Kiểm soát chặt chẽ việc cấp phát, cho vay lại vốn ODA

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, đại biểu Quốc hội TP Cần Thơ phát biểu. Ảnh: Doãn Tấ/TTXVN

Phát biểu tại tổ, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đánh giá, Luật Quản lý nợ công năm 2017 đã tạo chuyển biến tích cực trong quản lý Nhà nước về nợ công. Tuy vậy, theo Chủ tịch Quốc hội, cần sửa đổi Luật Quản lý nợ công một cách toàn diện, theo quy trình, thủ tục rút gọn tại kỳ họp này để thực hiện phân cấp, phân quyền đồng bộ với các luật có liên quan, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án có vốn vay nước ngoài. Đặc biệt, trong điều kiện thực hiện chính quyền địa phương hai cấp, nhiều dự án ODA nằm ở cấp xã. Việc sửa đổi luật cũng nhằm minh bạch, công khai, chủ động, hiệu quả trong quản lý nợ công.

Về cơ bản, cơ quan chủ trì thẩm tra tán thành với nhiều nội dung trong dự thảo Luật về: phân loại nợ công, nguyên tắc quản lý nợ công, các nội dung phân cấp, phân quyền cho Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính trong một số nhiệm vụ về quản lý nợ, tăng cường sự chủ động, chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương trong việc quyết định và sử dụng ngân sách.

Liên quan đến quy định về phân bổ, sử dụng vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài, dự thảo Luật bổ sung quy định: Chính phủ quy định các trường hợp cấp phát đối với Ủy ban nhân dân tỉnh, đơn vị sự nghiệp công lập. Chủ tịch Quốc hội đề nghị, trong quá trình thực hiện, Chính phủ phải quy định chặt chẽ điều kiện cấp phát, tỷ lệ cấp phát, đánh giá tác động đến ngân sách Trung ương.

Lưu ý, các địa phương có thể sẽ đề xuất vay nước ngoài lớn hơn, trong khi gánh nặng nghĩa vụ nợ tập trung ngân sách trung ương, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, cần tăng cường cơ chế giám sát, chế tài, đảm bảo quản lý chặt chẽ, sử dụng hiệu quả nguồn vốn vay cấp phát cho địa phương.

Về phương thức cho vay vốn ODA, dự thảo Luật bổ sung quy định theo hướng: ngân hàng thương mại thực hiện cho vay lại đối với đơn vị sự nghiệp công lập theo phương thức cơ quan cho vay không chịu rủi ro tín dụng (khoản 2 Điều 35); cho vay lại đối với các doanh nghiệp để đầu tư chương trình, dự án thuộc danh mục ưu tiên đầu tư của Nhà nước theo phương thức cơ quan cho vay lại chịu một phần rủi ro tín dụng (khoản 4 Điều 35).

Chủ tịch Quốc hội yêu cầu đánh giá tác động kỹ lưỡng các nội dung này. Trường hợp cho vay lại mà không chịu rủi ro tín dụng có thể dẫn đến lơi lỏng về thủ tục thẩm định đối tượng vay, từ đó có thể tạo rủi ro lớn tập trung toàn bộ lên cơ quan nhà nước phải gánh chịu. "Thực tế đã có câu chuyện này. Cho vay không gắn với hiệu quả, ngân hàng cho vay lại thiếu trách nhiệm trong việc giám sát khoản vay, ảnh hưởng đến khả năng trả nợ, an toàn nợ công. Sợ nhất là vay khoản này nhưng lại về đầu tư cho việc khác, rồi ngân hàng thiếu hướng dẫn thủ tục kiểm tra, giám sát", Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị làm rõ trường hợp xảy ra rủi ro không trả được nợ vay thì trách nhiệm của ngân hàng thương mại được quy định như thế nào trong luật. Nếu quy định trong luật không được thì giao cho Chính phủ hướng dẫn, ban hành nghị định.

