Khi văn hóa trở thành sợi dây đoàn kết ở Lào Cai

Sáng 26.12, UBND tỉnh Lào Cai tổ chức Hội nghị tổng kết 5 năm thực hiện phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" giai đoạn 2021 - 2025.

Gia đình và thôn bản – nơi văn hóa được nuôi dưỡng

Ở Lào Cai, nơi sinh sống của 25 dân tộc anh em, mỗi cộng đồng mang theo một lớp trầm tích văn hóa riêng, việc xây dựng đời sống văn hóa không thể áp đặt bằng mệnh lệnh hành chính.

Phong trào chỉ có thể đi vào cuộc sống khi bắt đầu từ sự đồng thuận, từ việc để người dân tự bàn, tự quyết và tự gìn giữ những giá trị phù hợp với cộng đồng mình.

Giám đốc Sở VHTTDL Lào Cai Nông Việt Yên báo cáo kết quả 5 năm thực hiện phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" giai đoạn 2021 - 2025

Chính vì vậy, trong suốt giai đoạn 2021–2025, nhiều địa phương đã kiên trì lựa chọn cách làm “chậm mà chắc”: lồng ghép phong trào với sinh hoạt thôn bản, với hương ước, quy ước, với những câu chuyện rất đời thường như cưới xin, ma chay, lễ hội, ứng xử trong gia đình và cộng đồng.

Văn hóa không đứng ngoài cuộc sống, mà thấm dần vào cách người dân tổ chức cuộc sống hằng ngày. Sự thay đổi có thể không dễ nhận ra trong một sớm một chiều, nhưng lại bền bỉ và lâu dài.

Đó là khi một đám cưới vùng cao bớt đi những hủ tục tốn kém; khi một lễ tang được tổ chức giản dị, ấm cúng hơn; khi người trẻ bắt đầu nói “không” với tảo hôn; hay khi những cuộc họp thôn không chỉ bàn chuyện làm đường, làm nhà văn hóa mà còn cùng nhau bàn về cách giữ gìn không gian sống xanh – sạch – đẹp.

Nếu coi văn hóa là một dòng chảy, thì gia đình và thôn bản chính là nơi dòng chảy ấy được nuôi dưỡng mỗi ngày.

Phong trào xây dựng gia đình văn hóa ở Lào Cai không dừng lại ở những tấm giấy chứng nhận, mà ngày càng được hiểu sâu hơn như một quá trình vun đắp các giá trị bền vững: yêu thương, trách nhiệm, bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau.

Ở nhiều địa phương, danh hiệu gia đình văn hóa gắn với những tiêu chí rất cụ thể: con cái được học hành đầy đủ, ông bà được chăm sóc chu đáo, không có bạo lực gia đình, không vi phạm pháp luật, tích cực tham gia các hoạt động cộng đồng.

Khi những tiêu chí ấy trở thành thước đo chung, mỗi gia đình tự thấy mình có trách nhiệm không chỉ với bản thân mà với cả cộng đồng xung quanh.

Từ gia đình, các thôn, tổ dân phố văn hóa dần hình thành những “không gian văn hóa sống”. Đó là nhà văn hóa thôn trở thành nơi gặp gỡ quen thuộc, không chỉ để họp hành mà còn để sinh hoạt văn nghệ, thể thao, truyền dạy nghề thủ công, kể chuyện dân gian, dạy tiếng dân tộc cho lớp trẻ.

Ở đó, văn hóa không bị “đóng khung” trong bảo tàng, mà hiện diện trong đời sống thường ngày, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Văn hóa như một động lực phát triển

Phát biểu tại Hội nghị, Phó bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBMTTQ Việt Nam tỉnh Lào Cai Giàng Thị Dung nhấn mạnh, xây dựng đời sống văn hóa không chỉ là một phong trào thi đua, mà đã và đang trở thành nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài của cả hệ thống chính trị và mỗi cộng đồng dân cư.

Phó bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBMTTQ Việt Nam tỉnh Lào Cai Giàng Thị Dung phát biểu tại Hội nghị

Trong bối cảnh tỉnh còn nhiều khó khăn, chịu tác động nặng nề của dịch bệnh, thiên tai và biến đổi khí hậu, phong trào vẫn được duy trì bền bỉ, tạo chuyển biến rõ nét trong đời sống tinh thần của nhân dân các dân tộc.

Theo bà Giàng Thị Dung, điểm nổi bật của giai đoạn 2021–2025 là nhận thức về vai trò của văn hóa trong phát triển bền vững ngày càng được nâng cao; phong trào xây dựng gia đình văn hóa, thôn, tổ dân phố văn hóa từng bước đi vào thực chất; nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội được chú trọng; bản sắc văn hóa các dân tộc được bảo tồn và phát huy gắn với phát triển du lịch.

