Không tổ chức hội đồng nhân dân tại quận, phường, xã thuộc đô thị
Theo dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), tại quận, phường, xã thuộc đô thị sẽ không tổ chức hội đồng nhân dân (HĐND) mà chỉ tổ chức Ủy ban Nhân dân (UBND) là cơ quan hành chính tại địa phương.
Đây là một trong những nội dung mới của dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) được trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý kiến sáng 5/2.
Mở rộng áp dụng mô hình chính quyền đô thị
Dự thảo Luật gồm 7 chương, 46 điều, giảm 97 điều so với Luật hiện hành. Quán triệt quan điểm chỉ đạo Đảng, Quốc hội, Chính phủ về việc sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy hành chính nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, dự thảo Luật quy định mô hình tổ chức chính quyền địa phương theo hướng: mở rộng việc áp dụng mô hình chính quyền đô thị tại quận của TP.HCM, Đà Nẵng, Hải Phòng để áp dụng cho tất cả các quận của thành phố trực thuộc trung ương; mở rộng việc áp dụng mô hình chính quyền đô thị tại phường của thành phố Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Hải Phòng để áp dụng cho tất cả các đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp xã trực thuộc quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương.
Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà trình bày tờ trình của Chính phủ
Bên cạnh đó, cũng có ý kiến cho rằng, mô hình tổ chức chính quyền địa phương như đề xuất tại dự thảo Luật chưa có sự thống nhất với mô hình tổ chức chính quyền tại thành phố Hà Nội theo quy định của Luật Thủ đô.
Do đó, đề nghị Chính phủ thể hiện rõ quan điểm về việc tổ chức chính quyền đô thị tại thành phố Hà Nội sắp tới nên được tiếp tục thực hiện theo Luật Thủ đô hay sẽ thực hiện thống nhất như các thành phố khác theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương.
Theo đó, tại thành phố trực thuộc trung ương, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, thị trấn tổ chức cấp chính quyền địa phương đầy đủ gồm có HĐND và UBND.
Tại quận, phường, xã thuộc đô thị (gồm thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương) không tổ chức HĐND mà chỉ tổ chức UBND là cơ quan hành chính tại địa phương.
Tại tỉnh, huyện, xã (trừ xã thuộc đô thị) tổ chức cấp chính quyền địa phương đầy đủ gồm có HĐND và UBND.
Thẩm tra tờ trình của Chính phủ, Thường trực Ủy ban Pháp luật tán thành sự cần thiết sửa đổi luật và đánh giá nội dung của dự thảo Luật phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng; thực hiện phân cấp, phân quyền mạnh mẽ, hợp lý giữa trung ương và địa phương theo phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.
Về việc mở rộng phạm vi không tổ chức HĐND ở các xã thuộc thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, đa số ý kiến trong cơ quan thẩm tra cho rằng quy định như dự thảo Luật là phù hợp. Có ý kiến đề nghị cần lý giải cặn kẽ, có tính thuyết phục hơn việc mở rộng này bởi đây là vấn đề có tác động, ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện các thiết chế về dân chủ ở địa phương.
Ủy ban Nhân dân làm việc theo chế độ thủ trưởng
Về tổ chức và hoạt động của UBND, theo Ủy ban Pháp luật, quy định về tổ chức và hoạt động của UBND như dự thảo Luật chưa thể hiện rõ yêu cầu đổi mới; chưa có cơ chế để tăng cường tính tự chủ, chủ động, sáng tạo, tự chịu trách nhiệm của UBND, chưa phân định rõ phạm vi trách nhiệm giữa Chủ tịch UBND với tập thể UBND, dẫn đến sự phức tạp, thiếu thống nhất trong mô hình tổ chức vì tuy có cùng tên gọi là UBND nhưng UBND ở nơi có HĐND và nơi không tổ chức HĐND lại có nhiệm vụ, quyền hạn, nguyên tắc hoạt động và chế độ trách nhiệm khác nhau.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra
Do đó, Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị quy định thống nhất theo hướng cả nơi tổ chức cấp chính quyền địa phương và nơi không tổ chức cấp chính quyền địa phương thì UBND đều được tổ chức theo mô hình cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương làm việc theo chế độ thủ trưởng.
Chủ tịch UBND là người đứng đầu UBND, chịu trách nhiệm trước HĐND cùng cấp (đối với nơi có tổ chức HĐND), trước cơ quan nhà nước cấp trên và trước pháp luật về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của UBND.
Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND, các cơ quan chuyên môn, tổ chức, đơn vị trực thuộc (đối với cấp tỉnh, cấp huyện) hoặc công chức ở cấp xã sẽ là bộ phận hợp thành cơ cấu của UBND ở từng cấp.
Việc không duy trì các chức danh Ủy viên UBND đồng thời là người đứng đầu cơ quan chuyên môn của UBND cũng giúp cho việc phân tách nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm rõ ràng hơn của người đứng đầu các cơ quan này trong việc thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn của UBND và của cơ quan chuyên môn.
“Quy định như vậy sẽ tạo sự thống nhất về tổ chức, hoạt động của UBND ở tất cả các đơn vị hành chính trên cả nước, kể cả nơi có tổ chức HĐND và nơi không tổ chức HĐND; khắc phục tình trạng tuy cùng có tên gọi là UBND nhưng nhiệm vụ, quyền hạn, nguyên tắc tổ chức và hoạt động và chế độ trách nhiệm lại khác nhau như trong dự thảo Luật và trong thực tiễn hiện nay ở các địa phương đang tổ chức mô hình chính quyền đô thị”, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nêu rõ.
Chính phủ đề nghị Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 1/3/2025; việc tổ chức chính quyền tại quận, phường, xã thuộc đô thị theo mô hình quy định tại Luật này được thực hiện từ ngày 1/7/2026.
Theo cơ quan thẩm tra, với yêu cầu cấp bách của việc sửa đổi Luật và cải cách, đổi mới tổ chức bộ máy thì các quy định về đổi mới mô hình tổ chức chính quyền địa phương, về phân quyền, phân cấp, ủy quyền trong Luật phải được thực hiện càng sớm càng tốt.
Do đó, cần xác định thời điểm thực hiện thống nhất trong cả nước các nội dung về tổ chức UBND ở các đơn vị hành chính nói chung, về không tổ chức cấp chính quyền địa phương ở quận, phường, xã thuộc đô thị sớm hơn, có thể là từ ngày 1/7/2025. Riêng các quy định về phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp, ủy quyền giữa chính quyền địa phương các cấp đề nghị có hiệu lực thi hành từ ngày 1/3/2025 như đề nghị của Chính phủ hoặc ngay khi Luật được Quốc hội thông qua để kịp thời tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc liên quan đến phân định thẩm quyền và thực hiện chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền.
