Khoản tiền 7.000 tỷ USD kỳ lạ của GDP toàn cầu

Mọi người đều sẽ trải qua niềm vui khi tìm thấy một số tiền lẻ bỏ quên ở đâu đó. Ngân hàng Thế giới (World Bank) cũng vừa trải qua tình huống tương tự, nhưng ở quy mô lớn hơn.

Khoản tiền dôi ra

Đó là bởi sau khi xem xét mức độ giá cả ở 176 nước, Ngân hàng Thế giới phát hiện một khoản tiền dôi ra, bằng cả GDP của nước Pháp và Mexico mà người dân khắp thế giới có thể chi tiêu thêm.

Economist dẫn lời một số chuyên gia kinh tế hiện "ví von" rằng điều mà World Bank phát hiện không phải là những khoản tiền bị bỏ quên ở đâu đó mà chính là phiếu giảm giá giúp giảm tới 4% giá mọi loại hàng hóa và dịch vụ trên thế giới đã mua trong vòng một năm qua. Nhờ thế sức mua của công dân toàn cầu đã tăng mạnh.

Để hiểu lý do, các chuyên gia của Ngân hàng Thế giới ví dụ bằng một bài toán nhỏ. Hãy tưởng tượng nhiều quốc gia chỉ sản xuất một thứ là bánh mì kẹp thịt Big Mac. Khi tính GDP của các nền kinh tế này, kế toán viên quốc gia sẽ sử dụng giá thị trường.

Ví dụ, nước Mỹ có thể định giá một chiếc Big Mac ở mức 5,69 USD (giá trung bình ở các thành phố lớn của Mỹ, theo McDonald's). Nếu Mỹ sản xuất 100 chiếc, GDP sẽ là 569 USD.

Để tính GDP của mọi nước và GDP toàn cầu, hợp lý nhất là dùng một giá thị trường chung. Nên nếu một nước sản xuất 125 chiếc Big Mac, người ta sẽ bảo GDP của nước đó cao hơn Mỹ 25%.

Nhưng thật không may, tình hình trong thực tế lại không như vậy. Các kế toán viên của Mỹ định giá những chiếc Big Mac của nước này theo giá USD. Trung Quốc định giá theo nhân dân tệ. Khi thực hiện so sánh quốc tế, GDP của Trung Quốc sẽ được chuyển đổi sang USD bằng cách sử dụng tỷ giá hối đoái thị trường, trong trường hợp này Trung Quốc là 7,2 nhân dân tệ đổi 1 USD.

Kết quả là những chiếc Big Mac của Trung Quốc chỉ có giá trị 3,47 USD tính theo GDP toàn cầu chứ không phải 5,69 USD. Ngay cả khi Trung Quốc và Mỹ sản xuất cùng số lượng Big Mac mỗi năm, sản lượng của Trung Quốc vẫn nhỏ hơn gần 40% trong khi trên thực tế lẽ ra chúng phải bằng nhau.

Giải pháp rõ nhất là quên tỷ giá hối đoái chính thức mà chỉ nhìn vào giá thị trường. Nếu giá nhân dân tệ của một bánh Big Mac gấp khoảng 4 lần giá USD, tại sao không sử dụng giá đó làm tỷ giá hối đoái?.

Nếu quy đổi GDP của Trung Quốc sang USD ở mức 4,39 nhân dân tệ đổi 1 USD, thì những chiếc Big Mac của nước này sẽ có giá trị tương đương với của Mỹ. Tỷ giá tính theo kiểu này, tức dùng giá hàng hóa và dịch vụ tương đương giữa các nước được gọi là sức mua tương đương (PPP).

Tuy nhiên, World Bank nhận thấy để thực hiện sự điều chỉnh giá tương tự giữa các nền kinh tế, cần phải thu thập giá của hàng trăm hàng hóa và dịch vụ ở những nơi khác nhau của thế giới. Đây là một công việc đòi hỏi rất nhiều công sức và thời gian.

Thông qua Chương trình so sánh quốc tế (International Comparison Program), Ngân hàng Thế giới đã nỗ lực thực hiện việc đó và kết quả lần khảo sát thứ 10 trong 56 năm qua vừa được công bố.

Nỗ lực của Ngân hàng Thế giới

Đội ngũ khảo sát viên đã thu gom giá của hàng trăm mặt hàng ở 176 nước. Tính riêng ở Trung Quốc, họ đã khảo sát giá tại 16.000 cửa hàng và tiệm bán lẻ. Nhóm khảo sát viên tiết lộ họ đã gặp vô vàn khó khăn.

Đơn cử bài toán bánh mì kẹp thịt Big Mac do cùng một hãng sản xuất, nguyên liệu như nhau thì dễ so sánh. Trong thực tế các mặt hàng của các nước sản xuất hầu như không giống nhau. Và ở mỗi nước, người tiêu dùng lại có xu hướng chọn loại hàng hóa thích hợp cho cuộc sống của họ.

Ví dụ ở Thái Lan mọi người đều dùng gạo nấu cơm như món ăn hàng ngày, trong khi ở Ethiopia món ăn tương đương là bột teff. Thật khó tìm ra gạo ở Ethiopia hay tìm bột teff ở Thái Lan nên thật khó mà so sánh giá của chúng.

Tuy nhiên, Ngân hàng Thế giới vẫn công bố kết quả. Tổ chức này nói rằng cuộc khảo sát cho thấy giá trên thế giới rẻ hơn mức người ta nghĩ trước đây đến 4%, hay nói cách khác, mức chi tiêu của người dân trên thế giới đã mua nhiều hàng hóa hơn mức ghi nhận.

Tính như thế thì sức mua của toàn thế giới lên đến 174.000 tỷ USD vào năm 2022, cao hơn mức tính toán trước đây chừng 7.000 tỷ USD. Con số chênh lệch này không được phân bổ đồng đều giữa các vùng trên thế giới.

Cụ thể, bổ sung lớn thứ hai thuộc về Ấn Độ, khi quốc gia này được tăng thêm khoảng 1.100 tỷ USD, giúp trở thành nền kinh tế lớn thứ ba trên thế giới tính theo PPP.

Việc tính toán lại cũng giúp tăng GPD của Nga thêm 600 tỷ USD, giúp nước này vượt Nhật Bản về quy mô kinh tế.

Ngân hàng Thế giới tính toán rằng GDP Trung Quốc tăng thêm 1.400 tỷ USD, làm GDP nước này cao hơn GDP của Mỹ đến 25% khi dùng giá cả tương đương. Trước đó, nếu dùng tỷ giá chính thức thì GDP Trung Quốc vẫn thấp hơn 30% so với Mỹ.

Giới chức Trung Quốc có quan điểm khác. “Chúng ta cần diễn giải kết quả một cách thận trọng và nắm bắt chính xác bối cảnh kinh tế toàn cầu cũng như tình trạng của từng nền kinh tế”, Hiệp hội thống kê quốc gia Trung Quốc bình luận.

Đồng thời Hiệp hội cũng nhấn mạnh rằng dữ liệu này không phải là “chính thức” và Trung Quốc vẫn là một quốc gia đang phát triển.

Bảo Long/Economist