Không bỏ hẳn nhưng thu hẹp diện 'chấp thuận chủ trương đầu tư'

Sáng 11-11, Quốc hội nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra một số luật trước khi bước vào thảo luận. Dự luật Đầu tư (sửa đổi) lần này được các chuyên gia, doanh nghiệp, thậm chí là các địa phương rất quan tâm, đặc biệt là đối với quy định về chấp thuận chủ trương đầu tư.

Chỉ áp dụng với các dự án nhạy cảm, quan trọng

Tờ trình của Chính phủ do Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày trước Quốc hội, cho biết dự luật lần này đã “thu hẹp và làm rõ phạm vi các dự án phải thực hiện chấp thuận chủ trương”.

“Theo đó, chỉ chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án đầu tư phát triển hạ tầng trong một số lĩnh vực quan trọng, nhạy cảm như cảng biển, sân bay, viễn thông, xuất bản, báo chí…; các dự án đề xuất sử dụng đất đai, khu vực biển; các dự án ảnh hưởng lớn đến môi trường, tiềm ẩn khả năng ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường hoặc thực hiện tại khu vực có ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh …” - Bộ trưởng Bộ Tài chính nêu.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày các nội dung sửa đổi trong Luật Đầu tư. Ảnh: QH

Dự luật quy định việc không thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư trong các trường hợp cụ thể, gồm:

+ Dự án đầu tư có đề nghị Nhà nước giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất của hộ gia đình, cá nhân không thuộc diện phải có văn bản chấp thuận của UBND cấp tỉnh theo quy định của pháp luật về đất đai.

+ Dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật cụm công nghiệp.

+ Dự án đầu tư khai thác khoáng sản (không bao gồm dự án đầu tư khai thác khoáng sản ngoài khơi).

+ Dự án đầu tư xây dựng nhà ở (để bán, cho thuê, cho thuê mua), khu đô thị không phân biệt quy mô sử dụng đất hoặc quy mô dân số thuộc trường hợp đấu giá quyền sử dụng đất hoặc đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư.

Trong dự luật này, chủ trương phân cấp, phân quyền chấp thuận chủ trương đầu tư cũng được đẩy mạnh theo hướng phân cấp việc chấp thuận chủ trương đầu tư đối với toàn bộ dự án thuộc thẩm quyền của Quốc hội cho Thủ tướng Chính phủ.

Đối với những dự án quan trọng, cần có cơ chế, chính sách đặc thù khác với quy định của luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư sau khi được sự đồng ý của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Bộ Chính trị đã chỉ đạo

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh việc sửa đổi, bổ sung các quy định về chấp thuận chủ trương đầu tư là do thời gian qua có một số ý kiến đề xuất bãi bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, giảm rào cản đầu tư. Bởi đây là thủ tục không rõ mục tiêu quản lý, không hiệu quả, không thể tiên liệu trước và chồng chéo, trùng lặp với nhiều quy định khác…

Tuy nhiên, cũng có nhiều ý kiến cho rằng nếu bỏ thủ tục này sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro về quản lý nhà nước, gây thiệt hại cho doanh nghiệp, làm ảnh hưởng đến môi trường đầu tư kinh doanh.

Trong Kết luận 194-KL/TW, Bộ Chính trị đã chỉ đạo tiếp tục quy định thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư theo hướng thu hẹp diện dự án phải thực hiện thủ tục này.

Bởi thủ tục này vẫn còn có nhiều ý nghĩa. Chấp thuận chủ trương đầu tư là cơ sở, văn bản pháp lý ghi nhận, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư trong thực hiện dự án đầu tư, bảo đảm thực hiện các cam kết của nhà nước với nhà đầu tư về ưu đãi đầu tư, các chính sách đặc biệt đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền chấp thuận; đồng thời quy định các yêu cầu, điều kiện để thực hiện dự án đối với nhà đầu tư.

