Kiểm toán những lĩnh vực nóng, dễ phát sinh lãng phí

Vụ trưởng Vụ Chế độ và Kiểm soát chất lượng kiểm toán Nguyễn Lương Thuyết

Thưa ông, những năm qua, Kiểm toán nhà nước (KTNN) thực hiện kiểm toán để đánh giá việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công như thế nào?

Tổng kết từ thực tiễn và đánh giá hoạt động kiểm toán cho thấy, kết quả đạt được trong thời gian vừa qua có thể nói là toàn diện, quan trọng và rất căn bản. Từ khi thành lập KTNN đến nay, ngoài việc KTNN đã phát hiện và kiến nghị hơn 700.000 tỷ đồng, trong đó tăng thu, giảm chi cho ngân sách nhà nước (NSNN) chiếm khoảng trên 40% tổng kiến nghị kiểm toán; quan trọng hơn, các phát hiện và kiến nghị kiểm toán đã góp phần nâng cao trách nhiệm của chính quyền các cấp, các cơ quan, tổ chức trong việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công. Thực hiện kiểm toán tài chính, KTNN xác nhận tính đúng đắn, trung thực báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán ngân sách của các đơn vị, Bộ, cơ quan trung ương và báo cáo quyết toán ngân sách các cấp làm căn cứ để Quốc hội và Hội đồng nhân dân xem xét, quyết định dự toán NSNN và phân bổ ngân sách trung ương; phê chuẩn quyết toán NSNN... Qua đó góp phần siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong quản lý, sử dụng NSNN.

Qua kiểm toán nội dung này giúp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính công và kiềm chế lạm phát, ổn định nền kinh tế. Kết quả kiểm toán đã đánh giá được tính kinh tế, hiệu quả, hiệu lực trong tổ chức triển khai các chương trình, dự án, nhất là việc bố trí vốn, giao kế hoạch vốn cho các dự án chưa sát với thực tế dẫn đến giải ngân thấp hoặc không giải ngân được phải hủy bỏ dự toán, phê duyệt dự án chưa phù hợp quy hoạch được duyệt, chưa phù hợp với chủ trương đầu tư, chưa huy động và lồng ghép đầy đủ các nguồn lực theo quy định hoặc tổ chức triển khai đầu tư dàn trải, thiếu gắn kết, một số mục tiêu của các chương trình đạt thấp... Từ đó, KTNN đã kiến nghị nhiều giải pháp đối với việc lập, phân bổ vốn, tăng cường công tác quản lý, bố trí vốn phải đúng đối tượng, kiểm soát chặt chẽ và triệt để thực hành tiết kiệm kinh phí NSNN trong phạm vi dự toán đã giao.

Quá trình thực hiện kiểm toán cần bám sát Hướng dẫn để cụ thể hóa hơn về các tiêu chí kiểm toán cho phù hợp với đối tượng kiểm toán. Ảnh: TL

KTNN cũng đã phát hiện và ngăn chặn các hành vi làm thất thoát, lãng phí và phòng, chống tham nhũng. Cụ thể, phát hiện kiểm toán đã chỉ rõ các thiếu sót, sai phạm, hạn chế, bất cập của cơ chế, chính sách và trách nhiệm của các tập thể, cá nhân. Từ đó, kiến nghị hoặc chuyển hồ sơ cho các cơ quan chức năng có thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật, nhất là KTNN đã đề xuất nhiều ý kiến có giá trị, kiến nghị sửa đổi bổ sung, thay thế, hủy bỏ hơn 2.000 văn bản quy phạm pháp luật, văn bản quản lý sai quy định hoặc không phù hợp.

Như vậy, KTNN đã kiểm toán nội dung này rất căn bản. Vậy, vì sao thời điểm này, Tổng Kiểm toán nhà nước ban hành Hướng dẫn một số nội dung về kiểm toán thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công, thưa ông?

Điều 9 Luật KTNN năm 2015 quy định: “KTNN có chức năng đánh giá, xác nhận, kết luận và kiến nghị đối với việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công”. Để thực hiện tốt chức năng này, KTNN đã và đang tổ chức thực hiện đồng thời cả 3 loại hình kiểm toán, trong đó có loại hình kiểm toán hoạt động để đánh giá tính kinh tế, hiệu quả và hiệu lực trong quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công và đã đạt được những kết quả rất căn bản và nổi bật.

