Khuyến khích sinh con: Cần chính sách toàn diện và dài hạn

Ngày 13-5, Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) Việt Nam tổ chức Tọa đàm khoa học “Thực trạng chính sách dân số liên quan đến phụ nữ và gợi ý giải pháp”. Đây là diễn đàn để chuyên gia, nhà quản lý trao đổi về chính sách dân số, đặc biệt là các vấn đề liên quan phụ nữ, trẻ em.

Đẩy mạnh các giải pháp đảm bảo chất lượng dân số

Chia sẻ tại tọa đàm, bà Đào Thị Vi Phương, Phó Trưởng ban Chính sách – Luật pháp, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, cho biết Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức về dân số.

Bà Đào Thị Vi Phương, Phó Trưởng ban Chính sách – Luật pháp, Hội LHPN Việt Nam phát biểu tại Tọa đàm khoa học “Thực trạng chính sách dân số liên quan đến phụ nữ và gợi ý giải pháp”

“Mức sinh đang giảm đáng báo động, từ 2,11 con (năm 2021) xuống còn 1,96 con (năm 2023), thấp hơn mức sinh thay thế 2,1 con. Đáng chú ý, TP.HCM là địa phương có mức sinh thấp nhất cả nước, chỉ đạt 1,39 con năm 2024" - bà Phương nói.

Về chất lượng dân số, theo bà Phương, tỉ lệ sàng lọc trước sinh tăng mạnh từ 17% (2015) lên 65% (2022). Các vấn đề như tảo hôn, trẻ suy dinh dưỡng, béo phì và chất lượng nhân lực thấp vẫn tồn tại, đặc biệt ở nhóm hộ nghèo có mức sinh cao.

Tại tọa đàm, bà Trần Thị Ngọc Yến – Trưởng phòng Dân số - Kế hoạch hóa gia đình, Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình TP.HCM, cho biết trong 10 năm qua, mức sinh của TP luôn dưới mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ).

Cụ thể, số con trung bình của một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ dao động từ 1,24 (năm 2016) đến 1,68 (năm 2013), chưa khi nào vượt quá 1,8. Tuy nhiên, tổng tỉ suất sinh vẫn chưa giảm xuống mức cực thấp (dưới 1,2).

Theo bà Yến, nguyên nhân chính là do đô thị hóa nhanh, áp lực công việc, chi phí nuôi con cao, kết hôn và sinh con muộn (trung bình năm 2023: Nam 32 tuổi, nữ 29 tuổi). Trình độ học vấn tăng, thay đổi quan điểm sống và tỉ lệ vô sinh nguyên phát cũng góp phần làm giảm mức sinh.

Trước thực trạng này, trong 5 năm qua, TP đã triển khai nhiều giải pháp, trong đó có chiến dịch truyền thông “Mỗi cặp vợ chồng nên sinh đủ hai con”.

Bà Yến cho biết, năm 2024, HĐND TP.HCM đã ban hành Nghị quyết 40, theo đó phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi được hỗ trợ 3 triệu đồng. Ngoài ra, phụ nữ nghèo, cận nghèo, thuộc diện chính sách hoặc sống tại xã đảo được hỗ trợ 2 triệu đồng khi thực hiện sàng lọc trước sinh và sơ sinh.

TP.HCM cũng là địa phương tiên phong triển khai sàng lọc trước sinh và sơ sinh từ năm 2011, đạt tỷ lệ trên 80% vào năm 2024. Thành phố đã và đang mở rộng khám sức khỏe tiền hôn nhân, khám định kỳ cho người cao tuổi và dự kiến sẽ mở rộng sang trẻ dưới 6 tuổi.

Từ thực tiễn trên, bà Yến đề xuất TP cần miễn phí vaccine tiền thai kỳ, mở rộng chương trình sàng lọc, nâng độ tuổi được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí lên 8 tuổi; hỗ trợ học phí, chăm sóc trẻ dưới 24 tháng, đặc biệt là con em công nhân. Theo bà, các chính sách dân số cần được triển khai đồng bộ, liên ngành nhằm nâng mức sinh và đảm bảo chất lượng dân số.

Cần chính sách khuyến sinh dài hạn

Phát biểu tại tọa đàm, ông Nguyễn Minh Nhựt, Phó Trưởng ban Văn hóa – Xã hội, HĐND TP.HCM, cho rằng TP cần xây dựng chính sách dân số theo hướng khuyến sinh chủ động và linh hoạt nhằm thoát khỏi “bẫy sinh thấp” kéo dài, khó phục hồi.

“Các chính sách khuyến sinh cần bao trùm và dài hạn như: Trợ cấp theo chu kỳ nuôi con (0–6 tuổi), miễn giảm học phí, hỗ trợ trông trẻ mầm non tại nhà, hỗ trợ tài chính theo thu nhập để đảm bảo công bằng vùng miền. Đồng thời, cần tái định nghĩa “gia đình hai con” như một chuẩn mực xã hội đô thị” - ông Nhựt nói.

Ông Nguyễn Minh Nhựt, Phó Trưởng ban Văn hóa - Xã hội, HĐND TP.HCM.

Để đảm bảo công bằng trong tiếp cận dịch vụ dân số và sức khỏe sinh sản, TP cần phân bổ ngân sách theo nhu cầu, ưu tiên nhóm yếu thế như công nhân nữ và người nhập cư, đồng thời phát triển các dịch vụ linh hoạt như phòng khám lưu động.

TP cũng cần xây dựng hệ thống dữ liệu dân số – y tế tích hợp, kết nối giữa trạm y tế, UBND phường/xã và cơ quan bảo hiểm. Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ số như AI và Big Data trong dự báo nhân khẩu học sẽ hỗ trợ quy hoạch an sinh, giáo dục và lao động.

"TP cần chuyển tư duy truyền thông từ “kiểm soát” sang “phát triển dân số toàn diện”, nhấn mạnh vai trò tích cực của gia đình hai con. Đặc biệt, cần tái cấu trúc chính sách dân số: từ quản lý hành chính sang quản trị chiến lược, từ đơn ngành sang liên ngành, từ hỗ trợ ngắn hạn sang đầu tư dài hạn.

TP cần điều chỉnh lại chính sách lao động

Tại tọa đàm, bà Trần Thị Kim Thanh, nguyên Trưởng phòng Bảo vệ, chăm sóc trẻ em và bình đẳng giới, Sở LĐ-TB&XH TP.HCM (nay là Sở Nội vụ), khẳng định việc đảm bảo an toàn cho phụ nữ, trẻ em là yếu tố then chốt để phụ nữ yên tâm sinh con.

HẢI NHI