Văn hóa không chỉ góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, giữ vững ổn định chính trị – xã hội, mà còn trở thành nguồn lực nội sinh thúc đẩy giảm nghèo, nâng cao chất lượng sống và chỉ số hạnh phúc của người dân.

Bên cạnh những kết quả đạt được, bà Giàng Thị Dung cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế như: chất lượng phong trào chưa đồng đều giữa các vùng, nhất là vùng sâu, vùng xa; thiết chế văn hóa cơ sở còn thiếu và xuống cấp; một số nơi còn biểu hiện hình thức.

Trên cơ sở đó, tỉnh xác định trong thời gian tới sẽ tiếp tục nâng cao chất lượng phong trào theo hướng bền vững, lấy con người và hạnh phúc của người dân làm trung tâm; chú trọng bảo tồn văn hóa truyền thống, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh và lan tỏa những giá trị tốt đẹp từ cộng đồng.

Một trong những thách thức lớn đối với Lào Cai là làm sao để giữ gìn bản sắc văn hóa trong bối cảnh đô thị hóa, du lịch phát triển và sự xâm nhập mạnh mẽ của đời sống hiện đại.

Hướng tới tương lai từ nền tảng văn hóa

Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đã góp phần tạo ra một “lá chắn mềm”, giúp cộng đồng có ý thức hơn trong việc bảo vệ những giá trị cốt lõi của mình.

Nhiều lễ hội truyền thống được phục dựng, nhưng không chạy theo hình thức trình diễn đơn thuần. Nhiều làn điệu dân ca, nghề thủ công, phong tục tập quán được gìn giữ không chỉ vì mục tiêu du lịch, mà vì đó là ký ức, là căn cước văn hóa của cộng đồng.

UBND tỉnh Lào Cai tặng Bằng khen cho 8 tập thể, 4 hộ gia đình có thành tích tiêu biểu, xuất sắc trong thực hiện phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" tỉnh Lào Cai giai đoạn 2021 - 2025.

Khi người dân hiểu rằng bản sắc chính là tài sản tinh thần quý giá nhất, họ sẽ tự nguyện gìn giữ và trao truyền.

Cùng với đó, phong trào cũng góp phần định hình lối sống văn minh trong không gian mới – từ khu dân cư đô thị đến không gian mạng. Ứng xử có văn hóa, tôn trọng pháp luật, đề cao trách nhiệm cộng đồng dần trở thành chuẩn mực chung, nhất là trong bối cảnh xã hội ngày càng đa dạng và mở rộng.

Điều dễ nhận thấy trong 5 năm qua là phong trào xây dựng đời sống văn hóa ở Lào Cai không tách rời các mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội.

Ngược lại, văn hóa ngày càng được nhìn nhận như một động lực nội sinh, tạo nền tảng tinh thần cho giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới và phát triển du lịch.

Khi môi trường văn hóa lành mạnh được hình thành, tinh thần đoàn kết cộng đồng được củng cố, người dân có thêm niềm tin và động lực để vươn lên trong lao động, sản xuất.

Những mô hình thôn bản tự quản, khu dân cư an toàn, sạch đẹp không chỉ cải thiện chất lượng sống, mà còn góp phần tạo dựng hình ảnh một Lào Cai thân thiện, đáng sống.

Đặc biệt, trong bối cảnh Lào Cai đang hướng tới phát triển du lịch bền vững, văn hóa trở thành “chìa khóa” để tạo nên sự khác biệt. Du khách không chỉ đến để ngắm cảnh, mà còn để trải nghiệm một không gian văn hóa sống động, nơi con người thân thiện, ứng xử văn minh và bản sắc được gìn giữ một cách tự nhiên.

Nhìn lại chặng đường 5 năm, có thể thấy phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” ở Lào Cai đã đi qua giai đoạn “vận động” để bước sang giai đoạn “thấm sâu”.

Những kết quả đạt được không chỉ đo bằng tỷ lệ gia đình văn hóa hay số lượng nhà văn hóa, mà quan trọng hơn là sự thay đổi trong nhận thức, trong cách sống và cách ứng xử của mỗi người dân.

Bước vào giai đoạn phát triển mới, khi yêu cầu về chất lượng sống, về hạnh phúc con người ngày càng được đặt lên cao hơn, văn hóa tiếp tục giữ vai trò nền tảng.

Từ những nếp nhà yên ấm, những thôn bản đoàn kết, đến một xã hội tôn trọng giá trị nhân văn và bản sắc, Lào Cai đang từng bước xây dựng cho mình một con đường phát triển bền vững, bắt đầu từ chính con người và văn hóa.

HƯƠNG TRÀ