Kiếm hàng triệu USD từ bán tín chỉ carbon

Ông Nghĩa cho biết: mỗi tín chỉ carbon đại diện cho một tấn khí thải carbon (hoặc tương đương nhiều loại khí thải gây hiệu ứng nhà kính) đã được giảm bớt hoặc loại bỏ từ một dự án hoặc hoạt động nhất định. Việc mua bán tín chỉ carbon tạo ra một cơ chế kinh tế để thúc đẩy việc giảm lượng khí thải carbon và thúc đẩy các hoạt động bền vững hơn.

Khi một tổ chức hoặc dự án giảm bớt hoặc loại bỏ khí thải carbon, họ có thể tạo ra tín chỉ carbon tương ứng. Các tín chỉ này sau đó có thể được bán trên thị trường carbon cho các tổ chức hoặc doanh nghiệp khác muốn sử dụng chúng như một phần nỗ lực giảm lượng khí thải carbon hoặc tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường.

Hiện có 2 loại tín chỉ carbon là tín chỉ phát thải và tín chỉ hấp thụ, đều có thể được sử dụng để mua bán trên thị trường carbon hoặc để đo lường và quản lý hiệu quả lượng khí thải carbon của một tổ chức hoặc dự án.

Các tổ chức hoặc dự án có thể tạo ra tín chỉ phát thải bằng cách thực hiện các biện pháp giảm thiểu khí thải carbon hoặc thực hiện các hoạt động khí thải thấp hơn so với mức tiêu chuẩn.

Tín chỉ phát thải tại Việt Nam hiện nay chủ yếu là tín chỉ phát thải nhà kính trong khu công nghiệp, nông nghiệp, vận tải và tiêu dùng.

- Quá trình phát triển tài chính carbon hiện đang gặp những thách thức gì, thưa ông?

- Vướng mắc đầu tiên là quy định pháp lý về sở hữu carbon. Rừng thuộc sở hữu của Nhà nước, vậy carbon có thuộc sở hữu của Nhà nước hay không? Sau khi 6 tỉnh Bắc Trung Bộ bán tín chỉ carbon rừng cho Ngân hàng Thế giới (WB), tiền được tính cho bà con. Nhưng điều này lại không phù hợp với quy định rừng của Nhà nước.

Thứ hai là vướng mắc liên quan đến việc triển khai sàn giao dịch tín chỉ carbon. Hiện tại, khi bán tín chỉ carbon liên tỉnh, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là đơn vị đứng ra bán. Tuy nhiên, khi bán riêng lẻ thì của tỉnh nào tỉnh đó bán. Nếu bán như vậy thì chưa thể mang lên sàn được bởi lẽ khi lên sàn, cần phải có mã và mã phải có chủ. Do đó, CODE đang đề nghị sửa đổi Nghị định 06 để có thể sớm đưa tín chỉ carbon lên sàn.

Thứ ba là vấn đề giá carbon. Chúng ta lần đầu tiên bán tín chỉ carbon rừng của 6 tỉnh Bắc Trung Bộ với mức giá 5 USD/tấn cho WB. Mức giá này khá cao nhưng WB vẫn tặng lại cho Việt Nam tới 95% để đóng NDC (đóng góp do quốc gia tự quyết định về giảm phát thải khí nhà kính) theo cam kết lộ trình Net Zero vào năm 2050.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đang tiến hành đàm phán về việc chuyển nhượng 5,15 triệu tín chỉ carbon rừng của 11 tỉnh Nam Trung Bộ và Tây Nguyên theo phương thức mua và tặng lại để Việt Nam đóng góp NDC với mức giá 10 USD/tấn. Trong trường hợp Việt Nam muốn bán đứt thì 20 USD/năm. Tuy nhiên, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang muốn nâng giá cao hơn hoặc bán có thời hạn (3-5 năm).

Đối với 15,5 tỷ USD mà đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP - Just Energy Transition Partnership) dành cho Việt Nam để chuyển đổi từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo, hiện cũng chưa tìm thấy dự án vay hoặc nhận tài trợ do những vướng mắc liên quan đến thủ tục.

