'Khoa học công nghệ phải lồng vào đào tạo nghề nông nghiệp, nông thôn'

Lao động giản đơn ở 1 HTX tại Cần Thơ - Ảnh: Văn Kim Khanh

Nhiều nguyên nhân “ly nông” của tuổi trẻ ĐBSCL

Theo PGS-TS Lê Văn Vàng - Hiệu trưởng Trường Nông nghiệp (Đại học Cần Thơ), nông nghiệp ĐBSCL hiện nay áp dụng sản xuất xanh, sản xuất hữu cơ, máy móc thiết bị đều hiện đại từ máy cày, máy xới, máy gặt đập liên hợp, máy bay không người lái để gieo sạ, phun thuốc trừ sâu, rải phân bón trên đồng ruộng… Tất cả đều ứng dụng khoa học công nghệ. Tuy nhiên, thanh niên nông thôn phần lớn lại không mặn mà với những ngành nghề liên quan đến nông nghiệp, nông thôn. Đây là một trong băn khoăn lớn cho nông nghiệp trong vùng.

Ông Nguyễn Văn Măng, Phó Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn và Kiểm lâm – Sở NN&MT TP.Cần Thơ cho biết: Trước đây, các lớp dạy nghề trung cấp và ngắn hạn về nông nghiệp nông thôn có học viên. Tuy nhiên, thời gian sau này học viên ngày càng ít, thậm chí có thể nói là ngày càng cạn kiệt.

Năm 2023-2024, cả năm toàn tỉnh Hậu Giang mở chưa được 20 lớp, mỗi lớp 20-30 học viên. Học viên theo học thời gian 2-3 tháng. Không thu học phí nhưng tuyển sinh không nhiều. Đây là một thực tế khá phổ biến ở ĐBSCL hiện nay.

Thanh niên nông thôn không mặn mà với các lớp đào tạo nghề liên quan đến nông nghiệp, có nhiều nguyên nhân như sau: Yếu tố tâm lý và nhận thức, tâm lý “ly nông”, có nhiều bạn trẻ cho rằng làm nông vất vả, thu nhập thấp, bấp bênh, nên muốn tìm việc ở đô thị hoặc khu công nghiệp; Định kiến xã hội của một số thanh niên nghĩ học nghề nông là “lạc hậu”, không hiện đại, không hấp dẫn bằng nghề phi nông nghiệp; Thiếu động lực khi theo học nghề nông, họ chưa thấy rõ cơ hội thăng tiến hay làm giàu từ nông nghiệp, nên ít quan tâm đến các lớp dạy nghề nông.

Cơ giới hóa khắp ĐBSCL nhưng lớp dạy nghề về lái máy móc nông nghiệp hiếm thấy - Ảnh: T.L

Nhiều ngành nghề nông nghiệp chưa mang lại thu nhập ổn định và đủ cao so với đi làm công nhân, dịch vụ. Thay vì học nghề nông tốn thời gian mà lợi ích chưa rõ ràng, thanh niên chọn đi làm ngay để có thu nhập như làm việc ở đô thị hay khu công nghiệp. Một điểm nữa là quy mô đất đai nhỏ lẻ vì đa số hộ gia đình chỉ có 0,5 - 1ha đất nông nghiệp, nếu con cái theo nghề nông cũng khó có đất sản xuất, khó có cơ hội làm giàu.

Phóng viên Tạp chí Một Thế Giới đã trao đổi với anh Nguyễn Thành Tâm, một công nhân cơ khí tại Khu công nghiệp Trà Nóc về việc vì sao "ly nông", anh cho biết: "Gia đình tôi ở Vị Thủy (TP.Cần Thơ), nhà có 5 người nhưng chỉ có 4 công ruộng (1 công 1.000m2), vì vậy phải ly hương để lao động kiếm sống".

Về yếu tố đào tạo, nội dung đào tạo chưa hấp dẫn, có nhiều lớp nghề còn thiên về lý thuyết, thiếu thực hành, chưa gắn với nhu cầu thực tế sản xuất và thị trường. Thiếu liên kết với doanh nghiệp, học xong khó tìm việc hoặc khởi nghiệp nông nghiệp. Phương pháp giảng dạy cũ không ứng dụng công nghệ, chưa khai thác được khát vọng sáng tạo, khởi nghiệp của thanh niên.

Về yếu tố xã hội, tuổi trẻ ĐBSCL hiện nay xu hướng di cư, rời quê, lên thành phố hoặc đi khu công nghiệp, vì môi trường sống năng động và thu nhập khá hơn. Ở quê, thiếu mô hình thành công, ít người trẻ làm giàu từ nông nghiệp để tạo niềm tin, cảm hứng.

