Không nên thêm gánh nặng công bố hợp quy cho doanh nghiệp

Nguy cơ tốn kém hàng tỷ đồng

Những ngày gần đây, thông tin xung quanh việc sửa đổi Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa tiếp tục làm "nóng" dư luận. Trong đó, vấn đề xác định hàng hóa nhóm 2 (những sản phẩm có khả năng gây mất an toàn) theo quy định của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa đang là vấn đề gây tranh luận lớn trong cộng đồng doanh nghiệp.

Cụ thể, theo quy định hiện hành, danh mục hàng hóa nhóm 2 sẽ được các bộ, ngành công bố. Hàng hóa nhóm 2 sẽ phải được chứng nhận hợp quy, công bố hợp quy trước khi lưu hành trên thị trường.

Để có được chứng nhận, doanh nghiệp phải trải qua các quy trình đánh giá, thử nghiệm kỹ càng do cơ quan có thẩm quyền hoặc các tổ chức chứng nhận được chỉ định thực hiện. Nếu vượt qua quy trình đánh giá, doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận hợp quy và sẽ tiến hành làm hồ sơ công bố hợp quy.

Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều doanh nghiệp phản ánh rằng, quá trình thử nghiệm, kiểm tra và chứng nhận hợp quy tốn kém đáng kể, đặc biệt là với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Trong khi đó, một số nước khác lại có những quy định "dễ thở" khi không yêu cầu doanh nghiệp phải cung cấp chứng nhận hay công bố hợp quy.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Nguyễn Hồng Phong, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Công Nông nghiệp Tiến Nông cho hay, doanh nghiệp này đã và đang xuất khẩu phân bón sang các thị trường như Hàn Quốc, Nhật Bản… Tuy nhiên, khi nhập hàng hóa, các nước này không yêu cầu doanh nghiệp phải cung cấp giấy chứng nhận hợp quy của Việt Nam.

"Chính vì vậy, việc yêu cầu doanh nghiệp phải làm chứng nhận hợp quy, công bố hợp quy là không cần thiết. Với những doanh nghiệp có nhiều sản phẩm, chi phí chứng nhận và công bố có thể lên tới cả tỷ đồng/năm. Đây là sự lãng phí lớn và có thể làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp", đại diện Công ty Cổ phần Công Nông nghiệp Tiến Nông cho hay.

TS. Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Việt Nam. Ảnh: Minh Huệ

Cùng quan điểm trên, khi trao đổi với phóng viên, TS Nguyễn Xuân Dương - Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam - cho biết, thời gian qua, nhiều doanh nghiệp cũng đã có kiến nghị cơ quan nhà nước nên bỏ quy định chứng nhận hợp quy đối với sản phẩm hàng hóa. Chính Hiệp hội Chăn nuôi cùng với 8 hiệp hội khác cũng đã có văn bản kiến nghị với Tổng Bí thư Tô Lâm về những vấn đề này.

Bởi trên thực tế, đối với các mặt hàng như thức ăn chăn nuôi và thuốc thú y, trước khi các nhà máy đi vào sản xuất, đều đã được các cơ quan nhà nước đánh giá công nhận đủ điều kiện sản xuất, kinh doanh và tiếp tục được đánh giá giám sát duy trì trong quá trình sản xuất, kinh doanh.

Trong đó, có cả biện pháp lấy mẫu đại diện để thử nghiệm về các chỉ tiêu an toàn theo quy định trong các quy chuẩn kỹ thuật. Do vậy, việc đánh giá, chứng nhận, công bố hợp quy đối với các sản phẩm thức ăn chăn nuôi và thuốc thú y như hiện nay là trùng lặp và chồng chéo.

"Theo giá dịch vụ hiện nay, trung bình một sản phẩm, hàng hóa được đánh giá quy trình sản xuất và lấy mẫu thử nghiệm để công bố hợp quy có mức chi phí dao động từ 3 - 5 triệu đồng/sản phẩm. Với mức chi phí này, một doanh nghiệp quy mô vừa, thường có từ 200 - 300 loại sản phẩm, tốn kém từ 800 triệu - 1,2 tỷ đồng và nếu tính trên phạm vi quốc gia sẽ tiêu tốn hàng nghìn tỷ đồng.