Quốc hội nghe Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng trình bày những định hướng, những điểm chính trong sửa đổi Luật Đầu tư lần này. Ảnh: QH

Việc chấp thuận chủ trương đầu tư là công cụ sàng lọc các dự án nhạy cảm, có tác động, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng – an ninh, môi trường, là công cụ để kiểm soát, đảm bảo an toàn và phát triển bền vững. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy nhiều quốc gia (trong đó bao gồm Hoa Kỳ, Vương quốc Anh, Australia, Trung Quốc….) đều duy trì cơ chế rà soát/cấp phép tương tự như thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư.

Thủ tục này còn liên quan đến quy hoạch, đất đai, môi trường,... Cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư rà soát đồng thời các nội dung này ngay từ giai đoạn chuẩn bị thực hiện dự án nhằm cắt giảm thời gian và chi phí so với việc thực hiện từng thủ tục độc lập về đất đai, quy hoạch, xây dựng…

“Việc không quy định thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư sẽ dẫn đến tình trạng nhà đầu tư không biết phải bắt đầu từ thủ tục nào để thực hiện một dự án” - tờ trình của Chính phủ nêu.

Cùng với đó, việc bãi bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư sẽ dẫn đến tình trạng các pháp luật chuyên ngành phải quy định thêm thủ tục để xem xét về dự án đầu tư khi thực hiện giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, giao khu vực biển, cấp phép xây dựng, môi trường…. Điều này làm nặng nề hơn về thủ tục hành chính và làm mất công cụ để kiểm soát, kiểm tra, giám sát, đánh giá tổng thể về dự án đầu tư.

“Do vậy, thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư là thủ tục cần thiết trong quản lý hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam. Việc sửa đổi, bổ sung để hoàn thiện quy định này nhằm tháo gỡ các khó khăn vướng mắc và đẩy nhanh quá trình thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với quy định của pháp luật có liên quan” - Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nêu.

Làm rõ căn cứ bỏ thẩm quyền của Quốc hội

Báo cáo thẩm tra dự luật này do Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính Phan Văn Mãi trình bày đề nghị “tiếp tục hoàn thiện quy định về nội dung này”.

Cụ thể, rà soát kỹ lưỡng, chỉ những trường hợp thật cần thiết mới quy định việc thực hiện theo quy trình chấp thuận chủ trương đầu tư. Đồng thời, tiếp tục nghiên cứu, lập luận kỹ lưỡng cơ sở, lý lẽ của việc bỏ toàn bộ thẩm quyền của Quốc hội trong chấp thuận chủ trương đầu tư; rà soát, hoàn thiện trên cơ sở bảo đảm nguyên tắc phân cấp, phân quyền.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính Phan Văn Mãi trình bày báo cáo thẩm tra trước Quốc hội. Ảnh: QH

Đối với quy định tại khoản 21 Điều 25 dự thảo Luật về dự án đầu tư có yêu cầu cơ chế, chính sách đặc thù chưa được quy định tại luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã có ý kiến kết luận về việc phải bảo đảm thực hiện theo đúng thẩm quyền quy định tại Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương và quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

"Trường hợp cơ chế, chính sách đặc thù khác luật hoặc chưa quy định tại luật do Quốc hội ban hành thì thẩm quyền xem xét, quyết định thuộc về Quốc hội và phải quy định tại văn bản do Quốc hội ban hành (luật, nghị quyết của Quốc hội)” - báo cáo thẩm tra nêu.

Báo cáo thẩm tra cũng đề nghị rà soát, làm rõ trong dự án Luật này tiêu chí “xác định trong quy hoạch”, “phù hợp với quy hoạch”, “sự phù hợp của dự án với quy hoạch” bảo đảm tính khả thi, xử lý được những vấn đề là điểm nghẽn trong thực tế, bảo đảm thống nhất với quy định tại các dự án Luật đang đồng thời trình Quốc hội.

Một số ý kiến đề nghị nghiên cứu quy định rõ tại dự thảo Luật theo hướng ở bước chấp thuận chủ trương đầu tư chỉ căn cứ vào một quy hoạch mang tính định hướng như Quy hoạch tổng thể, Quy hoạch tỉnh, Quy hoạch ngành (nếu có) chỉ đối với những nội dung quản lý đặc thù, trực tiếp liên quan đến dự án. Đồng thời, tiếp tục hoàn thiện quy định chuyển tiếp, không để phát sinh vướng mắc.

NHÓM PHÓNG VIÊN