Khó lường thương mại toàn cầu trước thuế đối ứng của ông Trump

Vòng áp thuế thương mại mới nhất của Mỹ, công bố ngày 2-4, dự kiến sẽ làm suy yếu thêm nền kinh tế thế giới vốn vẫn chưa hồi phục sau đại dịch và đang phải chịu tác động xung đột địa chính trị.

Theo hãng tin Reuters, tương lai của hệ thống thương mại toàn cầu giờ đây phụ thuộc vào những quyết định tiếp theo của Tổng thống Mỹ Donald Trump và các nhà lãnh đạo trên thế giới. Nếu căng thẳng leo thang, đây có thể trở thành bước ngoặt chấm dứt một trật tự kinh tế toàn cầu hóa, vốn luôn dựa vào sự ổn định và sức mạnh của Mỹ – trụ cột lớn nhất của hệ thống này.

“Thuế quan của ông Trump có nguy cơ phá hủy trật tự thương mại tự do mà chính Mỹ đã dẫn dắt từ sau Thế chiến II” - ông Takahide Kiuchi, chuyên gia kinh tế trưởng tại Viện Nghiên cứu Nomura (Nhật), nhận định.

Bước ngoặt lịch sử trong thương mại toàn cầu

Tại Vườn Hồng (Nhà Trắng), ông Trump tuyên bố sẽ áp thuế đối ứng tối thiểu 10% lên tất cả hàng nhập khẩu, đồng thời giơ biểu đồ thể hiện các mức thuế cao hơn đối với các đối tác thương mại lớn, gồm 34% với Trung Quốc và 20% với Liên minh châu Âu.

Ông Trump khẳng định các biện pháp này sẽ giúp Mỹ giành lại năng lực sản xuất chiến lược. Theo ông Olu Sonola - trưởng bộ phận nghiên cứu kinh tế Mỹ tại công ty tài chính Fitch Ratings, sau khi ông Trump áp thuế mới, mức thuế trung bình của Mỹ trên tất cả hàng nhập khẩu đã tăng lên 22%.

“Đây là thay đổi mang tính bước ngoặt không chỉ với kinh tế Mỹ mà còn với toàn cầu. Nhiều quốc gia có thể rơi vào suy thoái” - ông Sonola cảnh báo.

Theo Reuters, trong những tháng tới, tác động rõ ràng nhất sẽ đến từ việc giá cả leo thang, làm suy yếu sức mua của người tiêu dùng và doanh nghiệp trên toàn cầu.

Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố áp thuế đối ứng lên các nước, tại Vườn Hồng (Nhà Trắng) ngày 2-4. Ảnh: GETTY IMAGES

“Đây là dấu hiệu cho thấy kinh tế Mỹ và thế giới đang trượt dần vào tình trạng tồi tệ hơn, nhiều bất ổn hơn, thậm chí có nguy cơ rơi vào suy thoái toàn cầu. Chúng ta đang bước vào một thế giới kém hiệu quả hơn và gây tổn hại cho tất cả mọi người” - ông Antonio Fatas, chuyên gia kinh tế vĩ mô tại trường Kinh doanh INSEAD (Pháp), cảnh báo.

Tuy nhiên, Tổng Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) Kristalina Georgieva cho rằng hiện chưa có dấu hiệu suy thoái toàn cầu, dù IMF sẽ sớm điều chỉnh dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2025 theo hướng giảm nhẹ.

Thương mại toàn cầu trước nguy cơ đứt gãy

Theo Reuters, tác động của thuế quan sẽ không đồng đều giữa các quốc gia. Mức thuế áp dụng dao động từ 10% đối với Anh đến 49% đối với Campuchia, khiến nhiều nền kinh tế đối mặt các thách thức nghiêm trọng.

Nếu cuộc chiến thương mại leo thang, Trung Quốc sẽ đối mặt áp lực nghiêm trọng khi buộc phải tìm kiếm thị trường thay thế, trong khi nhu cầu tiêu dùng toàn cầu ngày càng suy giảm.

Quang cảnh cảng ở San Pedro (TP Los Angeles, bang California, Mỹ) vào ngày 3-4. Ảnh: GETTY IMAGES

Nếu kinh tế Mỹ rơi vào suy thoái, tác động dây chuyền sẽ đè nặng lên các nền kinh tế đang phát triển, vốn phụ thuộc sâu vào sức mạnh của thị trường lớn nhất thế giới.

“Những biến động ở Mỹ không chỉ giới hạn trong phạm vi quốc gia. Quy mô kinh tế và sự gắn kết chặt chẽ của Mỹ với thế giới qua thương mại và dòng vốn khiến ảnh hưởng của nó lan rộng trên phạm vi toàn cầu” - ông Barry Eichengreen, GS kinh tế và khoa học chính trị tại ĐH bang California ở Berkeley, nhận định.

Những hệ lụy từ chính sách thuế quan này đối với các ngân hàng trung ương và chính phủ là rất lớn. Mạng lưới chuỗi cung ứng bị phá vỡ có thể khiến lạm phát toàn cầu duy trì ở mức cao hơn so với ngưỡng 2% mà các ngân hàng trung ương đang nhắm tới.

Ngân hàng Trung ương Nhật sẽ phải đối mặt bài toán khó khi buộc phải tăng lãi suất để kiểm soát lạm phát, trong khi các nền kinh tế lớn khác có thể đang hướng đến cắt giảm lãi suất. Các nhà xuất khẩu ô tô của Nhật và Hàn Quốc đã lên kế hoạch triển khai biện pháp khẩn cấp nhằm hỗ trợ doanh nghiệp.

Tốc độ tăng trưởng chậm lại cũng khiến các chính phủ gặp khó khăn hơn trong việc thanh toán khoản nợ toàn cầu kỷ lục 318.000 tỉ USD và đảm bảo nguồn tài chính cho các ưu tiên ngân sách, từ quốc phòng, biến đổi khí hậu đến phúc lợi xã hội.

Tuy nhiên, nếu thuế quan không đạt được mục tiêu đưa doanh nghiệp quay trở lại đầu tư vào sản xuất trong nước, ông Trump có thể tìm cách khác để thu hẹp thâm hụt thương mại Mỹ, chẳng hạn gây áp lực buộc các nước điều chỉnh tỉ giá hối đoái có lợi cho xuất khẩu Mỹ, theo giới quan sát.

“Chúng ta sẽ tiếp tục chứng kiến ông Trump đưa ra những biện pháp đầy rủi ro nhằm đối phó với sức mạnh của đồng USD” - bà Freya Beamish, nhà kinh tế trưởng tại công ty tư vấn tài chính TS Lombard (Anh), nhận định.

Nếu kịch bản này xảy ra, vị thế của đồng USD với tư cách là đồng tiền dự trữ toàn cầu có thể bị lung lay, dù hiện tại chưa có đồng tiền nào đủ khả năng thay thế. Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu Christine Lagarde cũng cảnh báo rằng châu Âu cần phải đẩy nhanh cải cách kinh tế để duy trì sức cạnh tranh trong một thế giới mà trật tự kinh tế và thương mại toàn cầu đang bị đảo lộn.

“Tất cả chúng ta đều từng hưởng lợi từ vị thế của Mỹ – một cường quốc dẫn dắt trật tự đa phương dựa trên các nguyên tắc luật lệ. Tuy nhiên, ngày nay, chúng ta đang phải đối mặt với một thế giới đầy sự chia cắt, khép kín và bất ổn” - bà Lagarde nói.

THIÊN PHÚC