Nho được anh trai Doãn Quốc Sỹ là người đã học nhạc truyền cảm hứng âm nhạc đầu tiên và dạy chơi đàn. Nhờ anh trai, Doãn Nho làm quen với âm nhạc phương Tây, sau này tiếp tục theo học thầy Nguyễn Dư chuyên về violon.

Đại tá, nhạc sĩ Doãn Nho kể lại những ngày sục sôi khí thế Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Ảnh: THƯ NGỌC

Doãn Nho lớn lên giữa không khí yêu nước sục sôi của đất Hà thành. Gia đình ông là một cơ sở cách mạng của Đảng Cộng sản Đông Dương tại làng Cót, do đồng chí Vũ Oanh phụ trách. Bố ông là Doãn Hưu, nhiệt tình ủng hộ cách mạng nên căn nhà riêng từng là nơi tổ chức nhiều cuộc họp bí mật. Người anh Doãn Quốc Sỹ của ông cũng là đoàn viên Đoàn Thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu.

Năm 11 tuổi, Doãn Nho cùng anh trai bắt đầu tham gia các hoạt động cách mạng, như làm liên lạc, đưa thư, canh gác bảo vệ cán bộ Việt Minh trong khu vực nội thành Hà Nội. Dù ít tuổi nhưng Doãn Nho tỏ rõ tinh thần tự nguyện, tự giác và ý thức cao. Có lần vừa đi học về, thấy khẩu súng dựng ngay bên ban thờ, Doãn Nho liền nhanh trí lấy chiếu phủ lên ngụy trang, giữ an toàn cho cả nhà, tránh bị lính Nhật đến thu rơm rạ nuôi ngựa phát hiện ra.

Nhờ có hiểu biết âm nhạc, Doãn Nho được giao hướng dẫn đội viên thiếu nhi học hát các bài ca cách mạng để tuyên truyền, cổ động. Những ca khúc “Tiến quân ca”, “Du kích ca”... vang lên như lời cổ vũ tinh thần cách mạng trong những ngày chuẩn bị khởi nghĩa.

Tháng 8-1945, cả nước sục sôi khí thế tổng khởi nghĩa. Làng Cót là một trong những địa phương nổi dậy sớm. Lực lượng khởi nghĩa từ ngoại ô tiến về chiếm Đại lý Hoàn Long, rồi tiếp tục kéo về Nhà hát Lớn Hà Nội cùng các lực lượng khác giành chính quyền. Ngày 19-8-1945 trở thành ký ức thiêng liêng không thể nào quên.

Sáng 2-9-1945, Doãn Nho trong đội hình thiếu nhi cứu quốc được về dự Ngày Độc lập đầu tiên. Trên đường đi, đội vừa đánh trống ếch vừa hát vang bài hát do Doãn Nho dạy lại các bạn nhỏ trong đội. Tiếng trống, tiếng hát thiếu nhi vang lên trong ngày thiêng liêng của Tổ quốc.

Đại tá, nhạc sĩ Doãn Nho cất cao tiếng hát trong chương trình giao lưu âm nhạc, năm 2024. Ảnh: VƯƠNG HÀ

Những hình ảnh sống động của thời khắc đất nước giành được độc lập, cờ đỏ sao vàng tung bay giữa Ba Đình lịch sử, lời Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc “Tuyên ngôn Độc lập” trở thành một phần ký ức không phai mờ trong cuộc đời nhạc sĩ Doãn Nho. Kỷ niệm ấy đã trở thành chất liệu quý giá để ông sáng tác những bản nhạc hào sảng, thấm đẫm tinh thần cách mạng sau này.

Tiếp tục hành trình âm nhạc trong môi trường Quân đội, nhạc sĩ Doãn Nho sáng tác những ca khúc nổi tiếng như “Tiến bước dưới quân kỳ”, “Năm anh em trên một chiếc xe tăng”, “Người con gái Sông La”, “Chiếc khăn piêu”... góp phần làm phong phú nền âm nhạc cách mạng Việt Nam. Mỗi ca khúc không chỉ mang âm hưởng hào hùng mà còn đậm chất trữ tình của người lính-người nghệ sĩ, thấm đẫm cảm xúc và lý tưởng sống vì Tổ quốc, vì nhân dân. Ở tuổi ngoài 90, nhạc sĩ Doãn Nho vẫn luôn tự hào sâu sắc với những tháng năm đã sống, chiến đấu và cống hiến. Từ ký ức của một cậu bé làng Cót năm xưa đến nhạc sĩ tiêu biểu của âm nhạc cách mạng Việt Nam, cuộc đời Đại tá, nhạc sĩ Doãn Nho là minh chứng sống động cho một thế hệ nghệ sĩ-chiến sĩ đã “cháy” hết mình vì độc lập, tự do của Tổ quốc.

ĐỨC NAM