Vướng mắc cuối cùng là chúng ta bán 10,3 triệu tấn tín chỉ carbon nhưng vẫn còn 4,9 triệu tấn bị “kẹt”. Nhiều doanh nghiệp đã liên hệ chúng tôi đứng ra giúp họ mua, mặc dù số tín chỉ này chỉ còn hạn trong vòng 17 tháng. Tuy nhiên, khi làm việc với bộ ngành thì CODE chưa bán được, vì còn rất nhiều quy trình liên quan đến vấn đề đấu giá như: lập hội đồng, cơ quan giám sát, có người xây dựng hồ sơ kỹ thuật… Không biết có bán được trước khi hết hạn. Tiền từ bên ngoài rất nhiều nhưng chúng ta thiếu cơ chế để tiếp cận.

- Thế giới đang “sôi sục” phát triển tài chính xanh, dành ra nguồn tài chính lớn cho việc này, còn Việt Nam thì sao?

- Mở rộng ra câu chuyện tài chính xanh, chúng ta đang nói rất nhiều nhưng làm rất ít. Thực tế, các khoản tín dụng xanh và trái phiếu xanh dành cho các dự án điện gió, điện mặt trời… vẫn chỉ là những khoản cho vay hoặc đầu tư thông thường với đầy đủ điều kiện về tài sản đảm bảo, lãi suất, kỳ hạn mà không có ưu tiên, ưu đãi nào.

Quỹ của Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng cho vay khắt khe như ngân hàng thương mại, chỉ có lãi suất thấp hơn. Chúng ta có Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam do Bộ Tài nguyên và Môi trường quản lý với tổng nguồn vốn 1.800 tỷ đồng, chỉ cho vay các dự án xử lý rác thải với điều kiện nghiêm ngặt như những khoản tín dụng bình thường.

Để vay tiền từ quỹ này, doanh nghiệp cũng cần phải có tài sản đảm bảo, tuân thủ hạn mức tín dụng, chỉ có lãi suất thấp hơn thị trường 2%. Theo tôi, đây chưa thể được coi là một quỹ tài chính xanh và quy mô của nó lại càng không tương xứng với nhu cầu về tài chính xanh mà Ngân hàng Thế giới ước tính chúng ta cần tới 360-400 tỷ USD để chuyển đổi năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính từ nay đến 2030.

Bộ Tài chính - cơ quan quản lý ngân sách của Nhà nước - cần có sự quan tâm đúng mức. Tiền dành cho tài chính xanh phải từ ngân sách.

- Để thực hiện được cam kết Net Zero vào năm 2050, chúng ta cần những giải pháp cụ thể nào, thưa ông?

- Hiện tại, Chính phủ đang chuẩn bị xây dựng sàn giao dịch tín chỉ carbon, dự kiến áp dụng vào năm 2028. Nhìn chung, tài chính carbon tại Việt Nam vẫn đang còn rất sơ khai, chưa có tác động cụ thể nào nhằm hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp.

Do đó, theo tôi, nguồn lực tài chính để phát triển công nghệ mới, vật liệu mới cho sản xuất sản phẩm xanh, kinh tế xanh, tái tạo rừng tự nhiên, chuyển đổi năng lượng cũng như tiêu dùng xanh cần được phát triển theo hướng khuyến khích về lãi suất, kỳ hạn cho vay, điều kiện vay, thuế, phạt, thưởng… Có như vậy, chúng ta mới giảm nhanh phát thải khí nhà kính theo lộ trình đề ra.

Tôi cũng kiến nghị không thể thay đổi luật về sở hữu rừng nhưng có thể có quy định ủy quyền quản lý rừng trong giao dịch tín chỉ carbon phù hợp với chất lượng rừng của họ, phù hợp với năng lượng và trình độ quản lý của họ chứ không nên bán bình quân một lúc nhiều tỉnh như hiện nay.

- Xin cảm ơn ông!

Lệ Trần