Về cấp phát bảo lãnh Chính phủ, dự thảo Luật sửa đổi điều kiện cấp phát bảo lãnh Chính phủ theo hướng: Bộ Tài chính không thực hiện thẩm định phương án tài chính mà chỉ dựa vào kết quả thẩm định của một số tổ chức tín dụng.

Nêu rõ quy trình như vậy chưa thể hiện rõ trách nhiệm của cơ quan cấp bảo lãnh, Chủ tịch Quốc hội đề nghị làm rõ việc tạo thêm cấp trung gian, làm tăng thủ tục hành chính, trách nhiệm và nghĩa vụ tổ chức tín dụng thẩm định trong phương án tài chính; cân nhắc quy định rõ hơn về trách nhiệm của cơ quan thẩm định quyết định cấp bảo lãnh Chính phủ.

Nội dung về vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài là vấn đề được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm, cho ý kiến. Đại biểu Lê Minh Nam (Cần Thơ) cho rằng, đối với công ty con của doanh nghiệp do nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ thì khi được vay vốn ODA cũng vẫn phải thông qua công ty mẹ là đầu mối để quản lý, kiểm soát. Đây không chỉ là vấn đề liên quan đến trách nhiệm đối với khoản vay ODA mà còn liên quan đến công tác điều hành, quản lý tài chính doanh nghiệp đối với các công ty con.

Đại biểu nhấn mạnh, quy định công ty mẹ làm đầu mối để đề xuất khoản vay cũng giúp cho việc đầu mối tập trung quản lý, điều hành, vận hành doanh nghiệp, thực hiện mục tiêu, chủ trương, định hướng mà doanh nghiệp được giao. Thêm vào đó, quá trình tổ chức thực hiện cho thấy một số chủ thể cho vay nước ngoài cũng quan tâm đến đầu mối công ty mẹ là chủ thể vay, nên việc quy định công ty mẹ làm đầu mối sẽ bảo đảm chặt chẽ, hiệu quả hơn.

Đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng (Cần Thơ) đề xuất cần có quy định bổ sung ưu tiên nguồn vốn ODA cho các lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, các dự án đầu tư công đặc biệt, chương trình dự án lớn trọng điểm có tính chất thay đổi tình thế, bước ngoặt để giúp chúng ta có nền tảng, động lực phát triển. Đại biểu cũng đề nghị cho phép nghiên cứu quy định việc rút vốn, giải ngân vốn qua Cổng thông tin đầu tư công trực tuyến của Bộ Tài chính hoặc Cổng dịch vụ công quốc gia để bảo đảm minh bạch và giảm giấy tờ, thủ tục hành chính.

Liên quan đến dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm, các đại biểu thống nhất với quy định cá nhân không được làm đại lý bảo hiểm cho nhiều doanh nghiệp bảo hiểm cùng một lúc; đồng tình với việc sửa đổi Điều 154 về thanh tra, kiểm tra chuyên ngành hoạt động kinh doanh bảo hiểm, thể hiện định hướng đổi mới phương thức quản lý nhà nước, chuyển trọng tâm từ tiền kiểm hành chính sang hậu kiểm dựa trên rủi ro. Cơ chế hậu kiểm cho phép tập trung nguồn lực giám sát vào các lĩnh vực, doanh nghiệp có mức độ rủi ro cao, đồng thời giảm gánh nặng thủ tục hành chính cho doanh nghiệp.

Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh (Lào Cai) nhận định, quy định hiện nay mới chỉ dừng ở mức nguyên tắc, chưa nêu rõ quy trình, tiêu chí lựa chọn, tần suất, phương pháp và trách nhiệm trong thực hiện hậu kiểm, gây khó khăn khi áp dụng. Do đó, Ban soạn thảo cần bổ sung quy định về cơ chế thực hiện hậu kiểm bao gồm nguyên tắc lựa chọn đối tượng, quy trình cơ bản, trách nhiệm của tổ chức được thuê và cơ chế công bố kết quả; giao cho một cơ quan chức năng cụ thể hướng dẫn chi tiết phương pháp, tần suất thực hiện.

Phan Phương (TTXVN)