Khoa học công nghệ thúc đẩy phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn

Chị Nguyễn Thị Bình, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp và Dược liệu Thiên Phúc, cùng chồng chăm sóc, thăm vườn cây dược liệu.

Chuyển đổi số gắn với chuyển đổi xanh

Để thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế tuần hoàn, tiến tới phát triển kinh tế xanh, tỉnh Thái Nguyên đã ban hành Kế hoạch hành động tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030 nhằm bảo vệ môi trường, sử dụng bền vững tài nguyên và hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Kế hoạch này đề ra 3 mục tiêu chính: Xanh hóa các ngành kinh tế; xanh hóa lối sống, thúc đẩy tiêu dùng bền vững; xanh hóa quá trình chuyển đổi trên nguyên tắc công bằng, bao trùm, nâng cao khả năng chống chịu.

Trên cơ sở định hướng quốc gia về tăng trưởng xanh, Sở Khoa học và Công nghệ (KHCN) đã tham mưu cho tỉnh xây dựng, ban hành các cơ chế, chính sách cụ thể hóa chủ trương phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn phù hợp với tình hình địa phương, như: Chương trình ứng dụng công nghệ sinh học phục vụ phát triển kinh tế - xã hội; nhấn mạnh giải pháp KHCN thúc đẩy kinh tế nông nghiệp theo hướng xanh, tuần hoàn, thích ứng biến đổi khí hậu, gắn với ứng dụng công nghệ mới và đổi mới sáng tạo để nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh; ưu tiên thu hút các dự án đầu tư sử dụng công nghệ sạch, công nghệ cao và chú trọng xây dựng môi trường sản xuất xanh trong các khu công nghiệp.

Chuyển đổi số giúp các ngành tiết kiệm tài nguyên, tối ưu quy trình, hỗ trợ đắc lực cho kinh tế tuần hoàn. Mục tiêu dài hạn được tỉnh đề ra: Thực hiện “chuyển đổi kép”: chuyển đổi số song song với chuyển đổi xanh để tận dụng tiến bộ KHCN, vừa phát triển kinh tế vừa bảo vệ môi trường.

Theo ông Phạm Việt Đức, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ (KHCN): Có thể khẳng định, hoạt động KHCN trên địa bàn tỉnh đi vào chiều sâu đóng góp đáng kể vào tăng trưởng kinh tế - xã hội. Thái Nguyên hiện nằm trong top 10 tỉnh, thành có Chỉ số Đổi mới Sáng tạo (PII) cao nhất cả nước (47,75 điểm năm 2023, đứng đầu vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ). Chỉ số này phản ánh những nỗ lực và thành công ban đầu của tỉnh trong thúc đẩy đổi mới sáng tạo, trong đó có đổi mới sáng tạo vì phát triển bền vững.

“Xanh hóa” mọi lĩnh vực

Trong 5 năm qua, trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đã triển khai 368 mô hình ứng dụng và chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật trong nông nghiệp, giúp nông dân tiếp cận phương thức canh tác bền vững. Nhờ đó, hàng nghìn héc-ta chè, cây ăn quả, rau màu được chứng nhận VietGAP; nhiều trang trại chăn nuôi đạt tiêu chuẩn VietGAP, hoạt động theo mô hình khép kín, tuần hoàn trong cung ứng giống, thức ăn, xử lý chất thải và tiêu thụ sản phẩm.

Nhiều mô hình sản xuất xanh, tuần hoàn đã thành công ở quy mô thí điểm và cho kết quả tích cực. Từ đó, góp phần thực hiện đồng bộ chủ trương, giải pháp về tăng trưởng xanh, các sở ngành và địa phương đã và đang đẩy mạnh “xanh hóa” trong mọi lĩnh vực, từ công nghiệp, nông nghiệp đến tiêu dùng và lối sống. Một trong những minh chứng điển hình đó là HTX Nông nghiệp và Dược liệu Thiên Phúc (Đồng Hỷ) đã xây dựng chuỗi sản xuất dược liệu theo mô hình nông nghiệp tuần hoàn: Cây dược liệu trồng tự nhiên không hóa chất, phụ phẩm nông nghiệp được ủ làm phân hữu cơ và thức ăn chăn nuôi, tạo thành vòng tuần hoàn khép kín.

Các sản phẩm của Hợp tác xã Nông nghiệp và Dược liệu Thiên Phúc (trong đó có sản phẩm "Sâm bố chính”) được sản xuất từ cây dược liệu, không chăm bón hóa chất.

