Khơi thông chính sách, nuôi dưỡng hệ sinh thái khởi nghiệp AI

Đây là nhận định chung được các nhà quản lý, chuyên gia và cộng đồng startup công nghệ chia sẻ tại Diễn đàn Doanh nghiệp khởi nghiệp trí tuệ nhân tạo (AI Startups Forum), diễn ra ngày 28/10 tại Ninh Bình trong khuôn khổ Tuần lễ Số Quốc tế Việt Nam 2025.

Quang cảnh diễn đàn.

Hoàn thiện thể chế - nền tảng cho đổi mới sáng tạo

Phát biểu tại diễn đàn, TS. Nguyễn Văn Trúc, Giám đốc Trung tâm Phát triển DN KH&CN (Cục Phát triển thị trường và DN KH&CN – Bộ KH&CN) nhấn mạnh, Việt Nam đang bước vào giai đoạn mới của kinh tế số, trong đó AI đóng vai trò trung tâm. Chính phủ xác định DN là hạt nhân của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, đồng thời tập trung hoàn thiện khung pháp lý cho khởi nghiệp AI. Theo TS. Nguyễn Văn Trúc, dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo (AI Law) đang được xây dựng theo hướng linh hoạt và mở, dựa trên hai trụ cột chính: AI vì con người, đảm bảo minh bạch, công bằng, tôn trọng nhân quyền và quản trị đổi mới, quản lý rủi ro khuyến khích sáng tạo nhưng kiểm soát an toàn công nghệ. Song song đó, các đạo luật mới như Luật KH&CN và Đổi mới sáng tạo (2025), Luật Hỗ trợ DN nhỏ và vừa hay Chiến lược quốc gia về Cách mạng công nghiệp 4.0 đều dành ưu tiên đặc biệt cho DN AI.

“Chúng ta đang thúc đẩy mạnh mẽ các mô hình sandbox - cơ chế thử nghiệm có kiểm soát, đồng thời hình thành quỹ đầu tư công nghệ cao và hệ thống kết nối viện - trường – DN. Đây là nền tảng để hình thành một hệ sinh thái khởi nghiệp AI năng động và tự chủ. Việt Nam cần tiếp tục cải thiện cơ chế quản lý rủi ro, tạo không gian thử nghiệm đủ rộng để DN dám đổi mới, dám đầu tư vào những lĩnh vực công nghệ mới” – TS. Nguyễn Văn Trúc nêu quan điểm.

Ở góc độ đào tạo, ông Trần Công, Trưởng phòng Máy học (Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông – PTIT) cho rằng, Việt Nam có lợi thế lớn về lực lượng lao động trẻ, tư duy toán học và tinh thần khởi nghiệp, nhưng vẫn đối mặt với thách thức lớn về chất lượng nhân lực AI thực chiến. Theo ông, hiện Việt Nam mới có vài nghìn kỹ sư AI được đào tạo bài bản, trong khi nhu cầu thị trường có thể gấp 10 lần.

Để khắc phục, PTIT đề xuất mô hình đào tạo hai tầng: tầng “chuyên sâu” hình thành đội ngũ nhà khoa học nghiên cứu công nghệ lõi và tầng “phổ rộng” đào tạo kỹ sư ứng dụng AI trong các lĩnh vực như y tế, nông nghiệp, logistics, giáo dục. Cùng với đó, cần thu hút chuyên gia quốc tế, đặc biệt là nguồn lực Việt kiều, xây dựng ba trung tâm AI quốc gia theo mô hình đối tác công – tư, và phổ cập giáo dục số, AI thích ứng ngay từ bậc phổ thông. “AI không chỉ là câu chuyện của công nghệ, mà là năng lực quốc gia. Muốn có hệ sinh thái mạnh, phải có con người mạnh” - ông Công nhấn mạnh.

Phó Cục trưởng, Cục Công nghiệp công nghệ thông tin, Bộ KH&CN Trần Anh Tú chia sẻ tại diễn đàn.