Phải đổi mới đào tạo nghề lao động nông nghiệp, nông thôn

Theo Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp - PTNT) tỷ lệ lao động trong vùng ĐBSCL đã qua đào tạo tăng từ 12,2% năm 2016 lên 14,6% năm 2021; năng suất lao động ngành nông, lâm, thủy sản của vùng cũng có xu hướng tăng.

Tập huấn, hướng dẫn đóng gói trái cây xuất khẩu tại Cần Thơ - Ảnh: Văn Kim Khanh

Tuy nhiên, hiện vùng ĐBSCL đang là khu vực có số người di cư khỏi vùng lớn nhất cả nước. Theo Tổng cục Thống kê, trong 10 năm trở lại đây, số lượng người di cư khỏi vùng châu thổ này đã lên đến gần 1,1 triệu người.

Làm gì để thanh niên và những người lao động nông nghiệp ở ĐBSCL theo học nghề nông nghiệp? Đây là một câu hỏi câu hỏi cần lời đáp từ các Trung tâm dạy nghề nông nghiệp nông thôn trong vùng.

Tại Trà Vinh khoảng 10 năm nay, Trung tâm nghiên cứu khoa học và sản xuất, dịch vụ - trực thuộc Trường đại học Trà Vinh đã có nhiều đóng góp trong lĩnh vực dạy nghề nông nghiệp, nông thôn.

Ông Phạm Quốc Phong, Giám đốc Trung tâm cho biết: Mỗi năm trung tâm đào tạo 5 -10 lớp, mỗi lớp khoảng 20 - 25 học viên theo học. Để thu hút học viên học nghề nông nghiệp, nông thôn, trung tâm nghiên cứu và cải tiến phương pháp và nội dung giảng dạy. Những lớp dạy nghề về nuôi trồng thủy sản, nước ngọt, thủy sản nước lợ, chăn nuôi, thú y. Những lớp học thiên về thực nghiệm và sản xuất thường có nhiều học viên theo học.

Theo ông Nguyễn Văn Măng - Phó Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn và Kiểm lâm, một số giải pháp thu hút lực lượng lao động nông thôn tham gia lớp đào tạo nghề nông nghiệp như: Ngành nghề đào tạo phù hợp với nhu cầu của người học;Tổ chức khảo sát nhu cầu của người dân trước khi xây dựng kế hoạch đào tạo và phù hợp với kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của địa phương; Ngành nghề đào tạo ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật mới nhằm nâng cao chất lượng hiệu quả trong sản xuất, nâng cao kỹ năng tay nghề cho người học; Đổi mới phương pháp và nội dung đào tạo; Chương trình đào tạo chú trọng phương pháp “thực hành là chính”, giảm lý thuyết, với các mô hình thực hành sản xuất cụ thể; Tạo động lực về kinh tế và chính sách hỗ trợ cho học viên khi theo học các lớp dạy nghề nông nghiệp, nông thôn.

Cũng theo ông Măng, cần kết hợp đào tạo nghề với các chương trình vay vốn ưu đãi, khởi nghiệp nông nghiệp, các mô hình dự án phát triển sản xuất tại địa phương. Các lớp đào tạo nghề cần gắn kết với doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm, giúp học viên thấy lợi ích trực tiếp từ đào tạo nghề, đó là những yếu tố cần thiết.

Cần Thơ sẽ có trung tâm đào tạo sử dụng UAV cho vùng ĐBSCL - Ảnh: V.K.K

Bà Nguyễn Thị Giang, Phó giám đốc Sở NN&MT TP.Cần Thơ cho rằng: "Phải đổi mới đào tạo nghề nông nghiệp, nông thôn, chương trình đào tạo phải hấp dẫn và thiết thực với cuộc sống mới có thể thu hút học viên.

Khi học nghề xong, ra trường người lao động có thể áp dụng để sản xuất kinh doanh, tăng thu nhập. Trong giai đoạn mới này, khoa học công nghệ và chuyển đổi số phải được lồng vào đào tạo nghề nông nghiệp, nông thôn để làm cho chương trình đào tạo vừa hiện đại, vừa thiết thực.

Kinh tế xanh, nông sản sạch, hàng nông sản xuất khẩu... không thể thiếu yếu tố khoa học công nghệ và chuyển đổi số. Chính vì vậy, làm sao cho đào tạo nghề nông nghiệp nông thôn hấp dẫn để thu hút học viên, đó là vấn đề cấp bách".

Văn Kim Khanh