Thái Nguyên hướng tới xây dựng các khu công nghiệp thế hệ mới theo tiêu chí xanh và thông minh; nghiên cứu mô hình khu công nghiệp gắn với tiêu chí tiết kiệm năng lượng, tối ưu tài nguyên và bảo vệ môi trường, tích hợp công nghệ cao trong sản xuất. Lũy kế đến nay trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên có 222 dự án FDI còn hiệu lực, với tổng số vốn đăng ký 11,2 tỷ USD), trong đó có 130 dự án FDI công nghệ cao với tổng số vốn xấp xỉ 7,3 tỷ USD).

Các doanh nghiệp FDI lớn tại Thái Nguyên như Samsung, đang được tỉnh khuyến khích áp dụng công nghệ 4.0, dây chuyền hiện đại ít phát thải. UBND tỉnh đã ký thỏa thuận với Samsung E&A (Hàn Quốc) nhằm thu hút dự án đầu tư về kinh tế tuần hoàn. Samsung E&A cam kết nghiên cứu, đầu tư các dự án kinh tế tuần hoàn tại khu công nghiệp Thái Nguyên trong giai đoạn 2024 -2025, đồng thời đề xuất mô hình kinh tế xanh giúp tỉnh tăng trưởng bền vững và cải thiện chất lượng cuộc sống người dân.

Hỗ trợ phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn

Mặc dù đã đạt được kết quả bước đầu, Thái Nguyên cũng còn nhiều khó khăn khi triển khai KHCN phục vụ kinh tế xanh và tuần hoàn. Cụ thể là việc nhân rộng các mô hình sản xuất xanh, tuần hoàn còn hạn chế; nhiều mô hình mới ở giai đoạn thử nghiệm, quy mô nhỏ, trong khi sản xuất truyền thống vẫn chiếm tỷ trọng lớn. Sản xuất nông nghiệp sạch, nhất là nông nghiệp tuần hoàn, hữu cơ còn quá ít ỏi; thói quen canh tác cũ và tâm lý ngại rủi ro khiến một bộ phận nông dân, doanh nghiệp chưa mạnh dạn chuyển đổi sang mô hình tuần hoàn.

Hiện nay, xu hướng tiêu dùng xanh, sản xuất xanh mới ở giai đoạn khởi đầu nên một bộ phận người dân và doanh nghiệp chưa mặn mà; nguồn nhân lực và nghiên cứu chuyên sâu còn hạn chế; việc chuyển các kết quả nghiên cứu thành ứng dụng thực tiễn cũng gặp trở ngại do thiếu doanh nghiệp tiếp nhận công nghệ mới, hoặc thị trường cho sản phẩm xanh còn chưa phát triển mạnh. Thêm nữa, việc cụ thể hóa thành chính sách hỗ trợ tài chính, tín dụng ưu đãi, thị trường cho sản phẩm tái chế… còn bất cập.

Từ thực tế trên, để tiếp tục thúc đẩy KHCN phục vụ phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, tỉnh Thái Nguyên triển khai đồng bộ các giải pháp. Một trong những giải pháp quan trọng là hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển công nghệ xanh. Tỉnh cần ban hành các chính sách ưu đãi và hỗ trợ cụ thể cho doanh nghiệp và tổ chức nghiên cứu tham gia vào lĩnh vực kinh tế xanh, tuần hoàn.

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến kiến thức về lợi ích của sản xuất sạch, tuần hoàn nhằm thay đổi nhận thức người nông dân, cộng đồng doanh nghiệp, giúp họ từ bỏ thói quen canh tác cũ và áp dụng quy trình nông nghiệp sạch, có lối sống xanh. Quan tâm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao về công nghệ môi trường, quản lý tuần hoàn; bố trí, hỗ trợ nguồn lực tài chính cho KHCN liên quan đến kinh tế xanh...

Đồng thời, tỉnh tăng cường cầu nối, kết nối các viện nghiên cứu, trường đại học với doanh nghiệp nhằm thúc đẩy hợp tác nghiên cứu và chuyển giao công nghệ; khuyến khích các doanh nghiệp tham gia nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ phục vụ kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, đặc biệt trong khâu sản xuất chế biến sâu và đa dạng hóa sản phẩm thế mạnh của tỉnh.

Thảo Nguyên