Khơi thông nguồn lực xã hội trên nền tảng minh bạch, kỷ luật tài chính và niềm tin

Thống nhất khung pháp lý cho các quỹ tài chính ngoài ngân sách

Đại biểu Quốc hội TP Hải Phòng Nguyễn Thị Việt Nga phát biểu. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Đánh giá cao báo cáo của Chính phủ về tình hình thực hiện kế hoạch tài chính năm 2025 và dự kiến kế hoạch năm 2026 đối với các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách do Trung ương quản lý, theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Phòng), phần lớn các quỹ đã được sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy, từng bước phát huy vai trò quan trọng trong hỗ trợ an sinh xã hội, bảo vệ môi trường, phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, thúc đẩy chuyển đổi số, cũng như huy động được nhiều nguồn lực xã hội phục vụ các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, đại biểu cho rằng hệ thống quỹ này vẫn bộc lộ nhiều điểm nghẽn mang tính hệ thống. Để khắc phục những tồn tại, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga kiến nghị một số giải pháp trọng tâm, trong đó có việc thống nhất khung pháp lý cho các quỹ tài chính ngoài ngân sách, xác định rõ tiêu chí thành lập, cơ chế hoạt động, mô hình quản trị và quy trình kiểm toán độc lập; ban hành kịp thời các nghị định, quy chế còn thiếu, ưu tiên các quỹ đang chờ cơ chế vận hành như: Quỹ Viễn thông công ích, Quỹ Bảo vệ môi trường, Quỹ Hỗ trợ đầu tư; thiết lập hệ thống giám sát số hóa liên thông toàn quốc, công khai định kỳ dữ liệu thu - chi - tồn quỹ - giải ngân trên cổng thông tin của Bộ Tài chính.

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng cần rà soát, sắp xếp lại các quỹ hoạt động kém hiệu quả hoặc trùng lặp chức năng; quỹ có mức giải ngân dưới 70% trong hai năm liên tiếp cần trình phương án điều chuyển hoặc hợp nhất; mở rộng cơ chế huy động nguồn lực xã hội, nhất là với các quỹ phát triển doanh nghiệp, hợp tác xã, đổi mới sáng tạo và du lịch thông qua hình thức đồng đầu tư, đối ứng, chia sẻ rủi ro có điều kiện; nâng cao hiệu quả sử dụng vốn nhàn rỗi của các quỹ bảo hiểm trong giới hạn an toàn, nhằm bảo toàn và phát triển quỹ nhưng vẫn đảm bảo nguyên tắc an sinh xã hội bền vững.

“Việc quản lý và sử dụng hiệu quả các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách là phép thử cho năng lực điều hành tài chính công hiện đại, minh bạch và hiệu quả. Nếu được vận hành đúng hướng, đây sẽ là nguồn lực bổ sung quan trọng cho phát triển kinh tế xanh, đổi mới sáng tạo và an sinh xã hội, giúp giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước; đồng thời gia tăng niềm tin của nhân dân vào hiệu quả sử dụng từng đồng thuế”, đại biểu thành phố Hải Phòng khẳng định.

Huy động tối đa và sử dụng hiệu quả các nguồn lực ngoài ngân sách

Đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Long Thạch Phước Bình phát biểu. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Quan tâm đến vấn đề về huy động và quản lý hiệu quả nguồn lực ngoài ngân sách nhà nước, đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) nhấn mạnh, trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn bản lề của kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2026 - 2030, nhiệm vụ đặt ra là phải mở rộng không gian tài khóa, huy động tối đa và sử dụng hiệu quả các nguồn lực ngoài ngân sách nhà nước. Thực tiễn hiện nay cho thấy, hai nguồn lực quan trọng nhưng chưa được khai thác tương xứng là các Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách và nguồn lực vàng, tài sản tích lũy trong dân cư.

“Cả hai đều là “kho vốn” lớn của nền kinh tế - một nằm trong khu vực công, một nằm trong dân, nhưng đều đang thiếu một cơ chế quản lý và huy động đồng bộ, minh bạch, hiệu quả”, đại biểu Thạch Phước Bình nêu rõ.

Đối với quản lý và sử dụng các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, đại biểu Thạch Phước Bình cho rằng, việc vận hành các quỹ này còn nhiều bất cập, là nguyên nhân dẫn tới rủi ro phân tán nguồn lực và giảm niềm tin của xã hội vào tính minh bạch của tài chính công. Để khắc phục, đại biểu kiến nghị 5 nhóm giải pháp trọng tâm.