Bám sát chỉ đạo của Trung ương Đảng, các nghị quyết của Quốc hội, đặc biệt Tổng Kiểm toán nhà nước là thành viên của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực nên cần thiết xây dựng và ban hành các hướng dẫn kiểm toán rõ hơn, cụ thể hơn giúp các đoàn kiểm toán chú trọng và dự liệu tốt hơn về các yêu cầu ngay từ khâu thu thập thông tin đến việc xác định thời gian, nhân sự và thủ tục kiểm toán trong kế hoạch kiểm toán nhằm xác định trúng hơn các nội dung kiểm toán trọng yếu và đạt kết quả tốt hơn. Mặt khác là để nâng cao trách nhiệm của kiểm toán viên đối với việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí để tránh việc nguồn lực của đất nước bị thất thoát và sử dụng kém hiệu quả.

Ông có thể cho biết những điểm đáng lưu ý nhất trong Hướng dẫn này?

Có thể nói, bản Hướng dẫn đã bao quát các vấn đề rất căn bản, quan trọng trong quá trình kiểm toán những lĩnh vực nóng, dễ phát sinh lãng phí nguồn lực (đất đai, tài nguyên khoáng sản, mua sắm trang thiết bị, dự án đầu tư…). Ngoài 6 yêu cầu chung, Hướng dẫn còn lưu ý đến các vấn đề trọng yếu như: Lập kế hoạch, xác định mục tiêu, phương pháp, phạm vi, nhân sự, bằng chứng, mẫu biểu, phụ lục và kết luận, kiến nghị kiểm toán. Đối với từng lĩnh vực dễ phát sinh lãng phí, Hướng dẫn đã định hướng cho kiểm toán viên cách tiếp cận từ mục tiêu kiểm toán, nội dung, tiêu chí, thủ tục kiểm toán, phát hiện kiểm toán đến kết luận, kiến nghị kiểm toán gắn với quy trình tổ chức thực hiện của lĩnh vực hoạt động hoặc chu trình NSNN.

Tựu trung lại, có một số nội dung cần đặc biệt lưu ý trong Hướng dẫn, đó là:

Trước khi tiến hành khảo sát, thu thập thông tin, thủ trưởng các đơn vị chỉ đạo đoàn kiểm toán tổ chức nghiên cứu kỹ lưỡng các quy định và các văn bản có liên quan để đánh giá, phân tích và nhận diện rõ các hành vi lãng phí.

Khi thu thập thông tin để lập kế hoạch kiểm toán cần chú trọng các dấu hiệu phát sinh hoặc quan sát trong thực tiễn hoặc nội dung/vấn đề mà theo xét đoán có tiềm ẩn lãng phí và thu thập thông tin từ nhiều nguồn dữ liệu khác nhau để đoàn kiểm toán phân tích, đánh giá rủi ro, xác định trọng yếu và dự liệu các điều kiện cần thiết trước khi tổ chức thực hiện kiểm toán.

Quá trình thực hiện kiểm toán cần bám sát Hướng dẫn để cụ thể hóa hơn về các tiêu chí kiểm toán cho phù hợp với đối tượng kiểm toán gắn với từng khâu, từng bước trong từng lĩnh vực, nhất là tham chiếu đến các phát hiện/dấu hiệu/hành vi lãng phí; trên cơ sở đó, kiểm toán viên thực hiện các thủ tục kiểm toán thích hợp hoặc mở rộng quy mô mẫu chọn để thu thập đầy đủ bằng chứng kiểm toán làm cơ sở cho kết luận và kiến nghị kiểm toán.

Về kết luận và kiến nghị kiểm toán, Hướng dẫn đã phân loại và chỉ rõ với từng trường hợp thì kết luận, kiến nghị thế nào cũng như yêu cầu phải xác định rõ nguyên nhân dẫn đến lãng phí hoặc có nguy cơ lãng phí.

Đây là những nội dung rất quan trọng để nâng cao tính hiệu lực của kiến nghị kiểm toán và gia tăng giá trị của hoạt động kiểm toán.

Xin trân trọng cảm ơn ông!./.

MINH ANH (thực hiện)