Khởi nghiệp từ hạt mắc ca

Chị Ánh khởi nghiệp từ chính nông sản OCOP, tạo hướng đi mới cho cây mắc ca tại Tân Hà Lâm Hà.

Sinh năm 1991 và lớn lên trong gia đình nông dân ở thôn Đoàn Kết, chị Nguyễn Thị Ánh sớm quan sát được hành trình đầy thử thách của cây mắc ca. Khi những vườn mắc ca bắt đầu cho trái ổn định, thời điểm năm 2017 - 2018 lại xuất hiện trở ngại vì thị trường tiêu thụ khá bấp bênh, nhất là trong giai đoạn dịch Covid-19 khiến việc thu mua chậm lại. Trong hoàn cảnh đó, chị Ánh đã dành thời gian tìm hiểu các mô hình chế biến ở nhiều nơi như: khu vực Di Linh hay tỉnh Đắk Lắk và nhận ra khoảng trống lớn trong việc nâng giá trị cho loại hạt này. Những ghi nhận từ thực tế dẫn chị đến quyết định bắt tay vào làm sản phẩm mắc ca sấy tại nhà, vừa để tạo hướng tiêu thụ mới, vừa để thử nghiệm khả năng khởi nghiệp từ nông sản địa phương.

Năm 2018, mô hình gia đình bắt đầu chạy thử. Đến năm 2021, chị đăng ký thương hiệu Rio Macca và đầu tư dần vào xưởng chế biến cùng hệ thống máy móc. Năm 2023, sản phẩm của cơ sở được công nhận OCOP 3 sao, mở ra cơ hội để chị Ánh chuẩn hóa quy trình, nâng chất lượng và mở rộng thị trường.

Bài toán lớn nhất mà chị Ánh giải quyết từ những ngày đầu chính là chất lượng nguồn nguyên liệu. Thay vì thu mua từ nhiều nơi, chị chỉ sử dụng mắc ca tươi của các nông hộ trong chính xã Tân Hà Lâm Hà và vùng phụ cận. Những vườn cung ứng đều đã bước vào giai đoạn trên 10 năm tuổi nên hạt đạt độ ổn định và thơm béo tự nhiên. Các nông hộ được hướng dẫn về kỹ thuật chăm sóc và thu hái, còn cơ sở bảo đảm đầu ra với mức giá rõ ràng. Cách làm này giúp người trồng yên tâm hơn và tạo nên nguồn nguyên liệu bền vững cho quá trình chế biến.

Quy trình sản xuất được chị Ánh triển khai theo hướng kết hợp máy móc và thao tác thủ công. Mắc ca sau khi hái được chà vỏ trong ngày, đưa vào máy rửa rồi hong mát để giữ nguyên hương vị và tránh lên dầu. Hạt tiếp tục được sấy liên tục 4 ngày và phân loại theo kích cỡ. Khâu tách nứt hạt được thực hiện thủ công để chọn lại từng hạt, loại bỏ các hạt sâu hoặc chưa đạt chất lượng. Nhờ kiểm soát kỹ từng bước, sản phẩm hạt nứt và hạt nhân đạt độ đồng đều và giữ hương vị tự nhiên. Qua đó, cơ sở cũng tạo việc làm thường xuyên cho từ 5 - 7 lao động là người địa phương, giúp tăng thu nhập cho các hộ quanh vùng.

Hiện cơ sở cho ra thị trường 2 dòng chính là mắc ca tách nứt và tách nhân. Mỗi năm, Rio Macca tiêu thụ khoảng 30 tấn mắc ca thô và xuất xưởng khoảng 10 tấn thành phẩm, cao điểm là dịp giáp tết. Giá bán hiện dao động từ 140.000 - 270.000 đồng/kg đối với sản phẩm nứt và khoảng 500.000 đồng/kg đối với nhân. Thị trường tiêu thụ chủ yếu tại TP Hồ Chí Minh và Hà Nội.

Cùng với việc ổn định quy trình, chị Ánh còn đặc biệt chú trọng hình ảnh lẫn thông tin sản phẩm. Trên mỗi túi sản phẩm, đều có mã QR để khách kiểm tra thông tin sản xuất, chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm và tự công bố sản phẩm. Hiện, chị cũng đang thử nghiệm thêm dầu mắc ca và một số sản phẩm dinh dưỡng dành cho trẻ em, người lớn tuổi, nhóm khách hàng ăn kiêng. Dù khởi đầu ở quy mô hộ gia đình, chị Ánh chia sẻ rằng, “điều tôi hướng tới khi chế biến mắc ca là giúp nông sản quê hương nâng vị thế trên thị trường. Tham gia chương trình OCOP giúp tôi nắm rõ hơn yêu cầu chất lượng sản phẩm, đồng thời mở thêm cơ hội để nông hộ Tân Hà Lâm Hà tiếp cận phương thức mới, sản xuất minh bạch và bền vững”.

Theo Phó Chủ tịch UBND xã Tân Hà Lâm Hà Nguyễn Quang An, các mô hình chế biến nông sản như Rio Macca đang góp phần làm rõ hơn hướng phát triển của địa phương, đó là dựa vào sản phẩm chủ lực, gắn với vùng nguyên liệu ổn định và khuyến khích thanh niên mạnh dạn khởi nghiệp. Với cách làm bài bản, mô hình của chị Ánh được xem là một điển hình để xã tiếp tục vận động người dân tham gia OCOP, hình thành chuỗi sản phẩm đặc trưng bản địa và tạo thêm sinh kế tại chỗ cho người dân.

Hương Ly - Thân Thu Hiền