Thứ nhất, cần ban hành Luật Quản lý các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoặc ít nhất bổ sung một chương riêng trong Luật Ngân sách Nhà nước sửa đổi nhằm thống nhất thể chế, quy định rõ tiêu chí thành lập, phạm vi hoạt động, cơ chế kiểm soát, báo cáo và giải thể.

Thứ hai, tăng cường công khai, minh bạch, kiểm toán bắt buộc hằng năm, với các quỹ có trên 30% vốn ngân sách phải chịu kiểm toán nhà nước toàn diện.

Thứ ba, sắp xếp lại hệ thống quỹ theo hướng tinh gọn: hợp nhất các quỹ trùng lặp như Quỹ Đổi mới công nghệ và Quỹ Phát triển khoa học công nghệ; giải thể các quỹ hoạt động yếu, thiếu nguồn thu ổn định.

Thứ tư, ứng dụng công nghệ số trong giám sát tài chính, xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về Quỹ tài chính ngoài ngân sách, kết nối với hệ thống Kho bạc Nhà nước và Kiểm toán Nhà nước để giám sát theo thời gian thực.

Thứ năm, tăng cường trách nhiệm giải trình trước Quốc hội và cử tri, "bởi mỗi đồng quỹ, xét đến cùng, vẫn là nguồn lực xã hội ủy thác cho Nhà nước quản lý", đại biểu Thạch Phước Bình cho biết.

Về vấn đề về huy động nguồn lực vàng trong dân, chuyển tài sản “tĩnh” thành động lực “sống” của nền kinh tế, đại biểu tỉnh Vĩnh Long cũng kiến nghị 5 nhóm giải pháp cụ thể. Thứ nhất, ổn định thị trường vàng, thu hẹp chênh lệch giá trong - ngoài nước xuống dưới 5 triệu đồng/lượng trong vòng 6 - 12 tháng; kiểm soát đầu cơ, tăng cung thông qua nhập khẩu có kiểm soát.

Thứ hai, thành lập Sở Giao dịch vàng quốc gia. Người dân có thể gửi vàng vật chất vào kho lưu ký chuẩn hóa, nhận chứng chỉ điện tử để giao dịch, cầm cố, hoặc quy đổi. Qua đó, Nhà nước quản lý được dòng vàng thật song vẫn đảm bảo quyền sở hữu của người dân.

Thứ ba, phát triển sản phẩm tài chính hóa vàng: phát hành chứng chỉ vàng lưu ký, quỹ đầu tư vàng, trái phiếu vàng được bảo chứng bằng vàng vật chất trong kho. Người dân có thể góp vàng hoặc đầu tư bằng VND hưởng lợi nhuận theo giá vàng, biến “vốn tĩnh” thành “vốn động”.

Thứ tư, khuyến khích chuyển hóa vàng thành VND thông qua chính sách miễn phí lưu ký, ưu đãi lãi suất, hoặc phát hành trái phiếu Chính phủ bằng vàng dành riêng cho người bán vàng vật chất.

Thứ năm, đảm bảo an toàn hệ thống, minh bạch thông tin, nghiêm cấm ngân hàng huy động hoặc cho vay bằng vàng; công bố “Bản tin vàng quốc gia” định kỳ để người dân được tiếp cận thông tin đầy đủ, tạo niềm tin với thị trường.

Đại biểu Thạch Phước Bình khẳng định, hai vấn đề: quản lý quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách và huy động vàng tích trữ trong dân tuy khác nhau về phạm vi, nhưng cùng hướng tới một điểm chung: khơi thông nguồn lực xã hội dựa trên nền tảng minh bạch, kỷ luật tài chính và niềm tin.

“Chúng ta không thể huy động nguồn lực của dân nếu chưa quản lý minh bạch, hiệu quả nguồn lực của Nhà nước; cũng như không thể khai thác vốn trong dân nếu chưa tạo được niềm tin rằng đồng vốn ấy sẽ được sử dụng hiệu quả, an toàn và sinh lợi cho đất nước”, đại biểu Thạch Phước Bình nói, đồng thời kiến nghị Quốc hội giao Chính phủ xây dựng Đề án tổng thể về huy động và quản lý nguồn lực từ quỹ quản lý tài chính nhà nước ngoài ngân sách; trong đó tích hợp cả hai trụ cột: Thể chế hóa các quỹ tài chính công minh bạch, hiệu quả và thiết lập cơ chế huy động nguồn lực tài chính trong dân cư an toàn, hiện đại, hội nhập.

Hiền Hạnh (TTXVN)