Chưa kể, nếu làm đầy đủ quy trình này phải mất từ 15 - 30 ngày/sản phẩm sản xuất trong nước và từ 7 - 10 ngày/sản phẩm nhập khẩu. Tính thời gian này cho cả quốc gia với hàng triệu sản phẩm, hàng hóa, không biết đã bỏ lỡ bao nhiêu thời gian, cơ hội để sản phẩm, hàng hóa đi vào sản xuất, lưu thông", TS Nguyễn Xuân Dương bày tỏ lo ngại.

Trước phản ứng của doanh nghiệp và kiến nghị từ các hiệp hội về gánh nặng chi phí khi công bố hợp quy, tại Hội nghị Đại biểu Quốc hội chuyên trách cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa diễn ra hôm 26/3 vừa qua, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định cho rằng, việc quản lý hàng hóa nhóm 2 sẽ theo cách tiếp cận mới. Nếu hàng hóa ở mức độ rủi ro thấp, doanh nghiệp có thể tự công bố hợp quy cho sản phẩm của mình.

"Hiện nay, theo cách tiếp cận chuyển đổi số, doanh nghiệp có thể chủ động tự làm ngay trên môi trường số và sau khi doanh nghiệp điền hết tất cả các trường thông tin về việc công bố hợp quy, giúp lược bỏ thủ tục hành chính này và giảm chi phí...”, Thứ trưởng Lê Xuân Định cho hay.

Cũng theo Thứ trưởng Lê Xuân Định, đối với các sản phẩm, hàng hóa nhóm 2 khi đưa ra quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, các bộ, ngành phải tiến hành công tác đánh giá tác động. Việc đánh giá tác động này phải có sự tham gia của người dân, doanh nghiệp, các hiệp hội, đặc biệt là các doanh nghiệp chịu tác động.

"Vấn đề là tìm được điểm cân bằng giữa sự thông thoáng cho doanh nghiệp nhưng phải đảm bảo được an toàn. Hàng hóa nhóm 2 phải có sự kiểm soát, giám sát trên môi trường số để đảm bảo tính công khai, minh bạch và đảm bảo sự giám sát của người dân và doanh nghiệp", Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cho hay.

Theo chuyên gia, việc xây dựng các quy định về chứng nhận, công bố sản phẩm cần hợp lý để không cản trở sự phát triển của doanh nghiệp. Ảnh minh họa

Tránh tạo thêm gánh nặng cho doanh nghiệp

Trao đổi với phóng viên về những giải pháp nhằm giải quyết những khúc mắc từ phía doanh nghiệp, ông Nguyễn Đỗ Sơn, một chuyên gia trong lĩnh vực chứng nhận sản phẩm cho rằng, việc quản lý hàng hóa nhóm 2 là cần thiết để bảo vệ sức khỏe, quyền lợi của người tiêu dùng. Tuy nhiên, cơ quan nhà nước cũng cần tính tới các giải pháp nhằm đảm bảo sự hài hòa giữa quản lý chất lượng và giảm thiểu chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp.

Một số giải pháp có thể được cân nhắc như xem xét lại danh mục hàng hóa nhóm 2 để loại bỏ những mặt hàng không thực sự có nguy cơ mất an toàn cao để giảm gánh nặng kiểm tra cho doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, đơn giản hóa thủ tục công bố hợp quy, giảm bớt các bước không cần thiết, tăng cường áp dụng công nghệ số để rút ngắn thời gian xử lý. Nếu sản phẩm đã được chứng nhận hợp quy tại các thị trường tiên tiến (EU, Mỹ, Nhật Bản…), có thể xem xét miễn kiểm tra lặp lại khi nhập khẩu vào Việt Nam.

Nhà nước cũng có thể hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ trong việc thử nghiệm sản phẩm, hoặc ban hành các hướng dẫn rõ ràng để doanh nghiệp dễ dàng thực hiện.

"Mục tiêu của việc xác định hàng hóa nhóm 2 không chỉ là kiểm soát chất lượng mà còn phải đảm bảo không cản trở sự phát triển của doanh nghiệp, không tạo thêm gánh nặng chi phí cho doanh nghiệp. Nếu quy trình công bố hợp quy được điều chỉnh hợp lý, minh bạch và thuận tiện hơn, doanh nghiệp sẽ có thêm nguồn lực đầu tư vào chất lượng thay vì chỉ tập trung vào thủ tục hành chính. Quản lý tốt nhưng không gây khó khăn - đó mới là cách tiếp cận bền vững giúp hàng Việt nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế", vị chuyên gia cho hay.

Phong Lâm