Cần chiến lược tổng thể kết nối “3 mắt xích”

Đại diện cộng đồng DN, ông Vũ Ngọc Quyết, Nhà sáng lập Công ty LocaAI, cho rằng Việt Nam cần tìm hướng đi khác biệt trong cuộc đua toàn cầu về trí tuệ nhân tạo. “Hiện 80% giải pháp AI trên thế giới vẫn dựa vào đám mây, tiềm ẩn rủi ro bảo mật và chi phí vận hành cao. On-Device AI – trí tuệ nhân tạo trên thiết bị là hướng đi tất yếu để bảo đảm chủ quyền dữ liệu và phản hồi tức thì” - ông Quyết chia sẻ.

LocaAI hiện đã phát triển bộ đôi sản phẩm LocaAI Sentinel (AI bảo mật cho DN và cơ quan Chính phủ) và LocaAI Concierge (trợ lý ảo cho hành chính công, y tế, du lịch), hoạt động 100% ngoại tuyến, bảo mật tuyệt đối. Công ty đang kêu gọi đầu tư 3 triệu USD để mở rộng sản xuất, đưa sản phẩm AI “Make in Vietnam” ra thị trường toàn cầu. “Chúng tôi tin rằng tương lai của AI không nằm trên mây, mà nằm ngay trong tay người Việt” - ông Quyết nhấn mạnh.

Trong khi đó, ở lĩnh vực y tế, Công ty OneMedic mang đến mô hình kết hợp AI với thiết bị và dữ liệu sức khỏe cá nhân, giúp bác sĩ sàng lọc bệnh sớm và quản lý bệnh nhân mạn tính từ xa. Nền tảng MedicAI, hợp tác cùng Mayo Clinic (Hoa Kỳ), hiện triển khai tại hơn 20 bệnh viện, phục vụ 100.000 bệnh nhân, với các công cụ hỗ trợ chẩn đoán ung thư phổi, tim mạch, ung thư vú và bệnh thận. Theo đại diện OneMedic, Việt Nam có cơ hội lớn để phát triển các sản phẩm AI y tế “có thể giải thích, bảo mật và được kiểm chứng tại chỗ”, hướng tới nâng cao năng lực chăm sóc sức khỏe cộng đồng, đồng thời bảo đảm chủ quyền dữ liệu y tế. Điều quan trọng là chính sách cần mở rộng cơ chế sandbox cho các lĩnh vực nhạy cảm như y tế, tài chính, giáo dục - nơi AI tạo ra giá trị xã hội rõ rệt nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro cao.

Từ góc nhìn quản lý, Phó Cục trưởng, Cục Công nghiệp công nghệ thông tin, Bộ KH&CN Trần Anh Tú cho rằng, sự phát triển của hệ sinh thái AI cần dựa trên ba trụ cột: chính sách minh bạch, nhân lực chất lượng và DN sáng tạo.

Các chuyên gia và DN tại diễn đàn đều thống nhất rằng, để hệ sinh thái khởi nghiệp AI của Việt Nam phát triển bền vững, cần một chiến lược tổng thể kết nối ba mắt xích: thể chế – nhân lực – thị trường. Về thể chế, các ý kiến đề nghị sớm ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo, hình thành Quỹ đầu tư quốc gia cho AI và DeepTech, đồng thời triển khai sandbox AI đa lĩnh vực như y tế, giáo dục, tài chính, giao thông để doanh nghiệp được thử nghiệm và thương mại hóa công nghệ trong khung pháp lý linh hoạt.

Về nhân lực, cần gắn kết chặt chẽ giữa đại học – viện nghiên cứu – DN, mở rộng chương trình học bổng AI, thu hút chuyên gia Việt kiều tham gia đào tạo và nghiên cứu công nghệ lõi. Còn về thị trường, các chuyên gia khuyến nghị đẩy mạnh mô hình “Make in Vietnam”, ưu tiên mua sắm công cho sản phẩm AI nội địa và xây dựng mạng lưới trung tâm đổi mới sáng tạo AI tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng.

Phương Nga